Nada máis nacer, todo cidadán español ten una serie de obrigacións que cumprir, como inscribirse no Rexistro Civil ou no padrón do municipio no que resida. Grazas a este último rexistro, o Instituto Nacional de Estatística pode elaborar todos os anos o informe que sinala cantas persoas viven nun país. A xaneiro de 2006, que é da última data da que se teñen datos, en España estaban empadroadas un total de 44.708.964 persoas. De entrada, trátase dunha cifra bastante aproximada á realidade xa que a lei impón que toda persoa pode estar unicamente empadroada nun municipio e, en ningún caso, é legal o dobre empadroamento. Con todo, en ocasións, por erros administrativos ou por prácticas fraudulentas dos propios cidadáns é posible atopar exemplos de persoas empadroadas en dous sitios distintos. O obxectivo adoita ser beneficiarse de determinados privilexios fiscais ou sociais como conseguir un posto de traballo, una praza de colexio paira un neno, aparcar nunha determinada zona dunha cidade… No entanto, a multa que se debe pagar por falsidade de datos é pequena, 150 euros, segundo a lei que data do ano 1986 e que non foi modificada desde entón.
Que é o padrón
Todos os cidadáns españois están obrigados a rexistrarse no padrón do municipio no que residan. Esta listaxe é un ficheiro administrativo onde constan os veciños dun municipio. Os seus datos proban, por tanto, a residencia nunha vivenda de tal municipio. As leis que regulan o padrón (trátase da lei 4/1996, de 10 de xaneiro, que modificou a Lei 7/1985, de 2 de abril, reguladora das Bases do Réxime Local, en relación co Padrón municipal, e o Real Decreto 2612/1996, de 20 de decembro, que modificou o Regulamento de Poboación e Demarcación Territorial das Entidades Locais aprobado por Real Decreto 1690/1986, de 11 de xullo) establecen que toda persoa só pode estar empadroada nun municipio, que debe ser no que se reside habitualmente. Quen vivan en máis dun municipio deberán inscribirse no que residan durante máis tempo ao ano.
A inscrición nun padrón municipal outorga ao cidadán una serie de dereitos e deberes. O principal é que lle converte en elector e elegible en todas as convocatorias de eleccións a calquera nivel (municipal, autonómico, xeral…) que se realicen. Ademais, estar inscrito no padrón permite a todo veciño participar na xestión do municipio e utilizar todos os servizos municipais. Por exemplo, permite inscribirse nos colexios e institutos do municipio, utilizar os servizos da Biblioteca municipal ou talleres da Casa de Cultura, acceder aos servizos e asistencia social municipal, solicitar subvencións ás asociacións locais, etc.. Todo veciño tamén ten dereito a coñecer a información que consta no padrón sobre a súa persoa e a esixir a súa rectificación cando sexa errónea ou incorrecta.
Como obrigacións, toda persoa inscrita nun padrón municipal debe contribuír mediante as prestacións económicas e persoais á realización das competencias municipais.
Fraude no padrón
Inscribirse no padrón é una práctica relativamente sinxela e, ademais, gratuíta. Basta con acudir ao Concello do municipio no que se reside e encher a folla padronal ou formulario, que inclúe una serie de datos persoais (nome, domicilio, libro de familia paira os menores…) e certificado ou título académico que posúa. A inscrición no padrón é tan sinxela que, en ocasións, pode resultar bastante fácil saltarse o legal e eticamente correcto. O legal é que una persoa figure no padrón do municipio no que reside. En concreto, no rexistro deberá figurar a dirección do seu domicilio habitual.
No entanto, é bastante común atopar casos que non cumpren con esta norma. Por exemplo, una persoa pode empadroarse nunha dirección concreta dun municipio no que realmente non vive só porque lle interese que o seu fillo vaia a un determinado colexio da zona, ou por poder aparcar nun lugar concreto ao que unicamente se ten acceso se se é residente. Bastará que un familiar seu acredite a ocupación dun inmoble nesa zona (escritura de propiedade, contrato de arrendamento, contrato ou recibo actual expedido por compañía subministradora de teléfono, auga, electricidade, etc.) para que poida empadroarse nesa mesma vivenda. Así, é posible obter esas vantaxes. Esta situación é só un exemplo, pero indicativa do relativamente sinxelo que pode resultar enganar no padrón municipal.
Erro administrativo
Dada a facilidade que implica inscribirse no padrón municipal, en ocasións, pode ocorrer que una persoa estea empadroada en máis dun municipio. Con todo, a situación legal de todo cidadán é estar inscrito nun único padrón municipal, como indica José Luís Palma Fernández, socio do despacho Gómez Acivro e Pombo. Na súa opinión, o dobre empadroamento pode producirse por un erro administrativo, que leve a unha persoa a estar empadroada en dúas cidades á vez. A lei de 1996 establece que os Concellos deben remitir, por medios informáticos ou telemáticos, as variacións mensuais que se vaian producindo nos datos dos seus padróns municipais ao Instituto Nacional de Estatística para que este realice as comprobacións oportunas en aras a emendar posibles erros e duplicidades. Con todo, en ocasións é posible non localizar ditas duplicidades.
O dobre empadroamento pode producirse por un erro administrativo, que leve a unha persoa a estar censada en dous lugares á vez
A Lei 7/1985, Reguladora das Bases do Réxime Local, contemplaba que cada cinco anos, nos anos terminados nun e en seis, os Concellos debían levar a cabo una renovación padronal mediante a elaboración de novas listas dos seus padróns. Paira iso efectuaban percorridos en campo, distribuíndo as follas padronales en todas as vivendas e recolléndoas una vez cumprimentadas polas familias. Coa entrada en vigor da Lei 4/1996 estableceuse un novo sistema de xestión padronal mediante o cal quedaron suprimidas as renovacións padronales, en concreto, a de 1996 foi a última en realizarse. O novo sistema non contempla a distribución de follas padronales para que os cidadáns énchanas, senón que se utilizan métodos informáticos e telemáticos. As revisións de acordo ao novo sistema de xestión realízanse agora cada dous anos.
A pesar das revisións, as duplicidades no padrón poden ocorrer, sobre todo, se o cidadán, ao acudir ao rexistro a modificar ou actualizar os seus datos non indica a causa pola que recorre a cambiar o seu domicilio no padrón. As opcións que se dan son varias: por exemplo, se se solicita a inscrición por traslado de residencia, hai que sinalar a casa correspondente o municipio e provincia de procedencia. Se quen se inscribe é un bebé, e por tanto una persoa que non estaba empadroada con anterioridade en ningún municipio, na casa que indica “municipio de procedencia” haberá que sinalar: ningún, etc.
As situacións de dobre empadroamento por culpa dun erro administrativo adóitanse dar cando a persoa interesada non expresa a causa pola que acode ao padrón, que adoita ser a de cambio de domicilio. Neste caso, aínda que se expoña cal é a nova dirección, pode suceder que desde a Administración central non anulen a inscrición na dirección antiga, co que o cidadán figuraría en dous padróns.
