Repetición de curso, inadaptabilidade ou desmotivación son algunhas das cuestións que máis preocupan hoxe en día ás familias daqueles estudantes con problemas continuos na aprendizaxe e que poden levar ao alumno ao fracaso escolar. Para evitalo, o sistema educativo español inclúe a diversificación curricular, un programa paralelo ao currículo xeral do segundo ciclo de Educación Secundaria Obrigatoria (ESO), que se dirixe a estes alumnos que presentan dificultades xeneralizadas de aprendizaxe. Os últimos datos oficiais de educación apuntan a que un 7,5% dos estudantes escolarizados nesta etapa ultiman os seus estudos obrigatorios por esta vía.
Os programas de diversificación curricular son un camiño alternativo para cursar 3º e/ou 4º de ESO que se ofrece a aqueles alumnos que presentan dificultades de aprendizaxe xeneralizadas. Igual pero diferente, os estudantes que se acollen a estes programas aprenden o mesmo, no mesmo horario que os seus compañeiros do programa xeral, pero con distinta metodoloxía, unha organización de contidos diferente e o máis importante, cunha atención máis personalizada que facilita que finalicen con éxito os seus estudos, xa que, en todos os casos, os grupos de diversificación dos centros non poden exceder dos 15 alumnos. Así, estes alumnos, que se seguisen cursando os seus estudos a través do currículo normal atoparíanse en situación de risco de non alcanzar os obxectivos e competencias básicas da ESO, contan cunha oportunidade adicional para superar con éxito esta etapa educativa.
Un camiño alternativo para cursar 3º e/ou 4º de ESO para alumnos que presentan dificultades de aprendizaxe xeneralizadas
As estatísticas do informe As cifras da Educación en España 2008, correspondentes ao curso 2005-2006, distinguen dentro dos alumnos de ESO a un grupo de 65.234 estudantes que cursaron os seus estudos a través dun programa de diversificación curricular; esta medida de atención á diversidade está implantada en España desde hai máis de 10 anos, aínda que a nova Lei Orgánica de Educación (LOE) modificouna substancialmente.
Ata agora, a estes programas podían optar unicamente os estudantes maiores de 16 anos, con todo LÓEA modifica este criterio, determinando que se poden incorporar os alumnos a partir de terceiro de ESO; así mesmo, a nova Lei inclúe a aqueles estudantes que despois de cursar segundo non poden promocionar a terceiro, sempre que repetisen xa algunha vez na etapa. Iso si, para poder incorporarse a estes programas tivéronse que esgotar todas as vías dispoñibles para superar as dificultades de aprendizaxe: reforzo educativo, adaptacións curriculares ou repetición de curso.
A inclusión nun programa de diversificación curricular é en todos os casos proposta polo equipo docente do centro onde curse o alumno os seus estudos, que antes de finalizar o curso anterior, analiza a situación daqueles estudantes que presentan dificultades, valorando a opción de incluílo nun destes programas. Cando xa se decidiu que un alumno é susceptible de incorporarse, emítense dous informes: un académico, por parte do equipo docente e outro psicopedagógico por parte do departamento de orientación do centro tras unha avaliación do alumno. Posteriormente, o titor e o orientador reúnense co estudante e os seus pais para informarlles do programa e a conveniencia de cursalo; por suposto, esta proposta non ten carácter vinculante e a opinión do alumno e os pais terase en conta para a incorporación final ou non ao programa.
Unha vez incorporado, a duración do programa é con carácter xeral de dous anos, aínda que para os estudantes que se integren neles despois de cursar 4º de ESO pódense establecer programas dun ano; ademais, esta redución do programa pódese facer excepcionalmente cando un alumno maior de 17 anos permanecese dous anos no terceiro curso de ESO sen superalo. Por outra banda, aínda que en ningún caso pódese repetir o primeiro curso do programa, o segundo curso pódese prolongar un ano máis cando se de o caso dun alumno que finalizase o programa sen estar en condicións de obter o Título de Graduado en ESO, sempre que non cumprise os 18 anos.
Unha parte dos contidos cúrsanse co grupo de diversificación e outra cos compañeiros do grupo xeral
O currículo dos programas de diversificación curricular, axustado ás novas especificacións de LÓEA, é determinado polas distintas comunidades autónomas, pero en liñas xerais adáptanse á mesma estrutura: unha parte dos contidos cúrsanse co grupo de diversificación e outra cos compañeiros do grupo xeral. Á parte das materias curriculares, a tutoría xoga un papel fundamental nestes programas, xa que normalmente estes alumnos contan con dúas sesións semanais, unha co titor do grupo de referencia de forma conxunta con todos os alumnos e outra co titor dun dos ámbitos de coñecemento cos seus compañeiros do programa de diversificación.
Respecto ao persoal docente que se encarga de impartir as clases específicas para os alumnos dos programas de diversificación curricular, xeralmente asígnase un profesor para cada un dos ámbitos, que normalmente forma parte do grupo de profesores de apoio integrado nos departamentos de orientación dos centros, ou en caso de non estar dispoñible este persoal, as clases son impartidas polo profesorado de cada departamento ao que correspondan as materias.
Non hai que esquecer que a avaliación do alumnado que cursa estes programas realízase co mesmo referente que os que cursan pola vía xeneralista: adquirir as competencias básicas e cumprir os obxectivos da Educación Secundaria Obrigatoria. Por tanto, os alumnos que superen todos os ámbitos e materias que integran o programa obterán igualmente o Título de Graduado en Secundaria.
Os contidos obrigatorios que se cursan no grupo de diversificación divídense en dous ámbitos específicos: o lingüístico e social, que inclúe as materias de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia e Lingua castelá e Literatura; e o ámbito científico-tecnolóxico, onde se agrupan as materias de Ciencias da Natureza, Matemáticas e Tecnoloxía. Ademais destes dous ámbitos, a materia de Lingua Estranxeira, que nalgúns casos pódese incluír dentro do ámbito lingüístico e social, debe cursarse no grupo de diversificación. Por outra banda, os alumnos do programa deben cursar nos grupos ordinarios de 3º ou 4º de ESO, segundo corresponda, tres materias máis do currículo común, ademais dunha ou dúas (dependendo de cada comunidade) materias optativas da oferta xeral do centro, procurando que sempre sexan aquelas que teñen un perfil eminentemente máis práctico ou profesional.
