Nivel máximo aconsellable de endebedamento

Pagar un préstamo hoxe resulta moito máis caro que hai meses. Os clientes a quen a permisividad bancaria permitiu adquirir un endebedamento elevado colócanse agora nunha situación crítica, pois a inflación desencadeada pola crise económica ha xerado un elevado incremento no tipo de interese, o que se traduce nun encarecemento na débeda asumida polo consumidor. Nestas circunstancias, os expertos aconsellan non superar unha porcentaxe de endebedamento superior ao 40% da renda, aínda que a idoneidade deste cociente varía en función de dous factores: o volume de ingresos e o risco de subida no prezo do diñeiro.

A porcentaxe de risco asumido por un particular supón a fronteira entre unha economía sa e sen riscos, que permita conciliar o soño e planificar o futuro con seguridade, e un modo de vida ao límite do razoable. Cal debe ser o máximo “esforzo”? Segundo María Rodríguez, analista de riscos, debe evitarse que o cociente de endebedamento supere o 35% da renda familiar; este é a porcentaxe idónea paira evitar que un banco non colgue o cartel de cliente “clasificado” ou “endebedado”, segundo afirma de maneira clara e rotunda a experta. Paira esta analista, non é posible contemplar outra posibilidade xa que o -até fai una semana- continuo ascenso do Euribor durante meses, traduciuse nun aumento proporcional da cota debida ao banco. Isto significa que se un particular “soportaba un nivel de endebedamento superior ao 40% do seu soldo, o aumento progresivo da súa débeda colócao hoxe nunha situación crítica”.

Outros expertos dan unha marxe lixeiramente superior ao indicado pola analista de riscos, como Javier Villoria, director de oficina da Caixa, quen asegura que un nivel “normal” de endebedamento pode situarse en torno ao 40% dos ingresos do particular. Ademais, engade que non é “unha porcentaxe inamovible”, xa que a cifra pode oscilar en función das condicións económicas: “en épocas boas pode superarse con fartura con outras garantías, e en épocas malas pódese recortar”. De feito, tal e como engade o financeiro, a realidade demostrou que en períodos de bonanza este cociente non se respectou e “en toda a banca española prestouse con niveis moi por encima deste endebedamento a cambio doutras garantías, por exemplo un aval”.

Do que non cabe dúbida é de que son dúas os factores que fan variar a idoneidade do cociente 35%-40% da renda: o volume de ingresos dunha familia e a subida do prezo do diñeiro.

· Volume de ingresos

O nivel de débeda medio co que pode vivir una persoa ou familia estímase, pois, entre o 35% e o 40%. Pero, como lembra Gonzalo Hernández, experto en análise económica, non pode falarse en termos xerais, xa que a porcentaxe de endebedamento idóneo depende de numerosos factores. Por iso, ante a pregunta sobre que ocorrería si pasásese o citado límite aconsellable, a súa resposta non é outra que “depende das circunstancias persoais de cada individuo, do nivel de ingresos que xere e da marcha da economía”.

O volume dos ingresos é definitivo. Pode vivir una persoa co 60% ou 70% do seu soldo embargado? “En ocasións si, noutras resulta imposible”, sinala Hernández. Por exemplo un mileurista co 70% do seu soldo endebedado dificilmente podería sobrevivir cos 300 euros restantes: comer, vestirse, ou pagar o abono transporte resultaríalle imposible. Pola contra, una familia cun nivel de ingresos superior a 4.000 euros podería soportar ese mesmo nivel de endebedamento e dispor aínda de 1.200 euros paira gastalos ao seu antollo.

· A subida do prezo do diñeiro

A subida no prezo do diñeiro é un factor de risco importante, pero que non adoita ser obxecto de consideración por parte do consumidor. E é, precisamente, o que sucedeu, xa que a inflación desencadeada pola crise mundial ha xerado un incremento imparable no tipo de interese. Esta subida no prezo do diñeiro supuxo, á súa vez, un aumento nas cotas mensuais debidas polos particulares á súa entidade financeira; é dicir, que “pagar as débedas hoxe resulta moito máis caro”, subliña Gonzalo Hernández.

Antes de que os efectos da crise modificasen as circunstancias económicas en España, as entidades bancarias permitíanse asumir certos niveis de risco porque a boa marcha da economía así o permitía e o prezo do diñeiro era baixo, de tal modo que cando concedían un préstamo, co tipo de interese moi baixo, o cliente enfrontábase aos pagos sen grandes problemas. Pero as circunstancias modificáronse: a subida nos tipos e o incremento, por tanto, nos intereses do préstamo obrigan ao consumidor a asumir una débeda maior que, en ocasións, é incapaz de afrontar. Este endebedamento, “procreado coa permisividad bancaria”, hoxe afoga ao cliente. Paira Hernández, esta situación ademais trouxo un problema engadido: a depreciación do custo da vivenda, que “supuña a máxima garantía contra a concesión dun préstamo, xa que a multiplicación do seu valor no mercado nunha marxe de tempo marca, permitía superar o custo total da débeda sen maior dificultade”. Isto tranquilizaba ao consumidor que, ante un revés económico considerable, podía optar por pór en venda a súa casa, abonar as cotas pendentes coa entidade bancaria e adquirir un inmoble de menor custo. O cliente asumía un risco mínimo, aínda que adquiría un endebedamento elevado, ao vivir por encima das súas posibilidades.

As familias españolas, por norma xeral, levan anos vivindo “por encima das súas posibilidades”, segundo estima Elvira Montes, responsable de zona dunha importante entidade bancaria, quen recoñece una situación de endebedamento xeneralizado, á que se debe tentar pór freo. Canles de televisión privados, ADSL, teléfonos móbiles, vacacións, enciclopedias, últimos modelos de coche… Os anos de bonanza económica foron xerando uns hábitos de consumo superiores á renda real, xa que pedir un préstamo (e poder pagalo) era até hai uns meses una operación sinxela. Variar este modo de vida non é fácil, pero ademais hai que sumar que os soldos non subiron de maneira proporcional ao nivel de vida, e mesmo o feito de que moitos traballadores perderon o seu emprego, polo que cada vez máis consumidores viven endebedados.

Ademais, non son poucas persoas as que cambiaron de vivenda tras adquirir un “préstamo ponte” (un crédito con carencia), confiando en vender a casa anterior nun período de tempo inferior a un ano. Coa crise inmobiliaria, ante a imposibilidade de vender a súa primeira vivenda e tras terminar o período de carencia, o cliente atópase con dúas casas e dúas hipotecas ás que non pode facer fronte. Como controlar e atallar esta situación de endebedamento xeneralizado?

A solución non é fácil. As familias soportan hoxe -segundo Montes- una débeda próxima ao 60%-70% da súa renda. Cando un cliente supera este nivel de endebedamento, as entidades bancarias adoitan tentar que ese cociente non siga incrementándose, que o cliente non pase ese nivel de débeda. Pero non resulta sinxelo poder controlar os gastos dos clientes, “nin o feito real de que soliciten máis créditos por outras vías, como os créditos rápidos/fáciles, ou que se usen os cartóns que permiten compras con pagos aprazados”, afirma Montes, o que pode “agravar aínda máis a súa situación”.

Ante esta realidade, unida ao feito de que os bancos necesiten liquidez paira sanear o seu equilibrio financeiro, as entidades idearon novas fórmulas e aplican todas as medidas ao seu alcance paira facilitar ao cliente calquera tipo de financiamento, actuacións coas que pretenden poder cobrar as débedas en activo:

• Refinanciamento: as entidades bancarias tentan reflotar a falta de pagamentos dos seus propios clientes ampliando o importe do préstamo ou alargando os prazos. Esta operación ten por obxecto establecer una cota de pago que o particular poida asumir sen problemas. A longo prazo, o cliente pagará moito máis do previsto inicialmente.
• Dación en pago e paira pago: antes de adoptar medidas legais, mediante demandas por falta de pagamento ou tramitando embargos, as entidades aplican novas fórmulas. Trátase de figuras legais que supoñen o pago dunha débeda a cambio da transmisión dun ben, e que omiten así os trámites xudiciais que leva una demanda. Desta forma, a débeda extínguese no balance do banco.
• Dotación de fondos: os controis do Banco de España son máis estritos e interveñen en asuntos de endebedamento. Cada préstamo que concede una entidade esixe una dotación por parte do banco. O Banco de España obriga a que, ante unha falta de pagamento do préstamo ou un atraso no abono das cotas, a dotación á reserva sexa maior. O mesmo sucede nos préstamos hipotecarios concedidos por encima do 80% do valor de tasación do inmoble.