O avogado xeral do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE), Maciej Szpunar, presentou o pasado 10 de setembro as súas conclusións sobre a posible abusividad do IRPH, un índice ao que está ligado o interese de preto dun millón de hipotecas en España. Segundo o letrado, os bancos estaban obrigados a contar aos seus clientes que era esta referencia antes de incluíla nos contratos, o que permitiría aos afectados recuperar o diñeiro pago de máis se non recibiron as explicacións oportunas. Neste artigo avanzamos quen podería reclamar ante o seu banco e canto terían que devolver as entidades, se a sentenza do tribunal europeo, que se espera para 2020, a condena por falta de transparencia na aplicación do Índice de Referencia de Préstamos Hipotecarios.
Cando sería abusivo o IRPH?
Nas súas conclusións, Szpunar asegura que o IRPH debe estar suxeito ao “control de transparencia”. É dicir, que se un banco quere usalo como índice de referencia dunha hipoteca, ten que explicarlle ao cliente en que consiste: cal é a súa definición, como se calcula e cal foi a súa evolución para facilitar a súa comparación con outras referencias como o euribor.
En caso de non existir esa transparencia, un xuíz podería considerar abusiva a súa incorporación ao contrato e, en consecuencia, nula. Así, todos os hipotecados aos que non se lles explicou ben que era este índice poderían reclamar o que pagasen de máis ata agora. En principio, este criterio aplicaríase para todas as modalidades do IRPH: Entidades (aínda vixente), Caixas e Bancos (desaparecidos desde 2013).
Agora ben, as conclusións do avogado xeral non son vinculantes, así que haberá que esperar á sentenza final do Tribunal de Xustiza da Unión Europea, que se emitirá a principios de 2020 se se cumpren as previsións.
Mentres tanto, a xurisprudencia válida é a do Tribunal Supremo español, que considera que o IRPH non é un índice abusivo. Por iso, de momento, non é recomendable reclamar por este índice ante un xulgado.
Pódese eliminar xa o IRPH?
Existen, iso si, maneiras de eliminar este índice antes de que chegue a sentenza do TJUE para reducir a cota da hipoteca.
Unha delas pode ser pactar un cambio da escritura co banco para referenciar o interese ao euribor (ou para pasar a un tipo fixo), o que se coñece como novación. No entanto, poida que a entidade solicite asinar un acordo de non reclamación, o que impediría acudir despois aos tribunais para esixir a devolución do pago de máis.
Outra vía para desfacerse do IRPH podería ser cambiarse de banco, xa fose a través dunha subrogación de acredor ou da constitución dunha nova hipoteca para cancelar a actual (unha operación algo máis cara). Nestes casos non habería que preocuparse por eses acordos de non reclamación e, se o TJUE declarase abusiva a aplicación non transparente do índice, poderíase denunciar á anterior entidade para esixir a devolución do cobrado de forma indebida.
Imaxe: pixel2013
Canto tería que devolver a banca?
No caso de que a xustiza europea dea a razón aos afectados, estes poderían recuperar o abonado de máis polo IRPH e, previsiblemente, con retroactividad total, tal e como ocorreu coas cláusulas adoito. É dicir, o banco tería que devolverlles o que lles cobrou de maneira indebida desde o momento da firma da hipoteca.
Pero de canto diñeiro estariamos a falar? O TJUE ou, na súa falta, a xudicatura española, tería que establecer que interese usaríase para calcular o pago de máis por culpa do IRPH: un tipo do 0 %, só o diferencial ou o mesmo diferencial sumado ao euribor.
Supoñamos, por exemplo , que tivésemos unha hipoteca de 150.000 euros a 25 anos cun interese de IRPH Entidades máis un diferencial do 0,25 %. Isto é o que se podería reclamar se ese préstamo asinouse hai 10 anos:
- Uns 25.600 euros, se se anulase o interese da hipoteca e aplicásese un 0 % de forma retroactiva.
- Uns 23.700 euros, se só eliminásese o IRPH e aplicásese un interese equivalente ao diferencial da hipoteca.
- Uns 18.400 euros, se se cambiase o IRPH polo euribor e mantivésese o mesmo diferencial.
Dependendo de que escenario elixisen os tribunais e da retroactividad da devolución, a factura total para a banca podería provocar un buraco importante nas súas contas. As fontes máis conservadoras apuntan a que as financeiras terían que reembolsar uns 3.000 millóns de euros aos afectados, mentres que as máis arriscadas cren que deberían pagar uns 44.000 millóns de euros.
