Restricións no uso de válelos de comida

“O sábado convídovos a cear e así utilizo válelos de comida que acumulei”. Esta frase pode ter os días contados. O Real Decreto de 30 de marzo de 2007, que aproba o novo Regulamento do IRPF, introduce certas restricións no uso destes populares cheques que as empresas entregan aos traballadores para que paguen as súas comidas. O certo é que na práctica a situación non cambiou demasiado durante este ano, e a alarma inicial foise disipando tras as aclaracións que en xaneiro realizou a Dirección Xeral de Tributos.

En España, en torno ao 26% dos traballadores come fóra de casa trocando os billetes de comida que lles proporcionan as súas empresas. O horario partido e a inexistencia de comedor en gran parte dos centros laborais, xunto coa dificultade de ir a casa a comer e volver traballar -principalmente nas grandes cidades-, fan deste método uno dos preferidos por traballadores e empresarios. Válelos son una fórmula indirecta de prestación do servizo de comedor da empresa que en España rexistra un volume de facturación de 350 millóns de euros. Cada día, uns 400.000 traballadores comen nos máis de 30.000 establecementos hostaleiros afiliados á rede. Entre empregos directos e indirectos xeran 17.500 postos de traballo.

Moitas empresas inclúen nos seus convenios, como un incentivo máis, a entrega de cheques de comida. Esta axuda beneficia tanto ao traballador como á compañía. O empregado recibe una cantidade de até 1.980 euros anuais libres de impostos, segundo sinalan desde a empresa de cheques e servizos Sodexho Pass España. Pola súa banda, as empresas que alcancen o importe máximo exento de tributación aforraranse até 600 euros ao ano por cada empregado en gastos sociais e lograrán una dedución do 100% no Imposto de Sociedades.

A súa utilización é sinxela. Até agora, o empregado recibía os cheques e dispuña dun ano paira consumilos. Podía usalos paira comer a diario fóra de casa, ou trocalos nos numerosos establecementos que aceptan este medio de pago. Á hora de abonar a conta, bastaba con entregar o cheque e o cliente recibía a volta. Pero coa aprobación do novo regulamento do IRPF, a situación cambiou moito, polo menos en teoría. Na práctica, case un ano despois da publicación do Real Decreto, o uso dos billetes de comida segue sendo similar.

A medida parecía positiva, en principio, porque supuña elevar de 7,81 a 9 euros o importe máximo dos cheques restaurante exento de tributación. Todo o que exceda deste límite será considerado retribución en especie. O bono de comida de menos de 8 euros ao día quedara obsoleto xa que era difícil atopar restaurantes nos que se puidese comer por esta cantidade.

En 2007 o prezo medio do menú do día nas principais capitais españolas era de 8,90 euros, aínda que variaba moito segundo a cidade, a zona e o restaurante. Neste sentido, o Real Decreto non fixo máis que axustarse á realidade do mercado. Con todo, a normativa inclúe una serie de restricións que desgustaron tanto ás empresas como aos restaurantes e aos traballadores.

• Os cheques de comida non son acumulables. É frecuente que os traballadores non acudan todos os días a restaurantes, leven a comida preparada de casa e garden o bono paira gastalo despois. En moitas empresas non se traballa o venres pola tarde e os empregados comen na súa casa, co que perden a axuda dese día. Tamén pode ocorrer que o menú custe máis de 9 euros, nese caso deberían entregar dous bonos. Antes, os cheques que non se utilizaron durante os días laborables gastábanse durante os fins de semana paira saír a cear, pagar as copas nun local nocturno e mesmo adquirir alimentos, o que supuña un aforro na compra mensual e un alivio nos gastos de lecer durante os fins de semana. Isto, legalmente, xa non está permitido, non só porque se prohibe a acumulación de cheques senón porque ademais estes só serven como medio de pago en establecementos hostaleiros.

• Non pode obterse nin da empresa nin do restaurante o reembolso do seu importe, é dicir, non se pode recibir diñeiro en metálico tras pagar co cheque. Se o menú custa menos de 9 euros, como adoita ocorrer en moitos establecementos de comida rápida, non estarían obrigados a dar o cambio. Isto supón, en numerosas ocasións, que o cliente pide máis comida da que debería comer simplemente polo feito de gastar o importe íntegro do seu billete.

• Os cheques de comida serán persoais e intransferibles. Acabouse a posibilidade de regalarllos aos fillos para que celebren os aniversarios ou cederllos aos amigos cando se aproxima a data de caducidade. O bono ha de ser nominal e identificativo da persoa que o recibiu da súa empresa. Esta condición xa estaba establecida e se sobreentendía, pero non estaba recollido de maneira explícita nun texto legal.

• O traballador só poderá utilizalos durante os seus días hábiles. Aquí exponse de novo a controversia, pois cada vez son máis frecuentes as quendas de noite, fins de semana, festivos, traballo en días alternos… Teñen que rexeitar os restaurantes o cheque destas persoas un domingo? Quen controla que o cliente realmente estea a traballar?

A nova normativa establece que os cheques deben incluír o nome da empresa emisora e o seu importe nominal. A isto tense que engadir o número de documento e a data de entrega, algo que xa viñan facendo as empresas con anterioridade, pero sen a obrigación legal de facelo. Todo iso supón un gran esforzo burocrático paira as empresas que, ademais de numerar cada cheque coa súa data de caducidade diaria, e entregar aos traballadores con maior periodicidade o vale, deben levar un rexistro con todos estes datos. A situación é máis complicada paira as compañías que teñen traballadores dispersos por centros de toda España ou as que contan con empregados subcontratados, pois o proceso de entrega e control complícase.

En principio parecía que o mal uso que puidesen facer os traballadores cos cheques de comida ía ser responsabilidade da empresa, pero no referente á acumulación de válelos non consumidos paira a súa posterior utilización a Dirección Xeral de Tributos considera que a responsabilidade do seu cumprimento só se lle pode esixir ao traballador. A empresa só ten que asegurarse de que os seus cheques cumpren a normativa e levar a cabo o control establecido.

Ante a dificultade de controlar a entrega dos billetes en data, e co obxectivo de evitar o seu mal uso e facilitar o traballo das empresas, as compañías que comercializan cartóns electrónicos de comida erixíronse como una gran alternativa. Non requiren distribución manual, co que aforran custos e trámites administrativos aos departamentos de recursos humanos. As altas, baixas recargas, consulta de saldos e informes poden xestionarse a través de una páxina web. Ademais, permiten programar un gasto diario máximo e só poden utilizarse en establecementos hostaleiros.

O Real Decreto equipara, desde o punto de vista legal, a utilización de cartóns electrónicos coa doutras fórmulas de pago. Este foi un dos factores que provocou que o grupo español Copel emitise 63.000 cartóns de comida en 2007, un 175% máis que o ano anterior. Pero o certo é que é moi difícil que Facenda poida controlar e penalizar o mal uso dos cheques de comida debido á dificultade de facer una inspección a todos os empregados que diariamente utilizan este medio de pago. Por este motivo, é posible que as cousas cambien moi pouco e os cheques de comida sigan utilizándose como se facía até agora.