Este artigo foi traducido por un sistema de tradución automática. Máis información, aquí.
Francisca González Gil, profesora do departamento de Didáctica e Organización da Universidade de Salamanca
Hai experiencias no noso país que demostran que a educación inclusiva funciona
- Autor: Por Marta Vázquez-Reina
- Data de publicación: Mércores, 02deMarzode2011

Tal como afirma o preámbulo da Lei Orgánica de Educación (LOE 2006), “a adecuada resposta educativa a todos os alumnos concíbese a partir do principio de inclusión”. Un colexio inclusivo non centra o seu esforzo en proporcionar apoios ao alumnado con algunha necesidade específica, senón en buscar e eliminar as barreiras que impiden que estes estudantes non aprendan. A inclusión “afecta a todo o centro e a todos os estudantes e é beneficiosa para todos eles”. Así o manifesta Francisca González Gil, profesora do departamento de Didáctica, Organización e Métodos de Investigación da Facultade de Educación da Universidade de Salamanca. Na actualidade, González ocupa a secretaría do Instituto Universitario de Integración na Comunidade (INICO), desde onde traballa en liñas de investigación de vangarda relacionadas coas políticas educativas inclusivas.
Primeiro falouse de integración e agora de inclusión. Cal é o camiño que se percorre entre un termo e outro?
A filosofía que había detrás da integración era moi boa, pero con esta política non se logrou o acceso á educación para todos, entendida en igualdade de dereitos e igualdade de oportunidades. Coa integración abríronse as portas ao alumnado con necesidades especiais, que pasaba moitas horas fóra de clase, na aula de apoio. Isto é algo que se tenta evitar desde a inclusión. A idea é que os apoios se proporcionen dentro da aula, de modo que non só recíbaos o alumno etiquetaxe con necesidades, senón que todos os integrantes da clase, estudantes e profesores, benefíciense deles.
Por tanto, a educación inclusiva afecta a toda a comunidade educativa.
Cales son os principais cambios na dinámica e a estrutura dunha escola cando se empeza a practicar a inclusión nela?
Hai un cambio substancial. Desde a inclusión exponse un salto do concepto de necesidades educativas especiais ao de barreiras para a presenza, o xogo, a aprendizaxe e a participación. Cando se fala de alumno con necesidades, cárgase sobre el a responsabilidade de ser diferente e xustifícase con iso que non aprenda ou que teña que recibir unha atención distinta. Con todo, coa inclusión, hai que exporse que barreiras hai no centro, que impiden que todos os alumnos participen e comuníquense, que ocorre para que este alumno non aprenda. Non hai que centrar o discurso nas características do estudante, senón nas do centro.
Cales son estas barreiras?
Están os centros dispostos a abrirse á inclusión?
Hai centros que xa traballan nesta liña e hai experiencias no noso país que demostran que a educación inclusiva funciona. Son colexios que colocan aos seus alumnos nos primeiros postos de selectividade e demostran así que o feito de que haxa alumnos con características diversas non significa que o nivel é menor ou que os estudantes aprendan menos. Pero falta moito por facer. Noutros centros aínda custa moito xerar o cambio, en moitos casos, porque cren que xa favorecen a inclusión.
Que dirección deben seguir?
Apostar pola inclusión supón que os centros tomen a decisión de querer transformarse e que analicen ata que punto son inclusivos. Non se cambia da noite para a mañá, é un proceso gradual. Hai que analizar o centro, cales son os elementos nos que se falla e establecer as prioridades para empezar a xerar cambios aos poucos.
Que recursos son necesarios nos centros para implementar con éxito unha política inclusiva?
Téndese a relacionar a inclusión ou a atención á diversidade co apoio externo e individualizado aos alumnos con necesidades. Con todo, esta concepción é contraria á propia definición do termo.
Se leva a un alumno con necesidades específicas á aula de apoio, os seus compañeiros, mentres tanto, traballan outros contidos curriculares que el perde, de modo que cando volve á aula rexistra máis necesidades. Funcionaría mellor cambiar a metodoloxía por outra que teña en conta a eses alumnos, pero da cal se beneficien todos.
Como poden ser esas metodoloxías?
Unha das estratexias metodolóxicas na educación inclusiva son os grupos interactivos. Hai que expor actividades ou exercicios para resolver en grupo e só supéranse se todos os integrantes chegan á solución de modo comprensivo. É beneficioso para todos. O alumno con necesidades pode, en moitos casos, entender mellor un problema se llo explica un compañeiro, que se o fai o profesor. Ademais, para quen carece de necesidades específicas supón un bo proceso de aprendizaxe, porque poder explicarllo a outro é unha forma de asegurarse de que o aprendeu. Desta forma, os alumnos son fonte de apoio entre eles
Contan os docentes coa formación inicial e permanente suficiente para atender un proxecto de inclusión no centro educativo?
Cales son os principais retos da educación inclusiva no futuro próximo?
A educación inclusiva susténtase en tres alicerces: a política, a práctica e a cultura do centro. Os retos son, por tanto, que as administracións educativas implíquense, aposten pola inclusión e dean coherencia ao establecido na lei educativa e que os centros se poñan en movemento e inicien procesos de cambio e transformación cara á práctica inclusiva neles.
Etiquetas:
Zona relacionada
E ademais...
-
José Quintanal, doutor en Ciencias da Educación
-
Jaume Sureda e Rubén Comas, departamento de Pedagoxía Aplicada e Psicoloxía da Educación da Universidade das Illas Baleares
-
Jennifer Murray, presidenta de TESOL-SPAIN
-
Pedro Cerrillo, director do Centro de Estudos de Promoción da Lectura e Literatura Infantil (CEPLI)