Imagen: David Neubert
O último informe do Observatorio da Sustentabilidade en España (OUSE) revela que a produción de residuos urbanos increméntase nunha taxa maior que o crecemento da economía española no seu conxunto. A cantidade de lixo producido por habitante supera os 500 quilos anuais, dato que reflicte o aumento continuado desta cifra durante a última década. Que facer co lixo, por tanto, é un problema non só para as familias, senón tamén para as autoridades de todos os países do mundo, aínda que cada vez tómese máis conciencia de que un correcto tratamento dos residuos resulta beneficioso para todos.
Esta iniciativa ten o obxectivo non só de incentivar as boas prácticas cidadás, senón tamén de aplicar o que se coñece como ‘fiscalidade verde’
Neste sentido, as taxas españolas de reciclaxe atópanse por baixo das fixadas no Plan Nacional de Residuos Urbanos (PNRU), aínda que algunhas cidades deron un paso adiante coa posta en marcha de medidas que contemplan bonificacións nas taxas de recollida do lixo para quen depositan os seus propios residuos en puntos determinados. Esta iniciativa reduce os gastos dos concellos, beneficia aos cidadáns máis comprometidos co medio ambiente e fomenta a concienciación de que o lixo ten un longo percorrido ata ser tratada. “A recollida selectiva de lixo supón un custo alto para os concellos. Unha maneira de reducilo é que o propio cidadán vaia aos colectores específicos e deposite persoalmente os residuos de forma selectiva. De modo que é positivo que algúns concellos reduzan o custo do tributo dos cidadáns que o fan”, sinala Ana Yáber Sterling, directora do Instituto Universitario de Ciencias Ambientais, da Universidade Complutense de Madrid.
Cartón do lixo
En Barcelona, a Entidade do Medio Ambiente da área Metropolitana xestiona o programa “Ir á deixalleria [punto verde] ten premio”. A regra é moi clara: canto máis se utilizan os puntos verdes da área metropolitana da cidade, maior é a redución da taxa metropolitana de tratamento de residuos (TMTR), que pode chegar a un 14% no exercicio seguinte. O funcionamento do programa está baseado no uso dun cartón magnético familiar, semellante ás de crédito, que rexistra o número de veces que o usuario deposita o seu lixo nas máis de 50 instalacións incluídas no programa (entre puntos verdes fixos e móbiles), ademais da información de onde adoita facelo.
A bonificación será aplicada no importe total da taxa metropolitana de tratamento de residuos do exercicio anterior
Para darse de alta basta con presentar o contrato asinado coa compañía de auga. Segundo datos da Entidade do Medio Ambiente, foron distribuídas preto de 13.000 cartóns ata decembro de 2006. Se se ten en conta que cada cartón é familiar, a entidade estima que o número total de usuarios do programa podería ser de 40.000 persoas. Cada unha delas recibe un desconto do 1% na taxa do lixo por cada traslado ata o punto verde, podendo obter a redución máxima mencionada dun 14%. A primeira vez non conta, posto que é o momento en que se debe achegar a documentación necesaria. A partir de aí vanse sumando os descontos: un 1% na segunda vez, un 2% na terceira, un 3% na cuarta, e así sucesivamente. A bonificación será aplicada no importe total da TMTR do exercicio anterior en forma de desconto. Outro punto positivo do proxecto é que o cartón non ten custo de mantemento e pode ser compartida entre familiares.
Esta iniciativa ten o obxectivo non só de incentivar as boas prácticas cidadás, senón tamén de aplicar o que se coñece por fiscalidade ‘verde’. Segundo o informe do OUSE, “o sistema tributario español non desenvolveu actuacións relevantes no campo da tributación ambiental fundamentais para o desenvolvemento sustentable, coa excepción da fiscalidade sobre as augas”. O documento sinala a Andalucía, Cataluña e Galicia como as comunidades autonómicas que mellor aplican os impostos ambientais.
Consultar ao concello
Unha vantaxe dos concellos é que poden decidir como aplicar a taxa de recollida do lixo, aínda que son minoría aínda os que aplican medidas innovadoras como a catalá. Con esa liberdade entre mans, as accións e as súas regras difiren dunha cidade a outra. Por iso é moi importante consultar ao concello sobre a existencia de bonificacións e como aproveitalas.
En Santa Cruz de Tenerife por exemplo, no extremo oriental da illa, contémplanse tres tipos de bonificacións na taxa de recollida do lixo. As persoas de familias cuxas rendas anuais son inferiores ao salario mínimo interprofesional e que non posúen outros inmobles ademais da súa vivenda habitual contan cun desconto do 50%. O concello de Santa Cruz de Tenerife esixe, entre outros documentos, unha fotocopia da declaración do Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas (IRPF) e o certificado da pensión, o subsidio de desemprego ou outras rendas, ademais do contrato coa compañía de auga.
“Aínda que reducir a carga do tributo é un importante incentivo, o máis importante coa posta en marcha destas prácticas é a educación das persoas en hábitos ambientais”
As empresas da cidade que se encargan da recollida e do traslado dos residuos ata o vertedoiro, á súa vez, poden solicitar unha bonificación dun 77% na taxa do lixo, mentres que os hospitais e as clínicas con incineradores teñen un 82% de desconto. Ademais, aplícase un coeficiente multiplicador do 0,5% na bonificación para vivendas e empresas que teñan o colector do lixo a máis de 200 metros de distancia.
Doutra banda, tamén se contemplan no noso país outras prácticas municipais que repercuten na redución da factura final en concepto de recollida de lixos. Así, municipios como Alella, O Masnou e Teià, en Cataluña, crearon o seu propio cartón de recollida do lixo. Con ela, o usuario rexistra os quilos de lixo que deposita nos colectores asignados, converténdoos despois en descontos que se aplicarán na taxa municipal de recollida durante o exercicio seguinte. “Aínda que reducir a carga do tributo é un importante incentivo, o máis importante coa posta en marcha destas prácticas é a educación das persoas en hábitos ambientais, sobre todo nas persoas maiores, máis que nos nenos, explica Yáber Sterling desde o Instituto Universitario de Ciencias Ambientais de Madrid.
Fai máis dunha década que o Programa das Nacións Unidas para os Asentamentos Humanos (United Nations Human Settlements Programme – UN-HABITAT) recolle as mellores prácticas mundiais de promoción e fomento da sustentabilidade nas cidades. En 1996, cando se organizou o primeiro Premio Internacional de Boas Prácticas, un proxecto innovador de redución de residuos da illa grega de Zakynthos figurou entre as iniciativas seleccionadas pola ONU.
A Asociación para a Limpeza dos Municipios e as Comunidades, encargada da xestión do lixo da illa, recoñeceu unha serie de accións para que fosen seguidas noutros lugares, como a creación dunha rede completa e moderna para a recollida e transporte dos residuos sólidos, ademais da posta en marcha de programas de reciclaxe. Unha das iniciativas foi a creación dun cartón especial de reciclaxe, a promoción de actividades culturais e recreativas no Centro de Reciclaxe, dirixidas principalmente aos socios máis novos, a inscrición de persoas adoitadas a reciclar nun banco de datos e a distribución de ‘recompensas’ aos mellores recicladores.
O ano pasado, o Concurso de Boas Prácticas recibiu 713 proxectos de máis de 100 países. A cidade española de Parla foi unha das 12 premiadas pola creación dun forum cidadán para discutir a revisión do plan de ordenación pública do municipio.
