Lei de protección de familias numerosas

Co Plan Integral de Apoio á Familia 2001-2004 e a lei de protección ás familias numerosas, Lei 40/2003 de 18 de novembro, que substituíu a outra preconstitucional do ano 1971, establecéronse axudas nos seguintes casos:

• Núcleos familiares conformados por un ou dous ascendientes con tres ou máis fillos, sexan ou non comúns.
• Familia integrada por un ou dous ascendientes con dous fillos, sempre que uno destes sexa discapacitado.

Esta lei obriga á Administración Xeral do Estado a facilitar una vivenda protexida con boas condicións de accesibilidade, ou a adaptación da casa ás familias numerosas nas que uno dos seus membros sufra algunha discapacidade.

A pesar da tendencia á creación de familias cun menor número de fillos, no noso país un 13% dos núcleos familiares esta constituído por familias numerosas. A sociedade enriquécese demográfica e economicamente do esforzo dos pais e nais destas familias; por esta razón recoñeceuse a necesidade de elaborar novas medidas de apoio paira as familias numerosas.

Así é como naceu a nova lei que contempla distintas categorías:

• Categoría xeral. Cando teñan entre tres (dous si uno deles é discapacitado) e cinco fillos.
• Categoría especial. Con catro, cinco ou máis fillos. Cando polo menos tres procedan de parto, adopción ou acollemento permanente ou preadoptivos múltiples, e sempre que os ingresos anuais familiares, divididos polo número de membros que as compoñan, non superen en cómputo anual o 75 % do salario mínimo interprofesional vixente, incluídas as pagas extraordinarias.

Entre as principais novidades que se inclúen nesta lei, atópanse as referidas ao propio concepto de familia numerosa. Así, a norma recolle como novas situacións familiares as seguintes:

• Supostos de monoparentalidad, xa sexan de orixe ou derivados da ruptura dunha relación matrimonial por separación, divorcio ou falecemento dun dos proxenitores.
• Familias reconstituidas tras procesos de divorcio. Ademais, introdúcese una equiparación plena entre as distintas formas de filiación e os supostos de acollemento ou tutela.

A lei non recolle axudas paira as familias numerosas de feito, como talles. No entanto, aínda que non apareza explicitamente recoñecido como tal, inclúense novos supostos que poden dar lugar ao recoñecemento da condición de familia numerosa aos que se poden acoller as parellas de feito:

• Familias formadas polo pai ou a nai separados ou divorciados con tres ou máis fillos, aínda que non exista convivencia, sempre que dependan economicamente de quen solicite tal recoñecemento.
• Familias formadas por dúas ou máis orfos de pai e nai sometidos a tutela, acollemento ou garda, sempre que non se atopen a expensas da persoa coa que conviven.
• Aquelas familias con dous fillos se polo menos uno é discapacitado, a téñanas ambos os pais discapacitados, ou si uno deles sofre una minusvalía cun grao igual ou superior ao 65%, e as familias nas que convivan tres ou máis irmáns orfos de pai e nai, ou dous si uno é discapacitado.

Medidas de apoio

“España está á cola en axudas á familia dos países actuais da Unión Europea”, manifestou Martín Spilauer, experto do Observatorio Europeo de Política Familiar. Quen afirmou, ademais, que “en gastos sociais só Irlanda está por baixo de España, pero en axuda á familia España está mesmo por detrás daquela”.Tampouco pode deixarse pasar por alto, tal e como se concluía no III Congreso de Familias Numerosas de España e I de Familias Europeas do ano 2002, que “o custo que representa paira as familias numerosas o coidado e educación dos fillos, ou o acceso a unha vivenda adecuada ás súas necesidades implica una diferenza substancial co nivel de vida doutras familias con menos fillos ou sen eles.”

Ante Este panorama, as novas medidas de apoio ás familias numerosas teñen, en consonancia coas anteriores, un carácter esencialmente económico. Introducen correccións para que os seus membros non queden en situación de desvantaxe no que se refire ao acceso aos bens económicos, culturais e sociais. É, por tanto, una lei de mínimos cuxos beneficios han de ser compatibles con outros que puidesen preverse paira este colectivo familiar e coa posibilidade de ampliar a acción protectora por parte da Administración, as comunidades autónomas ou as corporacións locais, no ámbito das súas respectivas competencias.

Os grupos políticos da oposición e diversas fontes sindicais mostraron a súa desconformidade coas novas medidas ao consideralas escasas e excluíntes respecto das novas familias actuais.

Familia e traballo

O novo texto obriga á adopción de medidas específicas por parte da Administración paira facilitar o traballo aos proxenitores de familias numerosas. Destaca, modificando o Estatuto dos Traballadores, a medida de ampliación do prazo de reserva do posto de traballo en caso de excedencia solicitada paira atender o coidado dun fillo desde un ano até quince meses cando se trate dunha familia numerosa de categoría xeral, e até un máximo de 18 meses se se trata de categoría especial.

Contempla, ademais, o dereito a unha axuda do 45% das cotas á Seguridade Social paira as familias numerosas que contraten coidadores, sempre que o pai e a nai traballe fose do fogar ou ambos estean incapacitados. Cando a familia numerosa ostente a categoría de especial, paira a aplicación deste beneficio non será necesario que os dous proxenitores desenvolvan calquera actividade retribuida fóra do fogar.

Actividades e servizos públicos

• En transporte, educación e vivenda mantense o trato preferente, bonificacións e descontos, do mesmo xeito que no réxime fiscal.
• Os membros das familias numerosas terán trato preferente, de acordo co que se determine pola administración competente, nos seguintes ámbitos:
  • Concesión de bolsas e axudas en materia educativa, así como paira a adquisición de libros e demais material didáctico.
  • A puntuación no réxime de admisión de alumnos en centros de educación preescolar e centros docentes sostidos con fondos públicos.
  • O acceso ás vivendas protexidas.
  • O acceso a albergues, centros cívicos e demais locais e espazos ou actividades de lecer que dependan da Administración.

Educación

• Outorgarase un subsidio ás familias numerosas que teñan no seu seo a fillos discapacitados ou incapacitados paira traballar que presenten necesidades educativas especiais, asociadas á discapacidade.
• Se o beneficiario dunha prestación por infortunio familiar, concedida polo seguro escolar, é membro dunha familia numerosa, a contía de devandita prestación incrementarase nun 20 % paira as de categoría xeral e nun 50 % paira as de categoría especial.
• Até agora, a lei proporcionaba descontos en matrículas e taxas universitarias dun 50% ás familias de primeira categoría e do 100% paira a segunda. A nova lei segue a mesma liña ao recoñecer que en todos os réximes, niveis e ciclos terá lugar una exención do 100% aos membros das familias numerosas, clasificadas na categoría especial, e una bonificación do 50% paira os de categoría xeral das taxas ou prezos públicos que se apliquen aos dereitos de matriculación e exame, por expedición de títulos e diplomas académicos, docentes e profesionais, e calquera outras taxas ou prezos públicos establecidos no citado ámbito.

Vivenda

• Mantense a preferencia de familias numerosas na adquisición de vivendas de protección oficial. Coa nova lei, a Administración Xeral do Estado debe garantir a estas familias beneficios en relación co acceso á vivenda habitual:
  • Incrementando o límite de ingresos computables paira o acceso a vivendas protexidas
  • Facilitando o acceso preferente a préstamos cualificados concedidos por entidades de crédito públicas ou privadas concertadas paira a promoción e adquisición de vivendas suxeitas ao réxime de actuacións protegibles.
• Outras medidas tenderán a establecer condicións especiais á subsidiación de préstamos cualificados:
  • Concesión de subvencións e demais axudas económicas directas de carácter especial previstas paira a promoción e adquisición de vivendas suxeitas ao réxime de actuacións protegibles.
  • Adxudicación de vivendas protexidas, establecendo una superior puntuación nos baremos aplicables ou, no seu caso, unha cota reservada de vivendas nas promocións públicas.
  • Facilitar o cambio a outra vivenda protexida de maior superficie cando se produza una ampliación do número de membros da familia numerosa, e facilitar a adaptación da actual vivenda ou o cambio a outra vivenda protexida que cumpra as condicións de accesibilidade adecuadas á discapacidade sobrevinda que afecte a un membro dunha familia numerosa cando a actual non as reúna.

Até agora, as familias numerosas beneficiábanse de descontos en transporte interurbano (autobús, ferrocarril, barco e avión ) nun 20%, 40% ó 50 %, segundo a súa categoría e tarifas especiais en auga, gas e electricidade. A nova lei non introduce novos baremos, pero a Administración comprométese a establecer un réxime de exencións e bonificacións en relación coas taxas e prezos pola prestación de servizos ou a realización de actividades da súa competencia nos transportes públicos, urbanos e interurbanos, o acceso aos bens e servizos sociais, culturais, deportivos e de lecer e no acceso ás probas de selección paira o ingreso na función pública.

Un futuro Observatorio Estatal da Familia

A lei prevé a creación dun organismo paira impulsar e desenvolver políticas familiares en resposta á petición da Federación Española de Familias Numerosas (FEFN). Tendo en conta os seus obxectivos, a FEFN considera que neste órgano deberían estar representados, ademais do Goberno, as organizacións familiares e expertos en políticas familiares.

En canto ás súas accións, a Federación Española de Familias Numerosas considera prioritaria a posta en marcha dun informe anual sobre a situación da familia en España, que permita ver de forma obxectiva cales son as súas necesidades actuais.