A escena repítese en todos os colexios: prantos, rabechas, berros, rabietas… Os primeiros días de escolarización resultan en xeral traumáticos paira os miles de nenos que cada ano inician o segundo ciclo de educación infantil. Una das maneiras de evitar o rexeitamento e diminuír os conflitos é a planificación, por parte dos centros educativos, dun período de adaptación durante o que os alumnos se incorporan ás aulas de forma gradual nas primeiras semanas.
Un lugar novo, un titor descoñecido e unha chea de compañeiros. O comezo da etapa escolar paira os nenos de tres anos supón un importante cambio do contexto ao que están habituados. Moitos deles téñeno máis fácil, xa que asistiron en anos anteriores á gardaría e pasaron pola experiencia previa de separarse dos seus proxenitores; outros, con todo, experimentarán a separación familiar por primeira vez e custaralles máis asumir a nova situación.
Si cóidanse una serie de aspectos, un número importante de nenos poden adaptarse ben desde os primeiros días
En calquera caso, tanto quen asistiron antes á gardaría, como quen non o fixeron, pasan por unha fase inicial na que se deben adaptar a un escenario diferente ao habitual. Denomínase período de adaptación, una etapa que o catedrático de Psicoloxía evolutiva e da Educación da Universidade de Salamanca, Félix Sánchez, define, desde o punto de vista temporal, como “os días, semanas ou meses que os nenos tardan en estar de maneira emocional, social e escolar adecuada no centro infantil”. “É inevitable”, afirma Sánchez, pero “se se coidan una serie de aspectos, un número importante de nenos poden adaptarse ben desde os primeiros días”.
O neno necesita axustarse á nova situación e acomodarse a ela. Por iso, moitas administracións autonómicas ofrecen aos consellos escolares a posibilidade de planificar este período de adaptación paira o alumnado de novo ingreso no primeiro curso de educación infantil. As medidas máis frecuentes que adoptan os centros neste sentido son: flexibilidade de horarios de entrada e recollida dos alumnos á aula e incremento paulatino do horario escolar. O período de adaptación organizado e planificado polo centro leva a cabo durante o mes de setembro; en outubro, os nenos comezan co horario xeral do resto de alumnos.
Durante o período inicial, adóptanse certas pautas metodológicas que favorecen a integración no centro
De maneira adicional a estas medidas, adóptanse na aula durante o período inicial certas pautas metodológicas que favorecen a integración no centro. Una delas é a formación de grupos reducidos de estudantes que asisten a clase de forma graduada. Isto permite que os nenos conten cunha atención máis personalizada e individual durante os primeiros días e que se poidan respectar as súas necesidades e ritmos particulares. Outra forma de actuación positiva dos docentes na aula é conducir as clases durante estas primeiras semanas con estratexias lúdicas e de xogo; estas favorecen o desenvolvemento da autonomía dos alumnos nun ambiente divertido e motivador e conseguen actitudes positivas cara ao novo espazo.
Un obxectivo fundamental que se persegue co período de adaptación é que os profesores coñezan, e poidan actuar en consecuencia, os hábitos e pautas de comportamento de cada alumno. Paira conseguilo hai que crear unha canle recíproco e continuo de comunicación cos pais, que deben achegar aos docentes toda a información que crean significativa para que os seus fillos adáptense con normalidade á contorna escolar. As comunicacións entre pais e docentes pódense dar tanto en reunións grupales previas á incorporación dos nenos ao colexio, como en tutorías individuais una vez iniciado o curso escolar.
É vital que os proxenitores creen cos seus fillos nesas semanas un clima de naturalidade e aceptación
Da mesma forma, paira reducir os temores e traumas que xera nos nenos a asistencia por primeira vez ao colexio, é vital que os proxenitores creen cos seus fillos nesas semanas un clima de naturalidade e aceptación do proceso de adaptación. Evitar despedidas “eternas”, respectar os horarios, demostrar seguridade e confianza e non visitar o colexio fóra das horas de entrada e saída son algunhas das recomendacións dos docentes que os pais poden ter en conta paira facilitar o proceso de socialización do alumno.
As fases de adaptación
O proceso de adaptación escolar polo que pasan todos os nenos é variable e particular de cada un. Nuns pode durar tan só uns días. Noutros tarda un mes ou un trimestre completo. O catedrático Félix Sánchez, no seu proxecto de investigación “A mellora da calidade de educación infantil: período de adaptación e clima de clase”, divide o período en tres fases, segundo a actitude do alumno:
Fase de protesta: pode durar una semana ou máis, en función de cada neno. Nesta etapa, o pequeno toma conciencia de que está “só”. A protesta maniféstase en choros, intentos de fuxida, ansiedade, condutas regresivas, rexeitamento dos profesores ou negación a participar nas actividades da aula.
Fase de ambivalencia: pasados os primeiros días, a protesta perde forza e comeza un período no que o alumno alterna situacións de rexeitamento e benestar en clase e co docente. Pode mostrar aínda síntomas de ansiedade e angustia con prantos e rabechas, pero empeza a aceptar a contorna.
Fase de adaptación: ao longo do primeiro mes de estancia no colexio, a maioría dos nenos termina por adaptarse á nova situación. Supera a ansiedade, acepta ao titor e comeza a relacionarse con outros compañeiros.
