Fondos de investimento

Cando se compra un fondo de investimento está a adquirirse realmente una pequena parte (participación) da súa carteira (valores ou efectos comerciais de curso legal), una carteira en miniatura idéntica á do fondo na súa totalidade. O prezo de cada participación nunha determinada data coñécese como valor liquidativo. Poñamos un exemplo arbitrario: si invístense 1.000 euros nun fondo que ten un valor liquidativo de 136,25 euros, recibiranse 7,33 participacións. A rendibilidade que ofrece un fondo calcúlase segundo a variación do seu valor liquidativo. A entidade xestora engadirá este diñeiro ao fondo e investirao en accións, renda fixa, activos monetarios etc. ou nunha mestura de todos eles. O total do diñeiro que ten o fondo constitúe o seu patrimonio. Os títulos (accións, obrigacións…) que pertencen ao fondo coñécense como “activos” e o seu conxunto constitúe a carteira do mesmo.

Un fondo de investimento representa una oportunidade de aforro excelente paira Puy Carazo, responsable de Produto de Self Trade Bank: “É un instrumento de investimento colectivo que se axusta a calquera tipo de cliente e situación. O perfil do investidor pode ser moi arriscado ou pouco e o investimento pode facerse tanto a longo como a curto prazo”. Segundo Arcadi Orrit, director da compañía de asesoramento financeiro independente InverConsulting, os fondos permiten acceder ao investidor a unha gran variedade de mercados con importes moi pequenos e diversificar o risco, construíndo una carteira con varios fondos. Ademais teñen vantaxes fiscais, xa que os traspasos entre fondos non tributan, a diferenza das accións -explica-.

Os fondos “son carteiras de activos financeiros constituídas mediante achegas de múltiples aforradores”, resume Alejandro Conde, profesor do departamento de Economía Aplicada e Historia Económica da UNED. Ao seu xuízo, deberían ser unha canle moi eficiente paira canalizar o acceso do investidor particular aos mercados de renda variable, pero a realidade é “moi distinta”. Conde asegura que son os bancos e as caixas de aforros, entre outras “sociedades poderosas”, quen se apropiaron do control destes mecanismos no seu beneficio, de forma que gañan sempre “superbeneficios” en prexuízo dos pequenos aforradores.

Igualmente escéptico respecto das vantaxes dos fondos de investimento móstrase o profesor Ignacio López, do Departamento de Economía e Administración de Empresas da Universidade Antonio de Nebrija. Ao adquirir un fondo, o investidor delega a xestión dos seus aforros en profesionais cualificados paira iso. Pero López considera a xestión profesional “entre comiñas”, porque cre que as decisións de investimento en ocasións están motivadas pola contía das comisións do fondo elixido por asesórelos intermediarios, aínda que recoñece que compañías dedicadas á análise e selección de fondos como as anteriormente sinaladas alcanzan maior grao de independencia que os bancos e caixas.

López aconsella os fondos só a aquelas persoas que “non teñan nin idea do mercado financeiro e cuxa investimento vaia facerse paira un prazo dun ano en diante”. Segundo a súa opinión, se se adquiren uns coñecementos mínimos de como funciona a bolsa e tense tempo paira xestionar a carteira é mellor investir directamente en accións, porque os custos serán menores e a rendibilidade que se pode conseguir é sensiblemente maior. Paira o profesor desta universidade madrileña, o máis importante dun fondo é elixilo ben, é dicir que se adecue ao “limiar de soño” do investidor (que cumpra as súas expectativas e non lle impida durmir” polo seu risco). Cando cancelalo? Canto antes se produce perdas. E si disponse dun capital de máis de 12.000 euros é mellor ir pensando noutros investimentos.

Una investimento pode realizarse tanto individualmente como a través dun instrumento de investimento colectivo. Vexamos coa axuda do profesor Conde os proles e contras de cada una delas:

• O investimento individual, tanto si realízase con asesoramento dun profesional coma se non, ten a vantaxe de que o propio investidor elixe en cada momento o nivel de risco que está disposto a asumir en cada una dos seus investimentos.
• No investimento colectivo o investidor vese condicionado pola política que adopta a entidade que xestiona o produto, que sempre mira o seu propio interese e beneficio.

Con todo, o investimento individual expón certos inconvenientes sobre o investimento colectivo que este experto non quere obviar:

• O investimento individual vese limitada cada vez máis por unha complexidade cada vez maior dos mercados, así como pola internacionalización dos mesmos.
• Existen dificultades paira investir de forma individual en determinados mercados, por razóns de mínimos de investimento moi altos ou pola conxuntura política e económica de certos países.
• As comisións son máis elevadas en determinados produtos paira os investidores individuais que paira os grandes investidores, que acceden en mellores condicións.

Dise que hai máis de 20.000 fondos só en Europa. Isto dificulta a súa elección ao cidadán, que se ve obrigado a acceder a eles a través de axentes ou compañías que operan en nome de terceiros e a cambio dunha comisión. Paira Carazo “a figura do asesor é moi importante, non só polo coñecemento da variedade de fondos existente, senón pola súa profesionalidade á hora de recomendar ao investidor o que mellor pode encaixarlle”.

Os economistas consultados aconsellan que sexa o propio investidor quen tome as súas propias decisións e que evite “dar carta branca” á empresa na xestión da súa carteira. Tamén hai servizos “intermedios”: una empresa xestora realiza un seguimento do investimento a cambio dunha porcentaxe sobre beneficios. Infórmase o cliente e aconséllaselle tomar decisións pero nunca se executan sen previo consentimento do cliente.

Pero os profesionais que se dedican a esta intermediación han de estar autorizados pola Comisión Nacional do Mercado de Valores (CNMV). Orrit sinala que na web da CNMV poden atopase todas as entidades rexistradas e os seus axentes autorizados. Asesórelos da súa empresa son axentes da axencia de valores Tressis (rexistrada co número 183).

O primeiro consello válido paira todo investidor en fondos é dirixirse a varios bancos, caixas e sociedades intermediarias co fin de poder comparar a oferta. Paira poder tomar una sopesada decisión, o mellor é ler coidadosamente a letra pequena e, se é posible, non diante do comercial, xa que se trata de investimentos a medio e longo prazo, en xeral non aconsellables paira períodos inferiores a un ano, que non poden “moverse todos os días”. É necesario coñecer cales serán as tarifas e as comisións que se van a aplicar.

Convén lembrar, tal e como remarcan os expertos, que rendibilidades pasadas non garanten ganancias futuras e que as entidades presentan os resultados do período que máis lles interesa. De entrada, hai que desconfiar das promesas de rendibilidade que se achen moi por encima do mercado e se a contía do seu capital permítello é preferible diversificar o risco do investimento. A segunda precaución é asegurarse de que a entidade está debidamente autorizada pola CNMV ou polo Banco de España paira prestar os servizos que lle ofrece e que non sexa un “chiringuito financeiro”. No noso país existen neste momento tres tipos de empresas de servizos de investimento (ESI):

• As sociedades de valores (SV), que están autorizadas paira ofrecer todo tipo de servizos de investimento, tanto por conta de clientes como por conta propia.
• As axencias de valores (AV), que non poden operar por conta propia. Unicamente poden tramitar ordes de compra ou venda de valores por conta dos seus clientes. Non poden conceder créditos ou préstamos aos investidores, por exemplo.
• As sociedades xestoras de carteiras (SGC). Estas entidades só están autorizadas a xestionar carteiras de investimento segundo os mandatos expresos que lles dean os investidores e a ofrecer asesoramento tanto a empresas como a investidores. A xestión de carteiras, é dicir, a elección dos valores adecuados ao perfil de risco do investidor, pode ser realizada tamén polas SV e a AV.

Posteriormente, o investidor ten que cerciorarse de que asinou os contratos paira a apertura da súa conta e debe quedar una copia. A entidade ten que enviarlle extractos periódicos do seu patrimonio. Toda compañía está obrigada a fornecer a información clara e detallada sobre as operacións que o investidor lle requira. Se non o fai, o cliente terá que reclamala. A CNMV dispón dun servizo de atención ao pequeno investidor paira resolver conflitos.

O prazo paira ser rendible depende do tipo de fondo, reflexiona o director de InverConsulting. Segundo el, os monetarios empezan a gañar diñeiro, “aínda que pouco”, practicamente desde o primeiro día, mentres os de renda variable dependen do mercado, pero “en xeral adoitan presentar boas rendibilidades a partir de 3 anos”.

“A renda fixa está moi cara e en fondos garantidos non hai grandes cousas”, explica Puy Carazo. No entanto, se un investidor é “conservador”, é dicir, que non quere correr riscos importantes, o consello xeral é que se decante por un fondo que non experimente grandes oscilacións no seu valor liquidativo. Estes son os tipos de fondos máis importantes:

• FIM (Fondos de Investimento Mobiliario): Están obrigados por lei a ter polo menos o 80% do seu patrimonio investido en valores de renda fixa ou de renda variable admitidos a negociación nunha bolsa de valores. Nas subcategorías de renda fixa ou variable tamén os hai mixtos.
• FIAMM (Fondos de Investimento en Activos do Mercado Monetario): Tamén se coñecen como fondos monetarios ou fondos de diñeiro. Deben investir polo menos un 90% da súa carteira en renda fixa a curto prazo (vencimiento non superior a 18 meses).
• FIMF (Fondos de Investimento Mobiliario de Fondos ou fondos de fondos): Coñécense tamén como fondos de fondos, xa que invisten polo menos un 50% do seu activo en participacións doutros fondos de investimento.
• FIMP (Fondos de Investimento Mobiliario Principais): Teñen como partícipes a outros fondos de investimento.
• FIMS (Fondos de Investimento Mobiliario Subordinados): Inviste polo menos un 80% da súa carteira en participacións de Fondos de Investimento Mobiliario Principais e consta así no seu folleto informativo.
• FIME (Fondos de Investimento Mobiliario Especializados en valores non negociados): Invisten entre un 50% e 80% do seu activo en valores non negociados en mercados secundarios.
• FII (Fondos de Investimento Inmobiliarios): Invisten o seu patrimonio en inmobles (vivendas, oficinas, garaxes…) e obteñen a súa rendibilidade tanto da revenda como do cobro de alugueres.
• Fondtesoros: Son una categoría especial que inviste o seu patrimonio exclusivamente en débeda do Estado (letras do Tesouro, bonos e obrigacións do Estado). Poden considerarse FIM (cando invisten polo menos un 50% da súa carteira en débeda do Estado con prazo superior a un ano) ou ben FIAMM (si invisten todo o seu patrimonio en valores do Tesouro a curto prazo). Paira investir en Fondtesoros, Alejandro Conde aconsella dirixirse directamente ao Banco de España paira aforrarse comisións de xestión, etc. De igual modo, se se opta por investir en accións dun banco determinado, cre que é mellor facelo desde a propia entidade e negociar as reinversiones.
• Fondos garantidos: Son FIM pero merecen un apartado especial pola súa difusión nos últimos anos. Especifican claramente no folleto o seu obxectivo de rendibilidade garantido onde, ademais, debe explicarse claramente o funcionamento da garantía. A garantía pode consistir en alcanzar una rendibilidade fixa determinada (Garantidos de Renda Fixa) ou participar na rendibilidade dun índice de bolsa nun período determinado (Garantidos de Renda Variable).

Se atendemos ao destino dos beneficios dos fondos pódese distinguir entre fondos de repartición, que reparten periodicamente os dividendos, e os de capitalización, que reinvisten os seus beneficios sistematicamente. A maioría, debido á súa maior eficiencia fiscal, son deste último tipo.