Seleccionar lectura infantil e xuvenil

O Centro Internacional do Libro Infantil e Xuvenil, da Fundación Germán Sánchez Ruipérez, é una das institucións españolas máis activas no fomento da lectura deste tipo de literatura. Na súa web pódense atopar utilidades tan interesantes como as Guías de lectura de Literatura Infantil e Xuvenil, que inclúen diferentes catálogos con seleccións de lecturas clasificadas por idades, temas, xéneros ou zonas e países.

‘A miña biblioteca con máis de 12 anos’, ‘Historias en bocadillos’, dedicado ao cómic ou ‘E ti de que che ries?’, centrado nos libros de humor, son algúns dos útiles catálogos que se inclúen nestas guías. Destacan tamén una lista con lecturas recomendadas paira o verán, ou un repertorio de obras de consulta infantís e xuvenís, cunha extensa selección de vocabularios, dicionarios, enciclopedias e atlas destinados a nenos e novos e recomendados paira a súa utilización nalgún dos tramos da educación non universitaria.

Este centro foi o principal impulsor da Rede de Selección de Libros Infantís e Xuvenís, na que participan máis de 20 institucións, asociacións e revistas paira desenvolver proxectos relacionados coa selección de lecturas paira nenos e novos. Un dos seus obxectivos fundamentais é entresacar “libros sobresalientes entre a gran masiva produción editorial”, para que libreiros, docentes, bibliotecarios e familias conten cunha ferramenta de selección que facilite a tarefa de estimular o gusto pola lectura do público máis novo.

Desde a súa constitución, a Rede editou xa catro catálogos de seleccións clasificados por idades: de 3 a 7 anos, de 8 a 11, de 12 a 15 e de 3 a 15. Cada catálogo, que se subdivide en distintos tramos de idade, recolle un repertorio coas fichas bibliográficas de libros publicados no noso país por autores españois e estranxeiros. Inclúen obras tanto en castelán, como en catalán, eúscaro e galego.

Ademais destes catálogos, a rede pon a disposición dos usuarios outros repertorios de interese. Destacan ‘Mil libros’, que recolle un rexistro bibliográfico de 1.000 obras imprescindibles paira bibliotecas infantís e escolares e outras seleccións centradas en distintas temáticas: guerra, multiculturalidad ou discapacidade, entre outras.

A Fundación Germán Sánchez Ruipérez tamén é a encargada do desenvolvemento do Servizo de Orientación á Lectura (SOL), una iniciativa da Federación de Gremios de Editores de España, na que colabora a Dirección Xeral do Libro, Arquivos Bibliotecas do Ministerio de Educación. O obxectivo de SOL é proporcionar una ferramenta fácil e de calidade aos usuarios paira conseguir o fomento da lectura en todas as idades. Non é un buscador, senón un recomendador de libros, onde se guía ao visitante a través das súas preguntas e intereses.

SOL conta con máis de 10.000 referencias bibliográficas clasificadas por itinerarios segundo os tramos de idade: de 0 a 5, de 6 a 8, de 9 a 11, de 12 a 14 e de 15 a 18 anos. Cada tramo conta con distintas opcións, que van desde un escaparate onde atopar as últimas novidades editoriais, os libros máis visitados ou os máis descoñecidos, a un buscador de libros por temas, por personaxes ou pola fórmula denominada “receita-libro”, coa que o propio neno ou adolescente, ao responder a un simple cuestionario, obtén una selección de libros axustados ao seu perfil.

Cada referencia conta cun resumo, nalgúns casos cun fragmento ou ilustracións, comentarios e críticas doutros lectores. O usuario pode participar de forma activa, coa creación da súa propia biblioteca e a anotación das súas observacións. Ademais, en cada tramo, a sección “Á fala con” permite aos lectores contactar e enviar os seus comentarios, tanto aos seus escritores e ilustradores favoritos, como a outros lectores de SOL.

Outro dos recursos útiles é un buscador de bibliotecas e librarías por provincias onde, á parte dos datos xerais, na maioría delas especifícanse os fondos bibliográficos de literatura infantil e xuvenil de que dispoñen.

Ramón F. Llorens García, director da área de Literatura Infantil e Xuvenil da Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, recoñece que “a literatura infantil española e latinoamericana careceu desde as súas orixes dunha fácil consulta dos seus textos”, o que impediu “a divulgación necesaria paira o coñecemento das obras e dos autores que configuran a súa historia literaria”.

Esta inaccesibilidad levou á Biblioteca Virtual, un fondo bibliográfico dixital formado por textos íntegros de obras clásicas de autores de todas as épocas, a completar o seu catálogo coa Biblioteca de Literatura Infantil e Xuvenil. O obxectivo é divulgar as obras dirixidas a este público que son de difícil acceso e recuperar deste xeito autores descoñecidos ou esquecidos.

Neste extenso catálogo virtual de máis de 22.000 rexistros pódense atopar os textos íntegros dixitalizados de obras infantís e xuvenís de escritores españois e hispanoamericanos, clasificados por autores, títulos ou materias. Desde o portal accédese tamén á fonoteca, onde se pode escoitar, entre outros autores, a Gloria Fortes mentres recita os seus famosos acertijos. Os usuarios poden mergullar na videoteca, que incorpora entre os seus fondos una ampla selección de contos infantís na lingua de signos española (LSE).

Outro recurso interesante é o Catálogo de títulos vivos de libros infantís e xuvenís editados en España, elaborado pola Federación de Gremios de Editores. Recolle todos os títulos dispoñibles de literatura infantil e xuvenil publicados no noso país no período 1999-2005, en todos os seus idiomas oficiais.

Esta compilación, que inclúe as reseñas dos libros clasificadas por editoriais e información completa referente a estas, diríxese en especial aos profesionais do libro: editores, libreiros, distribuidores e axentes, entre outros. Proporciónaselles una ferramenta moi útil paira o seu labor profesional, que á vez lles serve paira difundir entre o público a numerosa produción editorial infantil e xuvenil española.

Segundo os datos do último informe Comercio Interior do Libro 2008, elaborado pola Federación de Gremios de Editores de España, a produción editorial de literatura infantil e xuvenil no noso país está en alza. Nese ano, editáronse preto de 59 millóns de exemplares desta categoría literaria, un 6,9% máis que en 2007, que representaron una facturación de 327 millóns de euros.

Estas cifras, ademais de ser consecuencia de fenómenos literarios como ‘Harry Potter’, ‘O Señor dos Aneis’ ou ‘Crepúsculo’, algunhas das series máis vendidas de todos os tempos, débense en parte a que cada vez máis editoriais súmanse a este ámbito literario: das 858 editoriais do noso país, 250 (un 30% do sector) inclúen na súa oferta o seu propio catálogo de títulos de infantil e xuvenil.

Moitas delas fano como una materia máis, pero tamén son significativas as novas editoriais especializadas nestes títulos que se abren camiño no sector con apostas cada vez máis creativas e orixinais, como Media Vaca, fundada en 1998, que se dedica, tal como eles mesmos definen, a “inventar libros atípicos moi ilustrados”, ou a editorial Kókinos, con títulos tan suxestivos como ‘Mamá foi pequena antes de ser maior’ ou ‘Que fai un crocodilo pola noite?’.

O amplo catálogo de literatura infantil e xuvenil en España confórmano 52.400 títulos, preto de 12.000 forman parte da nova produción editorial. Entre esta, moitos títulos novos, aínda que “a tendencia a rescatar aos grandes autores da literatura universal afiánzase un ano máis”. Así o apunta no Anuario do libro infantil e xuvenil 2010 Vitoria Fernández, especialista en literatura infantil e xuvenil e directora da revista CLIJ (Cadernos de Literatura Infantil e Xuvenil).

Os títulos clásicos volven unha e outra vez aos andeis, “xa sexa coas reedicións dos contos de sempre, paira ‘encher’ coleccións, ou paira revisar usos anticuados”. O feito é que “exercen sobre o lector infantil una fascinación poucas veces superada pola narrativa moderna”, engade Fernández. Como exemplo, a reedición, 65 anos despois, da saga de ‘O Cinco’ de Enid Blyton, a autora infantil e xuvenil máis lida de todos os tempos, que ocupou o pasado ano o posto número nove no ranking dos libros máis lidos entre os menores de 10 a 13 anos.

Como sinala a directora de CLIJ, a chamada “literatura conmemorativa” ocupa un amplo espazo entre as novidades editoriais. En 2005, os aniversarios do Quixote e Andersen trouxeron da man un amplo catálogo de títulos. En 2006, con motivo do cincuentenario da concesión do Nobel a Juan Ramón Jiménez, editáronse máis de medio centenar de títulos dedicados a Platero.

O mesmo sucedeu coa ampla oferta de novelas históricas adaptadas ao público infantil e xuvenil polo V centenario da morte de Colón, as adaptacións de ‘O Libro da Selva’ polo centenario do Nobel Rudyard Kipling e os ‘pequenos Cid Campeador’ cando se cumpriron 800 anos da edición do ‘Cantar do Mío Cid’. Toda una estratexia de mercadotecnia que favorece en gran medida a divulgación da literatura infantil e xuvenil.

O pasado ano, a celebración dos bicentenarios de Edgar Allan Poe e deCharles Darwin foron o principal obxectivo dos “libros conmemorativos”. ‘Libros do Raposo Vermello’, coa biografía de Poe, ‘O gato negro e outros relatos de terror’, ‘De viaxe con Darwin’ e ‘ A aventura da evolución’ son algunhas das propostas editoriais publicadas paira conmemorar estes acontecementos.