Un día sen coche é posible; un día sen electricidade, non. É máis, a ninguén se lle ocorrería propor un desenchufe xeneralizado, pois sería invocar ao caos e a disfuncionalidad. A nosa dependencia da corrente eléctrica é tal que cando quedamos sen ela en casa, non só afloran os nervios senón que crecen de maneira exponencial o risco e a posibilidade de cometer imprudencias. Non é paira menos: todo funciona con electricidade, mesmo novos produtos tecnolóxicos como os reprodutores de deuvedés, os computadores e Interrnet. Sen enchufes que transmitan enerxía eléctrica aos diversos aparellos e instalacións estamos vendidos, apenas podemos facer cousas, tanto relacionadas con tarefas domésticas como as máis vinculadas ao lecer e o deleite hogareños, pensemos en ler, ver a tele ou escoitar música. Somos electroadictos, está claro. É por iso que cando se vai a luz a casa páirase, é coma se sufrise un ataque. Ou quizá coma se rebelásese da súa dependencia e tomase un descanso, protagonizando un paro de cables caídos. Cando ocorre o contratempo, tendemos a subestimar a avaría e pómonos a manipular a caixa de fusibles, e si con isto non basta, emprendémola cos enchufes ou con calquera outro elemento do sistema eléctrico que nos esperte sospeitas, todo iso por moito que de electricidade saibamos pouco máis que nada e por moito que saibamos que coa electricidade non se xoga: os accidentes están aí, e poden ser graves.
Instalación eléctrica
Do Informe DADO do Instituto Nacional de Consumo pódese deducir que cada ano se producen no noso país 8.000 contratempos domésticos relacionados coa electricidade. Non parecen moitos, porque efectivamente non o son: representan só o 0,5% dos accidentes domésticos en España. Pero hai outro dato importante: as exposicións térmicas e eléctricas son a sétima causa de hospitalización en España, dio a Plataforma pola Revisión das Instalacións Eléctricas (PRIE). En tradución libre á vida cotiá, saibamos que si se trata de manipular un enchufe, cambiar un interruptor ou revisar a instalación eléctrica convén seguir una serie de pautas. O obxectivo, un e sinxelo: evitar accidentes relacionados coa electricidade. Una máxima: ante a mínima dúbida cun problema eléctrico, consultemos con alguén que saiba máis que nós e sigamos as súas indicacións; si non quedamos convencidos, recorramos a un profesional, que sempre será o máis seguro.
Casas anteriores a 1973, risco eléctrico
Canto máis antiga sexa a instalación eléctrica, máis perigosa devén a súa manipulación. As casas con maior risco de sufrir accidentes eléctricos son as construídas antes de 1973, porque aínda non se redactou a norma que regula a seguridade das instalacións eléctricas. Estímase que seis de cada dez vivendas españolas, uns 15 millóns de fogares, manteñen instalacións eléctricas realizadas antes dese ano de referencia. Antigüedad que se converte en maior risco: o 86% destas vivendas anteriores a 1973 rexistran deficiencias de seguridade inherentes ao propio paso do tempo e deficiencias estruturais que as sitúan a anos luz das esixencias legais de seguridade e consumo fixadas no vixente Regulamento Electrotécnico de Baixa Tensión. Pero non todo termina aí, as casas construídas entre 1973 e 1985 tampouco están exentas de perigo: non contan con interruptor diferencial, elemento crave que protexe ás persoas ante posibles fallos da instalación eléctrica.
Desde 1985 é obrigatorio instalar o interruptor diferencial, que -paira evitar accidentes- corta a subministración cando se detectan fugas a terra. Por iso, e mellor pronto que tarde, convén que estas vivendas construídas antes de 1985 cambien a súa instalación eléctrica e incorporen un cadro de mando e una protección equiparable ás das casas edificadas a partir dese ano. Pero, atención: non se trata dun arranxo menor nin dunha empresa que poida acometer unhas manitas, nin sequera un afeccionado á electricidade. Para que una instalación eléctrica cumpra coas garantías de seguridade, quen faga este traballo debe ser un instalador autorizado pola Dirección Xeral de Industria e Enerxía.
Consumo e potencia, da man
Pero tamén una instalación eléctrica moderna pode ser foco de problemas. Sobrecalentamientos, descargas, curtocircuítos e, mesmo, incendios poden orixinarse se a potencia contratada non se axusta ao consumo real de electricidade nun momento concreto do día. Calcúlase que hai uns 16 millóns de vivendas que teñen contratada una potencia insuficiente. E o problema agrávase cando esta situación dáse nunha vivenda das de instalación eléctrica antiga, xa que a sucesiva conexión de aparellos modernos, algúns dos cales precisan dunha gran carga de corrente paira funcionar, realizouse sen adaptar a instalación á demanda de potencia actual.
Poida que os usuarios non se dean conta de que a adquisición dun novo aparello eléctrico ou a instalación de radiadores debe ir acompañado dun cambio no contrato da luz. Son os propietarios das vivendas quen deben fixar coa compañía subministradora a potencia que desexan contratar, pero non sempre se sabe calcular a potencia que se necesita. E non é tan difícil. Pode facerse mirando o consumo de cada aparello que reflicte o contador da luz cando se van acendendo un a un. A suma de potencias dos que usamos de maneira máis frecuente revelaranos a potencia mínima que debemos contratar. Se tiramos por abaixo e contratamos menos potencia da necesaria, o interruptor de control de potencia (ICP) saltará sempre que se poñan en marcha á vez demasiados aparellos. Calculemos, sen apurar demasiado, cantos aparellos podemos -como máximo e sen excedernos-, acender á vez.
Como calcular a potencia que se necesita?
Endesa e Iberdrola propoñen o uso de simuladores eléctricos dispoñibles nas súas páxinas web. Como referencia, paira un uso normal de luz, frigorífico, quentador de auga, aspiradora, ferro e lavadora, a potencia mínima recomendada é de 4,6 kW (quilowatts). Se se pretende utilizar tamén lavalouzas, forno eléctrico, vitrocerámica, secadora e outros pequenos electrodomésticos, a potencia necesaria dispararíase até case 7 kW. E se a vivenda dispón de calefacción eléctrica e sistema de aire acondicionado, requírese polo menos 9 kW. A maioría das vivendas teñen contratada una potencia de entre 2,5 e 5 kW, e a segunda franxa máis común é a de 5 a 10 kW. No entanto, cunha potencia inferior a 2,2 Kw pódese dispor de luz e usar pequenos electrodomésticos. De todos os xeitos, a norma legal establece que, en novas construcións, a potencia non será inferior a 5,7 Kw en cada vivenda aínda que logo os usuarios póidana modificar de acordo ás súas necesidades.
Que non falten enchufes
Poucos enchufes paira tanto aparello, interruptores da luz mal situados e escaseza de tomas de televisión son problemas comúns a moitos fogares. O Regulamento Electrónico de Baixa Tensión (REBT) inclúe una guía técnica que fixa, desde o punto de vista da seguridade eléctrica, a cantidade de enchufes, interruptores e outros dispositivos que deben instalarse nas vivendas. Esta guía aconsella estudar e valorar as necesidades actuais e futuras de cada usuario cando se deseña a instalación eléctrica de da casa. Se se vai a renovar a instalación, o consello é claro: colocar o maior número posible de puntos de luz, enchufes e tomas de teléfono e TV; así se evitarán as molestas reformas posteriores, porque está comprobado que case sempre acaban resultando insuficientes. Se o salón mide menos de 10 m2 basta con instalar un punto de luz, un enchufe, una toma de calefacción eléctrica e outra de aire acondicionado. Cando a superficie é maior, hai que dobrar o despregamento. Cada dormitorio debe contar con polo menos un punto de luz con interruptor, tres enchufes, una toma de calefacción e outra, no seu caso, paira o aire acondicionado.
Baño e cociña, extremar as precaucións
Os lugares máis perigoso do fogar en materia de seguridade eléctrica son o baño e a cociña, polos curtocircuítos e descargas que se poden sufrir cando as nosas mans ou corpo húmidos entran en contacto cun aparello eléctrico, enchufe ou interruptor. Cociña e baño deben contar con toma de terra, e na cociña os enchufes han de colocarse a máis dun metro das billas. Se a nosa cociña conta cun enchufe localizado nese radio de acción debe estar protexido con tapas como as que se empregan paira impedir que os nenos xoguen ou metan os dedos no enchufe, así se evitará a entrada de auga no interior do enchufe. Outro aspecto a vixiar é a distribución das tomas. Hai que determinar cantas e cales son as realmente necesarias. Como mínimo, una cociña debería ter varias tomas de 10 amperios (A), paira conectar o frigorífico e electrodomésticos como a batidora ou a cafetera, ademais de tomas de 16A para o lavalouzas e a lavadora, e de 25A para o microondas, o forno e a cociña eléctrica. Respecto da zona que rodea a bañeira ou ducha, no plano vertical que vai desde a base da bañeira até unha altura de 2,25 metros, non se deben instalar enchufes, interruptores ou aparellos de iluminación. Tampouco se poden colocar interruptores, pero si tomas de corrente de seguridade ou protexidas por diferenciais a un metro da zona que rodea a ducha ou a bañeira.
Evitar sustos
Cando una descarga eléctrica percorre o corpo humano, prodúcense lesións cuxa gravidade depende das circunstancias nas que se desenvolva o accidente. A tensión máis común nas casas é de 230 voltios, e é suficiente cunha tensión de menos de 50 voltios percorra o noso corpo para que haxa risco de lesión, aínda que a pel non estea húmida. Una electrocución pode orixinarse por contacto directo, cando por exemplo tócase un punto polo que circula corrente (un enchufe), ou indirecto, se se contacta cun punto polo que non debe circular corrente pero que, por algunha razón, queda en tensión, como un cable que fai contacto cun aparello. A regra de ouro paira evitar este tipo de accidentes cando se manipula a corrente ou calquera aparello eléctrico é ter as mans ben secas e non camiñar descalzo ou cos pés húmidos antes de utilizar, enchufar ou desenchufar calquera aparello. Tampouco se deben tocar aparellos conectados á rede cando se permanece dentro da bañeira ou ducha, nin utilizar electrodomésticos cerca do fregadero. E sempre que se vaia a manipular a instalación, débese cortar a subministración eléctrica e comprobar a ausencia de tensión antes de iniciar calquera traballo. Mesmo cando se pretenda simplemente cambiar una lámpada, o máis seguro é desconectar o interruptor automático. Os electrodomésticos tamén merecen especial coidado: ademais de ler con atención o apartado relativo á potencia nas instrucións, hai que desenchufalos tras cada uso, e non facelo tirando do cordón, senón da clavija illante. Outra precaución básica é non utilizar aparellos con cables pelados, clavijas rotas ou enchufes deteriorados.
En caso de accidente
Ante un accidente de orixe eléctrica, o primeiro é manter a calma e desconectar sen dilación algunha o interruptor xeneral ou, no seu caso, desenchufar o aparello. Paira iso, quen vaia cortar a subministración debe situarse nunha superficie seca e extremar as precaucións, non sexa que se converta en vítima dun novo accidente. Se non chega coa man, pode recorrer ao uso dalgún obxecto seco e non metálico paira desconectar a electricidade. Só una vez a corrente desconectada pódese tocar á vítima, se a houber. O máis apropiado é chamar inmediatamente ao servizo médico e manter ao ferido tapado e en postura cómoda ata que chegue o persoal sanitario.
