O incremento de novos medios de pago dixitais como os cartóns de crédito e débito, as contas PayPal ou os pagos sen contacto xeran profecías sobre o fin do diñeiro. Aínda que en Suecia xa hai cidades que deixaron de aceptar o diñeiro físico, onde moedas e billetes representan só o 3% do circulante, hai que distinguir entre o uso do diñeiro como medio de pago ou como respaldo financeiro. Aínda que é certo que cada vez se toca menos o diñeiro físico, aínda se garante -de maneira electrónica ou cun cheque- que o que se ten no banco, nalgún momento pode transferirse a outra conta para pagar. O seguinte artigo tenta arroxar luz sobre o futuro do diñeiro en moedas e billetes.
Un mundo sen diñeiro?
Diñeiro virtual, diñeiro electrónico, e-money, pagos sen contacto… son todos termos que demostran os enormes cambios que experimentou o comercio coas novas tecnoloxías nos últimos 20 anos. O fluxo seguro de datos a través de ordenadores domésticos e o desenvolvemento de software para o comercio electrónico a través de Internet ou en caixeiros , así como a tecnoloxía que permite o pago con cartón de crédito, cambiaron para sempre a nosa forma de consumo. Hoxe xa non é preciso manipular diñeiro para pagar facturas como a conta da luz. De feito, estímase que só unha pequena porción do diñeiro en existencia na eurozona circula en forma de moedas ou billetes: o 9%, unha porcentaxe comparable ao tamén moderado 7% de Estados Unidos.
Só o 9% do diñeiro en existencia na eurozona circula en forma de moedas ou billetes
Isto demostra, por unha banda, que o diñeiro descansa sobre todo nas caixas de seguridade dos bancos de todo o mundo. Pero, sobre todo, que xa comezou unha etapa de substitución do diñeiro como medio de pago. De aí a que se cumpran as profecías que auguran o fin do diñeiro hai unha larguísima distancia. Pero, pode aparecer outro diñeiro? Que instrumento de cambio podería utilizar un mundo sen diñeiro? Para responder a esa pregunta primeiro hai que saber que, ata hoxe, todos os medios tecnolóxicos que funcionan como novos instrumentos de pago (diñeiro virtual, electrónico, etc.) non substitúen o diñeiro -nin sequera unha parte do seu valor-, senón que certifican a súa existencia e ordenan a súa circulación.
De que está feito o diñeiro
O diñeiro é unha medida de cambio. É un símbolo que para aparecer e gañarse a confianza dos seus usuarios como medida de valor, debe estar referenciado a outra cousa.
En Suecia, país europeo pioneiro en introducir billetes en 1661, os primeiros billetes entregábanse como recibo de depósitos en ouro no Banco de Estocolmo. Esta práctica espertou a confianza suficiente para que todos puidesen crer algo que hoxe resulta elemental: que cun billete de determinado valor en ouro, poderíase adquirir calquera outro ben que se desexase e que estivese á venda en Suecia, aínda que o ouro non estivese alí.
Hoxe xa non se pensa en canto trigo ou cantos camelos representan 2.000 euros para comprender o valor dos billetes. É dicir: o diñeiro xa non está apoiado polo valor dun ben tanxible, senón que se basea na confianza. O diñeiro que se utiliza (co que se paga e o que se deposita en contas bancarias e transfírese a outras) é diñeiro fiduciario. En efecto, trátase do modelo monetario das principais moedas de referencia do mundo. Hoxe as moedas de curso legal basean o seu valor simplemente na súa declaración como diñeiro por parte do Estado, no crédito e a confianza que inspiran e, non menos importante, no valor que gardan respecto doutras moedas.
Neste sentido, é posible afirmar que, xa sexa por medio do ouro ou por medio dunha declaración por parte dun Estado soberano, o diñeiro está feito de confianza.
Bits, confiables?
Todo o diñeiro que non se toca pódese utilizar, grazas a que se logrou encriptar a información necesaria para demostrar ante alguén que hai un diñeiro que non está nas mans do consumidor, pero si na súa conta bancaria listo para transferirse. Iso é o diñeiro electrónico (desde os cartóns de crédito ata os teléfonos móbiles con tecnoloxía NFC): un diñeiro que tomou a identidade de datos que circulan a través de redes computarizadas e que poden dar a volta ao mundo en tan só uns segundos.
O diñeiro que non se toca pódese usar porque é posible demostrar que, aínda que non está nas mans do consumidor, si o está na súa conta
Pero falar do fin do diñeiro implicaría albiscar algún valor para substituílo. E isto é o que aínda non provén as novas tecnoloxías. Isto é igual que dicir que a maior cantidade de billetes e moedas que descansan nas bóvedas bancarias están transportados por bits, pero estes bits non apoian o seu valor. Unha pregunta posible a esta altura da era da tecnoloxía é se se pode especular con que algo tan intangible como a información mesma poida transformarse algunha vez en diñeiro, desprazalo.
Ao longo da historia, o diñeiro foi un medio de cambio e medida de valor representado por diferentes obxectos físicos, desde grans, cunchas e plumas de ave, ata metais. Se se considera este primigenio modelo monetario, non parece que ceros e uns poidan xerar tanta confianza como para converterse nun novo diñeiro do futuro.
Se se pensa, en cambio, no modelo monetario actual, que se basea na afirmación dos estados e na mera declaración da súa moeda, non parece haber moita diferenza entre un pedazo de papel e un protocolo de datos depositado puntualmente na nosa conta. A clave do seu éxito estará na confianza que esperte entre os usuarios. Pero polo momento, xa se pague en efectivo, con cartón de crédito, de débito, cheque ou por medio do ultimísimo pago sen contacto, o diñeiro que se gasta debe estar aí, gardado en algures.
