Desde que a crise económica estalase, o crédito bancario converteuse nun recurso escaso ao que é difícil acceder. A solvencia do cliente, os seus “antecedentes” crediticios e o seu limiar máximo de endebedamento revísanse a conciencia ata que o banco, no mellor dos casos, outorga o “si quero”. Cando ocorre o contrario e pecha as portas ao crédito, a necesidade de financiamento implica a procura doutras vías paira obter ese diñeiro. A familia e os amigos son una alternativa clásica. As vantaxes de recorrer a eles supoñen intereses de devolución máis benévolos ou mesmo nulos, prazos de amortización máis distendidos e a posibilidade de renegociar a débeda cunha cara amiga se a situación complícase. Con todo, mesturar diñeiro e agarimo non sempre resulta gratificante. É una operación que en determinados casos leva consecuencias fiscais e non está exenta de riscos se se actúa de forma incorrecta.
Formalizar o acordo, imprescindible
Os préstamos entre particulares supoñen una volta ás orixes. Antes de que as entidades bancarias xurdisen como se coñecen hoxe, as persoas prestábanse diñeiro entre si de forma natural. O peche da billa crediticia ha propiciada a recuperación desta fórmula de financiamento. Son habituais os préstamos de pais a fillos como axuda na compra dunha primeira vivenda, un coche, paira cursar un máster ou finalizar os estudos.
En moitas ocasións, os préstamos entre familiares e amigos sélanse cun mero acordo oral. Con todo, aínda que o dereito español permite a contratación e o pacto verbal, é pouco recomendable. Se se realiza deste xeito, as consecuencias fiscais poden encarecer de forma significativa o trato e a axuda convértese nunha carga pesada. É fundamental documentar e rexistrar o préstamo. As posibilidades paira levalo a cabo son: asinar una escritura pública ante notario ou a través dun contrato privado entre as partes.
O dereito español permite a contratación verbal, pero é pouco recomendable
No primeiro caso, o paso por notaríaa leva un custo, mentres que confeccionar un documento entre prestador e prestatario é gratis. Nel, debe constar o importe prestado, o prazo de devolución, as persoas implicadas cos seus datos de identificación, o tipo de interese que se aplicará na operación -se este ten un valor cero tamén debe indicarse por escrito-, ademais do fin do diñeiro prestado. É necesario complementar este contrato privado coa liquidación do Imposto de Transmisións Patrimoniais Onerosas. Una vez asinado o documento, o prestatario debe acudir a Facenda con el e un xustificante bancario que confirme a recepción do diñeiro. A Axencia Tributaria sela estes papeis e certifica o préstamo. O trámite non leva ningún custo. Os préstamos entre particulares están exentos de pagar o citado imposto.
Doazóns que non o son
Se o acordo non se rexistra de forma correcta, é posible que Facenda interprete o préstamo como un agasallo e, por tanto, obrigue a pagar o Imposto sobre Doazóns. O tributo aplícase de forma desigual nas comunidades autónomas e, a pesar de que conta con numerosas bonificacións que reducen o seu impacto fiscal, se a suposta doazón realízase entre familiares, os particulares sen este parentesco salguen prexudicados.
É imprescindible documentar o préstamo paira non asumir un imposto que non corresponde, xa que as sumas devólvense, non se doan. Ademais, se o préstamo non se rexistra e destínase paira a compra dunha vivenda habitual, desaparece a posibilidade de desgravar esas cantidades na declaración da renda.
Se o acordo non se rexistra de forma correcta, Facenda pode interpretalo como un agasallo e obrigar a pagar o Imposto sobre Doazóns
A doutrina da Dirección Xeral de Tributos (DXT), órgano dependente do Ministerio de Economía e Facenda, é moi clara neste punto. Sinala que aínda que os préstamos realícense entre particulares, con e sen intereses a cambio, se se solicitan paira financiar a compra ou a rehabilitación dun inmoble teñen as mesmas repercusións fiscais que os créditos concedidos por entidades bancarias. A porcentaxe que se pode deducir ascende ao 15% sobre a base da desgravación, sempre que esta non supere os 9.015 euros anuais.
Consecuencias fiscais paira o prestador
Detrás dos préstamos entre amigos e familiares non sempre hai un xesto altruísta. Aínda que o máis habitual sexa pedir o diñeiro sen ter que devolver intereses, é posible que se reclame una retribución a cambio. Cando o préstamo establécese sen intereses non hai consecuencias fiscais paira quen entrega as cantidades. En cambio, se o diñeiro déixase e páctase una retribución como contraprestación, os intereses son ingresos que o prestamista deberá recoller como rendas do aforro na súa declaración do IRPF. Polo momento, tributan ao tipo fiscal do 18%.
Ata que se demostre o contrario, Facenda sempre considera que todo importe se presta a cambio duns intereses
O contrato privado ou a escritura pública na que figure o préstamo debe incluír de forma clara e expresa se a operación realízase con intereses ou sen eles. O motivo é que a lei do IRPF establece “a presunción de onerosidad”: ata que se demostre o contrario, Facenda sempre considera que todo importe se presta a cambio duns intereses.
Cando a Axencia Tributaria descoñece o tipo pactado entre as partes, toma como referencia o valor de interese legal do diñeiro (fixado nun 5,5% paira 2009) e realiza os cálculos. Dá por feito que quen presta recibe una retribución pola que debe tributar, salvo que se acredite de forma fehaciente a través dos documentos descritos a gratuidade do préstamo ou o establecemento doutros intereses máis baixos que os legais.
