“Xa son maior, paso a Primaria”. Esta frase, pronunciada con aires de suficiencia por moitos nenos cando finalizan a educación infantil, describe en poucas palabras a significativa evolución que marca a incorporación ao ensino obrigatorio. Estes “maiores” de tan só seis anos necesitan a colaboración de profesores e familias para lograr adaptarse con normalidade a todos os cambios que implica a nova etapa escolar.
Imagen: Matt McGee
A Orde que establece o currículo de Primaria recoñece a necesidade dunha articulación estruturada entre esta etapa e a Infantil. Tenta evitar incoherencias nas formulacións didácticas de ambas as e pretende que a incorporación dos alumnos á educación primaria sexa “gradual e positiva”. O Ministerio de Educación avoga así por mecanismos “que favorezan a coordinación entre os proxectos educativos” dos centros que atenden aos menores en diferentes etapas.
A transición de Infantil a Primaria non debe tomarse con lixeireza. “No primeiro curso sentan as bases para a futura aprendizaxe e adquírense hábitos e procedementos de traballo que resultarán básicos para todo o seu labor posterior como escolar”, afirman Ana C. Rodríguez e Caridade Ou. Turón, do Instituto Superior Pedagóxico Enrique J. Varona na Revista Iberoamericana de Educación. Nesta etapa, pásase de neno a estudante “”, pero os pequenos manteñen as características psicolóxicas propias da idade preescolar e requiren, engaden Rodríguez e Turón, “un tempo de adaptación que pode durar desde os primeiros meses ata, mesmo, todo o curso escolar”. Esta é a razón pola que a articulación entre Infantil e Primaria debe desenvolverse de forma progresiva, cunha continuidade lóxica e natural, e coa total implicación do mestre.
O alumno terá que dedicar parte do tempo de lecer a cumprir coas súas obrigacións como colexial
Os cambios que experimenta o neno ao pasar dunha etapa a outra son significativos. Algúns teñen que ver cos métodos didácticos e docentes, que levan unha diferenza nos procedementos de aprendizaxe. A actividade escolar, que antes se caracterizaba por unha metodoloxía lúdica e en grupo, transfórmase nun traballo serio e individual. Por outra banda, a asistencia ao colexio implica agora a responsabilidade do estudante, xa que o profesor encargarase de avaliar o seu traballo, tanto coas actividades que se desenvolven na aula como coas tarefas que o alumno realice en casa. Este último aspecto representa outra novidade para o neno, que a partir de agora, na maioría dos casos, terá que dedicar parte do tempo de lecer a cumprir coas súas obrigacións como colexial.
O currículo dos ensinos varía de maneira relevante. Durante a educación infantil, o alumno traballa áreas como o coñecemento de si mesmo e a autonomía persoal ou o coñecemento da contorna. Ao incorporarse a Primaria, terá un currículo estruturado en materias diferenciadas entre si: educación artística, educación física, lingua castelá e literatura, lingua estranxeira e matemáticas. Estas materias manteranse, ademais, durante toda a etapa.
As clases de Infantil adoitan estar delimitadas nunha área específica do centro para favorecer o control dos alumnos
O paso a Primaria implica o cambio da gardaría ao colexio, aínda que é frecuente que as dúas etapas desenvólvanse no mesmo centro educativo, pero en espazos distintos. As clases de Infantil adoitan estar delimitadas nunha área específica e pechada para favorecer o control dos alumnos. A organización da aula tamén se altera. Na educación inicial, as mesas únense en grupos para potenciar o traballo común entre os nenos. Con todo, en Primaria a disposición en forma de Ou, por parellas ou con pupitres separados potencia o traballo individual do estudante e axuda a captar mellor a súa atención. Nesta etapa, desaparecen a maioría dos elementos decorativos e estímulos visuais que caracterizan as clases de Infantil e o espazo adquire un aspecto máis formal.
Outros aspectos menos significativos, pero tamén propios da nova etapa educativa, aos cales os nenos teñen que habituarse son:
O papel do profesor
A maioría de expertos confirman que o papel do profesor na fase de adaptación á educación primaria é fundamental para que a transición efectúese de maneira positiva. Nesta etapa, o estudante pasa do titor único, que se encarga da docencia de todas as áreas de aprendizaxe, a incorporar novas figuras docentes especialistas que imparten outras materias na aula, cada unha cunha metodoloxía e unha forma de ensinar diferente. Isto pode resultar abafador nalgúns casos para o alumno, que está adoitado manter o vínculo cun só docente.
É fundamental a coordinación entre os docentes de Infantil e Primaria
Os profesores deben lograr que se desenvolvan as capacidades e aptitudes dos nenos durante o curso da forma menos traumática posible. Para iso, é fundamental a coordinación entre os docentes de Infantil e Primaria, que permita a estes últimos coñecer de antemán as necesidades e características escolares dos alumnos. Os mestres favorecen a adaptación se se mostran flexibles e comprensivos durante os primeiros meses do curso, se utilizan unha metodoloxía máis aberta e similar á de Infantil e se non importunan aos estudantes desde os primeiros días con tarefas e actividades fose do centro educativo. Os docentes da anterior etapa poden introducir tamén adaptacións aos novos métodos pedagóxicos durante o último trimestre de Infantil para iniciar aos alumnos na seguinte fase educativa.
