Servizo de reserva de taxis: rexistran os nosos datos persoais?

As compañías de taxi aseguran que non dispoñen desas bases de datos. É máis: queixáronse do acoso e da tergiversación da realidade. O presidente da Asociación do Taxi e Radio Taxi de Córdoba, Miguel Ruano, asegura que non hai ningunha lista física dese tipo. Con todo, cando un usuario non fai uso dalgún servizo solicitado, rexístrase o seu número de teléfono paira lembrarlle nas próximas chamadas que non utilizou o taxi e que debe pagar o importe da carreira. Este mecanismo -e a súa xustificación- non é exclusivo desta cidade nin desta asociación, senón que se repite noutras asociacións de taxi españolas.

Os distintos profesionais consultados paira esta reportaxe coinciden coa formulación de Ruano e engaden que, ademais do aspecto económico, destaca o factor da seguridade. Conservar o número de quen causou problemas no pasado pode evitar que se repitan os inconvenientes no futuro. Jaime González, portavoz da Asociación Gremial de Auto-taxi de Madrid, matiza que cando una acode chama á central, o seu número aparece reflectido. Si é a primeira vez que o fai, non hai datos. Pero se solicitou un taxi con anterioridade e deuse algunha incidencia, déixase una anotación. Dese modo, cando este cliente volve chamar non se lle brinda o servizo. Esta medida é a resposta a situacións extremas, como os casos que puxeron en perigo a seguridade do condutor. Si hai una débeda pendente, infórmase o usuario desta e envíaselle o vehículo.

É lícito conservar os datos dun cliente, o seu nome e número de teléfono, tras haberlle brindado un servizo? Deixar constancia das incidencias asociadas a unha persoa, non implica a sistematización de información e, por tanto, a creación dun ficheiro? Que marca a lei? É legal ou a protección dos condutores vulnera a protección de datos? Que tipo de situacións poden provocar que alguén sexa “fichado” por unha empresa de radiotaxi? A Axencia Española de Protección de Datos (AEPD), o maxistrado da Audiencia Provincial de Barcelona Miguel Anxo Gimeno Jubero e profesionais do taxi de distintas cidades axudan a atopar as respostas.

O motivo máis frecuente polo que nace a polémica é o diñeiro. Manter una débeda pendente coa empresa de radiotaxi é a causa máis habitual de ingreso nese ficheiro coñecido como “lista negra”. Os montos, en xeral, son mínimos -entre tres e cinco euros-, pero suficientes para que a compañía conserve os datos da persoa. O obxectivo? Cobrar a cantidade debida. Os taxistas subliñan que non hai acoso ou persecución cara a quen debe un importe. Anótase a incidencia por si o cliente volve pedir un coche.

Contraer una débeda deste tipo é común, sobre todo porque a orixe é una situación cotiá: solicitar un taxi e montarse noutro por impaciencia ou por equivocación. No primeiro suposto, explica Jaime González, ao cliente cóbraselle esa viaxe errada cando require de novo os servizos da empresa. Si, pola contra, é un erro, aclárase e non hai máis problema. O portavoz da asociación madrileña insiste en que este é un escenario habitual que non supón maiores inconvenientes.

Outras situacións favorecen a inclusión nesa “lista”. Este é o caso das persoas que estaban ebrias cando solicitaron un taxi, quen sofren problemas de incontinencia, os pasaxeiros cunha hixiene corporal deficiente ou quen requiren un taxi paira volver do mercado con alimentos que poden ensuciar o maleteiro, como ocorre co peixe. Cando un taxista enfróntase a unha situación desagradable solicita á base que rexistre o nome, o teléfono e a dirección do cliente.

Estas situacións poden facer pensar noutros motivos de inclusión nunha “lista negra”: desde prexuízos até cuestións como o trato persoal. Con todo, máis aló dos casos extremos ou anecdóticos, una razón fundamental pola que se garda información é a seguridade do condutor. Na maioría das cidades, os taxistas evitan transitar por certas zonas que consideran perigosas (barrios marxinais, sitios apartados, lugares conflitivos ou con altos índices de delincuencia).

Ninguén dubida de que a formulación dos condutores é razoable, sobre todo nos supostos que incumben á súa seguridade, agora ben, a confección dun ficheiro con datos que se apoia no sentido común é legal? Traballar ao volante dun taxi implica exporse ao perigo da rúa, e máis de noite, cando se producen o 90% dos roubos e episodios de violencia.

O gabinete xurídico da Axencia Española de Protección de Datos (AEPD) elaborou un informe respecto diso. Segundo este documento, aínda que una compañía de radiotaxi necesita solicitar os datos do cliente paira brindarlle o servizo, non ten por que conservalos una vez que o mesmo terminou. Se o fai e non informa dese feito a persoa, a empresa viola a lei. Vulnera o artigo 4.5 da Lei Orgánica 15/1999 de Protección de Datos de Carácter Persoal que establece que estes serán cancelados cando deixen de ser necesarios ou pertinentes paira a finalidade paira a cal fosen solicitados ou rexistrados”. É dicir, paira enviar o taxi ao lugar onde se solicitou.

Do informe da AEPD despréndense varias cuestións. A primeira: no caso dos radiotaxis, é lícito (e imprescindible) pedir a información do cliente paira atenderlle. A segunda: aínda que iso implica o tratamento de datos de carácter persoal, non é necesario o consentimento expreso do usuario, xa que esa información refírese “ás partes dun contrato ou precontrato dunha relación de negocios, laboral ou administrativa e son necesarios paira o seu mantemento ou cumprimento”. Non é posible enviar un vehículo sen saber onde debe dirixirse, quen o pide e cal é o teléfono de contacto. Até aquí, non hai inconvenientes nin escollos legais. O problema comeza cando a empresa conserva a información do cliente e utilízaa paira un fin distinto ao orixinal, como cobrarlle una débeda pendente ou non volver prestarlle os seus servizos.

Mentres sexa o taxista quen manexe a información persoal, non hai nada que obxectar, xa que está no seu dereito de negarse a prestar un servizo. Nese caso, a decisión forma parte da súa liberdade como persoa, indica o xuíz. Agora ben, confeccionar una lista de grupo coa información dos clientes sen que estes teñan coñecemento diso, si entra en conflito coa Lei de Protección de Datos.

Non é ilegal crear una base de datos, senón facelo sen coñecemento e consentimento expreso dos afectados. A Lei que cita Gimeno Jubero é moi clara respecto diso. Cando se solicitan os seus datos a unha persoa, é obrigatorio informar antes, “de modo expreso, preciso e inequívoco, da existencia dun ficheiro ou tratamento de datos de carácter persoal, da finalidade da recollida destes e dos destinatarios da información”. É preciso explicarlle cales son as consecuencias da obtención deses datos ou, pola contra, da negativa a fornecelos. As compañías de radiotaxi poderían confeccionar bases de datos ou “listas negras” sen vulnerar a lei se, ao atender ao cliente, explicásenlle que eses datos que lle piden serán almacenados paira evitar situacións de morosidade ou de inseguridade, entre outras.

Con todo, as empresas de radiotaxi non comunican esta cuestión ao usuario. Por este motivo, cando os clientes comproban que foron inscritos nunha lista sen o seu consentimento, teñen pleno dereito paira denunciar a situación. Se este é o caso, hai tres vías posibles. A primeira, dirixirse a algunha asociación de consumidores e usuarios. A segunda, presentar una queixa formal no concello correspondente, xa que as licenzas outórganas os consistorios e as sancións administrativas son de carácter municipal. A terceira vía consiste en denunciar os feitos ante a Axencia Española de Protección de Datos, que dispón dunha canle cidadá destinado a tales efectos.