En tempos de crises, podo rescatar o meu diñeiro do plan de pensións?

Si un aforrador ten contratado un plan de pensións e non cumpre con ningún dos citados supostos (xubilación, invalidez laboral, paro de longa duración ou enfermidade grave), por moi angustiada que sexa a súa situación financeira, non poderá recuperar o diñeiro do seu plan, nin aínda que faga fronte a comisións por penalización ou devolva a Facenda as deducións das cales se beneficiou. En fondos de investimento, contas, depósitos ou seguros de aforro, con todo, si pode dispor do capital cando se desexe, nalgúns casos tras o pago das correspondentes penalizacións.

Os plans de pensións son un produto financeiro moi peculiar, con moitas vantaxes, pero tamén algún que outro inconveniente insalvable. Son un produto de aforro a longo prazo cunha fiscalidade imbatible polas súas achegas, que reducen a base impoñible do contribuínte. Son un bo instrumento paira recortar impostos de face á preparación da Declaración da Renda.

Aínda que a súa fiscalidade é un dos seus puntos fortes, una das desvantaxes é a súa falta de liquidez. O partícipe non pode recuperar o seu diñeiro cando o desexe, senón só si cumpre algún dos supostos contemplados por lei. En resumo, un plan de pensións só pode rescatarse en situacións moi concretas como a xubilación do partícipe ou en caso de paro de longa duración, morte, invalidez ou enfermidade grave.

Os plans de pensións en España están regulados polo Regulamento de Fondos e Plans de Pensións. Nesta lei establécense con todo detalle os supostos nos que pode recuperarse o diñeiro investido nun plan de pensións:

• Xubilación do partícipe: é a principal causa que permite recuperar o plan de pensións e indica a esencia pola que se creou o produto, que é servir de aforro a longo prazo, paira complementar as pensións públicas de xubilación una vez chegada a idade de retiro da vida laboral. En España, a idade de xubilación está fixada en 65 anos, que será cando se poida recuperar. Si as especificaciones do plan preveno, poderá anticiparse a percepción da prestación correspondente a xubilación a partir dos 60 anos.

• Enfermidade grave: en todos os casos considerados como una enfermidade grave, o partícipe tamén poderá rescatar o seu plan de pensións. Nestes supostos, a entidade financeira solicitará un xustificante médico que acredite o seu estado. Algúns plans de pensións tamén contemplan que se poden rescatar os aforros cando quen sofre una enfermidade grave é o cónxuxe do partícipe ou algún dos seus ascendientes ou descendentes que convivan ou dependan del. A entidade accederá a entregar o diñeiro sempre que o partícipe poida acreditar a enfermidade grave mediante certificado médico dos servizos competentes das entidades sanitarias da Seguridade Social ou entidades concertadas que atendan ao afectado.

  Segundo a lei, considérase enfermidade grave a calquera doenza ou lesión que incapacite de modo temporal paira a ocupación ou actividade habitual da persoa durante un período continuado mínimo de tres meses, e que requira intervención clínica de cirurxía maior ou tratamento nun centro hospitalario. Tamén se consideran as doenzas ou lesións con secuelas permanentes que limiten de modo parcial ou impidan por completo a ocupación ou actividade habitual da persoa afectada, ou incapaciten paira a realización de calquera ocupación ou actividade, requira ou non asistencia doutras persoas paira as actividades máis esenciais da vida humana.

• Invalidez laboral do partícipe: si o aforrador sofre algún tipo de lesión e é capaz de demostrar cun documento público (obtido tras pasar un tribunal médico) que está incapacitado paira traballar, tamén poderá recuperar o diñeiro investido no seu plan de pensións.

• Morte do partícipe: si o aforrador morre, os seus herdeiros legais poderán recuperar o diñeiro do seu plan de pensións sen ter que esperar máis tempo.

• Desemprego de longa duración: si o partícipe perde o seu traballo e permanece en paro durante máis de 12 meses, pode reclamar o seu capital e a entidade debe entregarllo. Paira poder incluírse neste grupo, o partícipe non debe ter dereito ás prestacións por desemprego no seu nivel contributivo, ou habelas esgotado. Ademais, deberá estar inscrito no Servizo Público de Emprego Estatal ou organismo público competente como demandante de emprego no momento da solicitude.

  No caso dos traballadores por conta propia que estivesen integrados nun réxime da Seguridade Social como talles, poderán rescatar o diñeiro do seu plan de pensións sempre que figuren como demandantes de emprego de forma ininterrompida durante os 12 meses anteriores á solicitude.

• Dependencia severa ou gran dependencia do partícipe regulada na Lei de Promoción da Autonomía Persoal e Atención ás Persoas en Situación de Dependencia. Todas as persoas que poidan acreditar que están en situación de dependencia nos graos anunciados (severa ou gran dependencia), poderán recuperar o diñeiro do seu plan de pensións.

Si non se cumpre con ningún dos supostos previstos por lei, por moi mala que sexa a situación financeira dun partícipe, seralle imposible recuperar o diñeiro do seu plan de pensións por adiantado. Pódese dar o caso dun aforrador de 55 anos que teña traballo, non estea enfermo, pero que non poida pagar a súa hipoteca e estea a piques de perder a súa casa, ante un embargo. Aínda que tivese investidos 10.000 euros nun plan de pensións, non poderá rescatalos, xa que non cumpre con ningún dos supostos especiais que contempla a lei.

Ao ser un produto de aforro a longo prazo, nun plan de pensións o capital está blindado, salvo se estase nalgún dos escenarios contemplados por lei. O real decreto é claro e establece os supostos que permiten rescatar un plan de pensións. Non é posible pagar ningún tipo de penalización á entidade financeira ou devolver a Facenda as cantidades satisfeitas en forma de dedución polo plan de pensións paira poder recuperar o diñeiro. Como moito, si o partícipe está descontento co seu plan de pensións, poderá traspasar os dereitos consolidados do seu plan a outro da mesma ou distinta entidade. Este traspaso non xera ningún impacto fiscal paira o beneficiario.

Con todo, hai una posibilidade. É probable que se solicite a recuperación do diñeiro dos plans de pensións en casos de partícipes envolvidos en expedientes de regulación de emprego. Ao perder o traballo -e sempre que se valoren as posibilidades do partícipe (a súa idade e probabilidade de volver inserirse no mercado laboral)-, é posible que nalgúns casos si se permita rescatar o diñeiro.

A fiscalidade dos plans de pensións é una das maiores virtudes do produto. No territorio xeral, poden reducirse da base impoñible até 10.000 euros os aforradores que teñan até 49 anos, e 12.500 euros anuais os maiores de 50 anos. No primeiro caso, como moito, esta cantidade debe supor o 30% da suma dos rendementos netos do traballo e actividades económicas. En caso de maiores de 50 anos, a porcentaxe é do 50%. Os cónxuxes con rendementos netos de traballo e actividades económicas en contía inferior a 8.000 euros poderanse reducir as achegas que se realicen ao plan do que sexa titular o cónxuxe, co límite de 2.000 euros.

En País Vasco, os partícipes poden reducir a súa base impoñible até 8.000 euros anuais polas súas achegas a plans de pensións. Paira maiores de 52 anos, o límite incrementarase en 1.250 euros por cada ano que exceda de 52 anos, co límite máximo de 24.250 euros paira partícipes de 65 ou máis anos. Cando o cónxuxe obteña rendas a integrar na base impoñible xeneral en contía inferior a 8.000 euros anuais poderanse reducir as achegas que se realicen ao plan do que sexa titular o cónxuxe co límite de 2.400 euros.

En Navarra, a súa fiscalidade é distinta. Neste caso, as reducións da base impoñible alcanzan os 8.000 euros anuais en partícipes de até 50 anos e elévanse a 12.500 euros en maiores desta idade. No primeiro caso, as achegas deducibles non poden ser máis do 30% da suma dos rendementos netos do traballo e actividades económicas. No caso de maiores de 50 anos, a porcentaxe é do 50%. Pola súa banda, os cónxuxes con rendementos netos de traballo e actividades económicas inferiores a 8.500 euros poderanse reducir as achegas que se realicen ao plan do que sexa titular o cónxuxe co límite de 2.000 euros.

No territorio xeral, a fiscalidade do cobro das prestacións dos plans de pensións é distinta á do País Vasco.

Si o diñeiro rescátase en forma de renda, intégrase na base impoñible xeneral sen ningunha redución. Pola contra, si o aforrador decide reembolsarlo en forma de capital, o 100% percibido considerarase rendemento de traballo. Coas novidades fiscais introducidas na última Lei do IRPF (que entrou en vigor o 1 de xaneiro de 2007), desaparece a redución do 40% dos rescates en forma de capital paira as achegas posteriores a esa data (1 de xaneiro 2007).

Por suposto, é posible rescatar una parte do plan e logo, cando se poida, manter as achegas. As comisións que cobrará o banco serán as contempladas no plan e non variarán por sacar o produto. Ningunha entidade pode aplicar penalización cando un partícipe queira sacar o diñeiro do seu plan porque estea no seu dereito a facelo (xa sexa porque se quedou en paro, estea enfermo, etc.). Ademais, tanto si rescátase todo como una parte, a fiscalidade do cobro das prestacións non varía -aplícanse as respectivas fiscalidades no territorio xeral ou no País Vasco-.