Parellas de feito, que pasa cando rompen?

Unha parella de feito é a unión estable, distinta do matrimonio, formada por dúas persoas. Trátase dunha relación de afecto e de convivencia duradeira. Ademais, debe ser notoria e pública.

• Ser maior de idade ou menor emancipado (a partir de 16 anos se vives de maneira autosuficiente).
• Estar solteiro: estar casado invalida o rexistro.
• Non pode haber parentesco directo entre ambos.
• Un dos dous membros da parella (ou ambos os) debe estar empadroado na comunidade autónoma onde se quere rexistrar a unión.
• Hai que demostrar un período de convivencia.

Como non existe unha lei xeral e cada comunidade autónoma teno regulado de modo diferente, é importante acudir aos organismos específicos das comunidades ou aos concellos para saber si existen requisitos específicos que se deban cumprir.

Moitos dos dereitos, obrigacións e beneficios son comúns aos dos matrimonios:

Teñen dereito a permisos por paternidade ou maternidade.

Ademais, tras a aprobación da nova lei de familias, teñen dereito a contar co permiso de 15 días por rexistrase como parellas de feito, como se outorga tras contraer matrimonio.

Desde 2022, as parellas de feito teñen que cumprir os mesmos requisitos que os matrimonios para obter a pensión de viuvez.

As parellas de feito teñen as mesmas oportunidades para adoptar que un matrimonio, sen importar si trátase dunha parella de diferente ou do mesmo sexo.

As principais diferenzas atópanse ligadas ao aspecto económico da unión:

• Non teñen réxime económico matrimonial, aínda que poden adoptar acordos verbais ou escritos ante notario, si deséxano.
• Ao declarar polo IRPF, non pode facerse de forma conxunta. É obrigatorio realizalas de forma individual, existan descendentes ou non.
• Respecto das herdanzas, a lexislación estatal non contempla ás parellas de feito como herdeiros. Hai comunidades autónomas que si equipasen á parella de feito co cónxuxe viúvo, outras que recoñecen determinados dereitos á parella sobreviviente e outras que carecen de normativa. O máis recomendable é outorgar testamento a favor da parella de feito (aínda que sempre se respectará a lexítima dos herdeiros forzosos).

Como todas as parellas, as unións de feito tamén rompen. E aínda que a idea xeneralizada é que non haberá que realizar ningún trámite para separarse, non sempre é tan sinxelo.

Moitas parellas descobren o “casadas que están” no momento de dicirse adeus. Por iso, convén saber que sucede en caso de ter fillos en común ou bens compartidos, xa que a separación pode complicarse, en especial si un dos membros da parella sente agraviado polo outro.

Cando unha parella de feito ten nenos, con independencia do tempo que leve convivindo e de si está ou non inscrita no rexistro de parellas de feito, debería sempre pór en orde todas as cuestións relativas aos menores. Desta maneira, si chega unha ruptura, todo estaría arranxado e evitaríanse problemas posteriores.

En moitos casos, si unha parella de feito desfaise, o habitual é chegar a un acordo verbal e deixar decidido quen coidará aos pequenos, as visitas do outro membro da parella e como repartirán os gastos dos fillos.

Pero esta clase de acordos só é posible si hai bo entendemento entre os pais, e convén ter moi en conta que non teñen ningún valor legal.

Por iso, é mellor pactar e levar a cabo un procedemento legal para deixar establecido a quen lle corresponde a custodia, as visitas da outra parte e a pensión alimenticia para os fillos.

Si non se chega a un acordo, os menores nunca quedan desprotexidos, porque quen quede coa súa custodia pode reclamar que un xuíz fixe a pensión. Deste xeito, cunha sentenza, si hai incumprimentos pódense tomar medidas.

A vivenda, que é un dos temas máis peliagudos en calquera separación, no caso dunha parella de feito pódese complicar aínda máis. Que pasa si sepárome nunha parella de feito?

Cando hai fillos comúns, o piso gozarano eles e o proxenitor que quede ao seu cargo, aínda que non sexa o propietario.

Neste caso, cada membro é dono da metade do inmoble. Si non hai acordo, pódese pedir que un xuíz divida o patrimonio, e será tamén el quen decida quen debe quedar na vivenda.

A casa onde convivía a parella de feito é alugada? Hai varias opcións:

• Que os dous sexan titulares do contrato de aluguer. Farase o que acorden os dous membros da parella, pero se non, o que dispoña o xuíz. Si hai fillos, sempre se tomará a decisión que máis os protexa.
• Só un figura como titular. Cando termina a convivencia, a lei contempla a posibilidade de subrogarse no contrato de arrendamento á persoa con quen conviva o titular, nas mesmas condicións e dereitos, sempre que a relación dure polo menos dous anos ou se teñan fillos comúns.

• Si rompe a parella de común acordo, pódense repartir os bens de forma verbal ou a través dun documento privado, si non hai bens inmobles comúns.

• Si compartían bens inmobles ou si pactaron ante notario un réxime económico, faríase a repartición mediante unha escritura pública.

Si a parella non chega a un acordo para a repartición do seu patrimonio e ten bens comúns, deberá acudir ante o xuíz.

As indemnizacións por convivencia son o máis complicado de solucionar nas rupturas das parellas de feito sen fillos. Ao vivir xuntos, os dous membros deben contribuír ao sostemento das cargas consubstanciais á convivencia: pago de auga, luz, teléfono, alimentos…

Cando a parella rompe, como nun matrimonio, un deles pode quedar en peor situación económica, e para equilibrala, pódese pactar (de antemán ou no momento da ruptura) unha “pensión reparadora“.

Tamén se pode recorrer a un xuíz para que a outorgue no caso de que non haxa acordo. Para obter a indemnización deberase recoñecer xudicialmente a existencia da unión de feito e, ademais, a parte que solicita o establecemento desta pensión ten que haberse dedicado —e continuar facéndoo— ao coidado da familia ou da actividade familiar.