A natación é un deporte que poden practicar a maioría das persoas, sen distincións de idade, xa que dentro da auga o impacto sobre as diferentes partes do corpo é baixo e redúcese ao máximo a tensión dos ósos e articulacións. Nos últimos anos, a variedade no tipo de exercicio ampliouse con moi diversas actividades terapéuticas: específicas para desviacións da columna vertebral, enfermidades cardíacas, circulatorias, artroses, artrites e obesidade, entre outras. Coa chegada do frío, o público que acode ás piscinas abertas ou utiliza piscinas para a terraza desprázase ás cubertas, que deben cumprir unha serie de normas establecidas polas comunidades autónomas e os concellos. A lexislación regula as condicións mínimas de seguridade, hixiene e comodidade destes recintos (aínda que cada localidade pode ter unha regulación concreta), que todo usuario debería coñecer.
Recinto exterior e vestíbulo
Os usuarios destas piscinas son variados. Segundo as diferentes franxas horarias, acoden xubilados, amas de casa, mulleres embarazadas ou bebés e nenos de todas as idades que se inician con cursos de natación. Por iso, é preciso que as súas instalacións sexan de calidade. Esta pode valorarse desde o momento en que se accede ás mesmas. Algúns elementos que pon de relevo unhas boas condicións de organización e hixiene son os seguintes:
- Puertas de entrada. Dado que as persoas que entran no recinto proceden da rúa, debe haber sistemas para a limpeza do interior desde o acceso, como rejillas limpiabarros ou felpudos, co fin de non ensuciar os corredores que levan aos vestiarios.
- O vestíbulo. É conveniente que haxa un único acceso ao vestíbulo para que os empregados da piscina poidan controlar que todas as persoas cumpren os requisitos hixiénicos mínimos. Nas instalacións onde se celebran competicións deportivas de importancia convén que haxa, ademais do acceso principal, outros específicos para o público, así como para os deportistas, autoridades, prensa e televisión.
- Saídas ao exterior. O número de portas de saída e as súas dimensións está regulado pola Regulamentación de Incendios e de Espectáculos. En liñas xerais, para un aforamento de público superior a 700 persoas, é necesario dispor de saídas a dúas vías públicas. O ancho total das portas de saída debe ser de 1,80 metros para aforamentos de máis de 250 persoas. No caso de aforamentos de 50 persoas, considérase adecuado un ancho mínimo de 1,20 metros. As portas deben abrirse no sentido da saída e terán transparente o seu parte superior. Cumprir estas condicións é esencial, xa que poden darse situacións nas que sexa preciso evacuar con rapidez o recinto.
- Aseos e iluminación. É conveniente que no vestíbulo haxa aseos para os usuarios que acceden desde o exterior, con calzado. O vestíbulo debe contar, ademais, cun sistema de climatización para manter unha temperatura próxima a 20º C.
O recinto das piscinas
As condicións hixiénicas deben extremarse no recinto de piscinas. No acceso ao mesmo, ten que haber un espazo de duchas para usar antes do baño, así como carteis informativos que indiquen esta obrigación. Os vestiarios deben estar situados no mesmo nivel do recinto de piscinas.
Ao ser instalacións con niveis de humidade importantes, é conveniente fixarse nunha serie de detalles:
- Separacións. O recinto de piscinas estará separado do resto de locais, ao ser diferentes as condicións de humidade e temperatura.
- Sistemas antihumedad. A estrutura e a cuberta han de ser resistentes á humidade e aos axentes ambientais agresivos como o cloro. A carpintaría interior de portas e xanelas será de material non oxidable ou protexido contra a corrosión.
- Iluminación. O recinto de piscinas debe ter un sistema que permita a iluminación natural, que ten que ser uniforme, sen deslumbramientos nin reflexos na lámina de auga. A luz entrará pola fachada mediante xanelas ou muros traslúcidos orientados ao sur, con voladizos ou sistemas de protección do sol no verán.
- Vidros. Os vidros que queden ao alcance de deportistas ou usuarios, ou que poidan recibir impactos de balóns ou golpes, serán de seguridade, laminados e resistentes.
Condicións hixiénico-sanitarias
Non só deben ser os responsables das piscinas cubertas quen proporcionen condicións de seguridade e hixiene. Os usuarios deben seguir unha serie de normas e cumprir as instrucións dos socorristas e do resto do persoal da instalación. Algunhas recomendacións para evitar riscos e manter as instalacións en perfecto estado son as seguintes:
- É obrigatorio o gorro de baño mentres se está na auga.
- É recomendable o uso de lentes de baño, a condición de que non sexan de cristal.
- A roupa de baño debe ser a adecuada (a roupa interior non suplirá á de baño).
- É conveniente o uso de zapatillas de baño (en aseos, vestiarios, duchas e, sobre todo, no recinto de piscinas ou praias de piscina).
- Non acceder á zona de baño con roupa e/ou calzado de rúa.
- Para o baño libre, os menores de 15 anos deberán acceder á instalación acompañados de persoas maiores de idade que asuman a súa responsabilidade.
- Está prohibido comer, beber e fumar, así como utilizar obxectos ou envases de vidro ou cristal (botellas, lentes de mergullo, vasos) en todo o recinto.
- Unha vez na auga, os usuarios deberán nadar nas rúas ou espazos que corresponda. Hai que procurar ir sempre polo lado dereito e virar de dereita a esquerda.
- O usuario que non teña un nivel mínimo de nado, a criterio do socorrista, non poderá utilizar a piscina profunda.
- Para previr perdas de obxectos e accidentes, recoméndase non bañarse con pulseiras, aneis, piercings, etc.
- Por motivos de seguridade, non está permitido o uso de elementos como aletas ou pas nas rúas de baño libre da piscina (salvo expresa autorización do socorrista).
- Está prohibida a utilización de colchóns, barcas e calquera outro material auxiliar de nado ou recreativo (pelotas, pas, etc.) que poida danar ou molestar aos usuarios.
- Non se permite realizar xogos e prácticas perigosas, correr, zambullirse, arroxar obxectos, saltar desde o podium e, en xeral, todos os actos que dificulten, obstaculicen ou impidan o desenvolvemento das actividades que leven a cabo.
- Ningunha persoa afectada por enfermidades contaxiosas de transmisión hídrica ou dérmica poderá acceder ás zonas que están reservadas aos bañistas.
- Está prohibido o uso de cámaras de fotos, cámaras de vídeo ou calquera outro método de gravación sen a autorización oficial da dirección.
Accesos para persoas con discapacidade
As persoas con discapacidade tamén son usuarias de piscinas cubertas. Con todo, non todos os recintos están preparados para favorecer o seu acceso aos mesmos. Nestas situacións, algunhas condicións e elementos nos que convén fixarse son os seguintes:
- Accesos. As entradas e saídas han de ter un fácil acceso desde o exterior para persoas con mobilidade reducida. Non terán chanzo de entrada e, no caso de que o haxa, debe haber unha alternativa de acceso adecuada. O habitual é recorrer a unha rampla, libre de obstáculos, horizontal ou con pendente máxima do 2%.
- Manexo interior. Os timbres, interruptores ou teléfonos, entre outros, serán de fácil acceso e situados a unha altura entre 0,80 metros e 1,20 metros.
- O mostrador de recepción. Permitirá a aproximación do usuario en cadeira de rodas e terá unha altura idónea para que estas persoas poidan comunicarse sen dificultade co empregado situado alén.
- Cans guía. Aínda que está prohibida a entrada de animais nos recintos, hai unha excepción a esta regra: as persoas invidentes poden ir acompañadas dos seus cans guía.
- Guindastres ou cadeiras elevadoras. A piscina debe estar equipada con algún destes elementos, xa que son imprescindibles para que as persoas con discapacidade poidan entrar na auga.
Tarifas e problemas
As tarifas para acceder a unha piscina cuberta non son caras, en xeral, aínda que poden variar segundo a poboación. De media, un baño pode custar ao redor de 4 euros. Moito máis barato resulta, para as persoas que acoden con asiduidade ás piscinas, adquirir un bono.
En canto ás principais queixas dos usuarios, destacan dous:
- Dificultade para acceder aos cursos de natación. Algunhas piscinas cubertas municipais organizan cursos para ensinar a nadar ou perfeccionar as técnicas de natación. Ao ser económicos, a demanda é maior que a oferta e, en moitos casos, resulta difícil optar a un deles.
- Poucas piscinas en poboacións pequenas. As cidades grandes teñen unha oferta aceptable de piscinas cubertas. Non ocorre o mesmo en poboacións máis pequenas e nos pobos, onde a miúdo non hai.
As piscinas cubertas tratadas con cloro poden provocar mutacións xenéticas do ADN ou alteracións respiratorias. Así o asegura unha investigación do Centro de Investigación en Epidemiología Ambiental e do Instituto de Investigación do Hospital do Mar de Barcelona.
O estudo analizou os efectos en 49 adultos sans tras practicar natación durante 40 minutos nunha piscina destas características. A investigación relaciona de modo directo os subproductos de desinfección utilizados nas piscinas coa capacidade de causar mutacións permanentes no ADN. Para evitalo, recoméndase tomar algunhas medidas como ducharse antes de nadar, utilizar gorro de baño, non ouriñar nas piscinas e realizar un mantemento adecuado para limitar estes efectos nocivos.
En calquera caso, posto que as exposicións estudadas son de curta duración e é unha mostra moi pequena, son necesarias máis investigacións sobre os efectos genotóxicos e respiratorios destes compostos, así como sobre a auga das piscinas en diversas condicións de mantemento e uso.
Un segundo estudo, realizado pola Universidade Autónoma de Barcelona (UAB), chega á conclusión de que utilizar CO2 en lugar de cloro nas piscinas cubertas reduce a emisión de tóxicos, á vez que mantén a eficacia como reductor do pH da auga. Ademais, o CO2 ten vantaxes ambientais: o seu uso na auga reduce as emisións de gas de efecto invernadoiro e a auga de renovación, unha vez refugada ao medio, é menos nociva.