Do mesmo xeito que as empresas velan porque os seus traballadores desenvolver a súa actividade nunha contorna adaptada ás súas características e necesidades para que non inflúa na produtividade, os centros educativos deben avaliar e acomodar os espazos escolares para que, tanto os docentes como os alumnos, poidan levar a cabo a actividade académica en óptimas condicións. Obter o maior rendemento posible da luz natural, non exporse de forma continuada a niveis elevados de ruído ou evitar cambios bruscos de temperatura son algunhas pautas que os especialistas en ergonomía escolar recomendan aplicar nas aulas.
Os espazos escolares inflúen sobre os resultados académicos dos alumnos. Así o confirman distintas investigacións realizadas en torno ao impacto que as condicións ambientais e ergonómicas dos centros educativos teñen no rendemento dos estudantes e no labor dos docentes. O profesor da Universidade de Durham (Reino Unido) Steve Higgins, na súa revisión literaria ‘O impacto dos ambientes educativos’, subliña unha evidencia clara de que “ambientes de aprendizaxe extremadamente pobres teñen un efecto negativo nos estudantes e o persoal docente”, así como que, ao melloralo, “obtéñense beneficios significativos”.
“Son necesarios aire limpo, boa iluminación e un ambiente de aprendizaxe tranquila, cómodo e seguro”
A calidade interna do aire, ventilación e confort térmico, iluminación, acústica e o tamaño da escola e das aulas son algúns dos atributos espaciais que poden incidir sobre o rendemento de alumnos e profesores, tal como apunta Mark Schneider, do Centro Nacional de Estatísticas Educativas estadounidense. O seu traballo de investigación ‘Afectan os espazos educativos aos resultados académicos?’ conclúe que “son necesarios aire limpo, boa iluminación, e un ambiente de aprendizaxe tranquila, cómodo e seguro”.
Iluminación adecuada
Entre os problemas específicos das instalacións de iluminación dun centro educativo, a ‘Guía Técnica de Eficiencia Enerxética nos Centros Docentes’, do Instituto para a Diversificación e Aforro da Enerxía, destaca: a entrada de luz natural por unha xanela que dificulte a visión da lousa e imposibilite a lectura do seu contido, as luminarias mal colocadas que causan deslumbramientos directos, as lámpadas con cor e potencia inadecuada que poden facer indescifrable a escritura nun caderno ou unha distribución deficiente dos emisores de luz (naturais e artificiais), que provocan que as sombras do alumno distorsionen a visión.
Para adaptar de forma adecuada a iluminación ás necesidades dos escolares e docentes, os especialistas recomendan:
Niveis de ruído
A contaminación acústica xoga un importante papel no ámbito escolar
A contaminación acústica xoga un importante papel no ámbito escolar, o ruído ambiental ou unha reverberación inadecuada “producen interferencias nos procesos de comunicación e nos cognitivos”. Así o afirman os especialistas do Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo na súa publicación dixital ERGA-Primaria, unha revista de carácter pedagóxico e informativo sobre as condicións de saúde e seguridade na contorna escolar.
Ademais das condicións ambientais intrínsecas a un centro escolar (ruídos de nenos no patio, durante as actividades deportivas, etc.), numerosos espazos educativos destacan por unha localización en emprazamentos moi ruidosos. Estes factores supoñen en moitos casos un esforzo extra para a voz do docente, que debe competir con estes ruídos para poder comunicarse de forma efectiva cos alumnos. Algunhas sinxelas pautas poden previr esta situación:
Nin frío, nin calor
A temperatura debe estar comprendida entre 17°C e 27°C
O Real Decreto 486/1997, polo que se establecen as disposicións mínimas de seguridade e saúde que deben cumprir os lugares de traballo, recolle que a temperatura dos locais onde se realicen traballos sedentarios (como as escolas) “estará comprendida entre 17°C e 27°C”. Segundo as indicacións do Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo, para respectar estes criterios, no inverno, ao levar roupa de abrigo, a temperatura debe manterse entre 17°C e 24°C e no verán, ao usarse roupa lixeira, os parámetros sitúanse entre 23°C e 27°C. Para manter estes niveis recoméndase:
A implementación de espazos escolares efectivos adquiriu maior relevancia nos últimos anos e comeza a considerarse entre os obxectivos das administracións educativas. O Centro para Ambientes de Aprendizaxes Efectivas, da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE), traballa na actualidade nun estudo piloto internacional para avaliar a calidade dos espazos educativos dos seus países membros.
Entre os 22 Obxectivos do Rendemento da Calidade (ORC) que se expoñen nesta investigación, revisarase que os espazos onde aprenden os estudantes cumpren con niveis aceptables de silencio, coa suficiente cantidade e calidade de iluminación e cunha temperatura do aire e humidade en rangos aceptables.
