Primeiros días de colexio

Rabechas, choros e berros en busca dos seus pais e nais. É normal esta actitude dos máis pequenos cando acoden as primeiras veces ás aulas? A resposta de psicólogos e educadores é que depende especialmente da idade que teñan. En xeral, pode dicirse que a maior idade menores dificultades presentan nenos e nenas paira enfrontarse a situacións estresantes, dado que poden expresar cada vez mellor os seus sentimentos mediante a linguaxe. Pero una boa integración nas aulas tamén depende da actitude e a previsión dos pais, así como da habilidade dos profesores para que esas reaccións -ao principio os nenos interpretan como un abandono o quedar na gardaría ou o colexio- cesen canto antes.

Etapas de desenvolvemento

A incorporación dos máis pequenos ás aulas significa a entrada do neno nun mundo completamente novo. Segundo Mª Jesús Álava Reyes, especialista en Psicoloxía Educativa con máis de 20 anos de experiencia, é un momento delicado na vida do menor que pode ser “máis ou menos problemático dependendo da súa idade”.

Álava Reyes, que tamén foi directora da escola infantil do Ministerio de Fomento, indica ademais que os pais deben coñecer as etapas de desenvolvemento dos nenos paira saber responder e non inquietarse por certos comportamentos. Vexamos algúns dos matices que establece con arranxo á idade no tema que nos ocupa:

No aspecto psicolóxico levar a un bebé menor de 8 meses a unha escola infantil “non reviste complicacións”, a pesar de que desde o punto de vista físico atópese condicionado por acharse aínda con moi poucas defensas. A esa idade apenas se dá conta do “abandono” e acepta “bastante rápido” o novo ritmo da gardaría.

Dos 8 aos 18 meses os bebés son capaces de entender que os adultos se van a ir pronto, pero aínda se atopan nun proceso psicolóxico no que non comprenden que logo van regresar. “Pensan que a súa nai se vai e non vai volver nunca. Por tanto, si podemos evitar levar ao bebé por primeira vez á escola infantil neste período crítico, mellor”, aconsella.

A adaptación “máis suave” prodúcese entre os 2 e os 4 anos nunha contorna educativa adecuado.

Pasada esa fase e até os 6 anos, a incorporación ás aulas “non ten por que ser complicada”. Trátase dun “proceso de adaptación no que o neno ha de familiarizarse e sentirse a gusto cos seus profesores e os seus compañeiros”.

Os nenos que xa teñen sete ou máis anos enfróntanse a este primeiro día con gran entusiasmo, aínda que sempre hai excepcións. Así o explica Bravo Ferreiros, facendo referencia, por exemplo, a nenos excesivamente apegados aos pais, aos que chegan por vez primeira ao centro ou aos que proveñen doutro país ou provincia, sen esquecer a aqueles paira os que, por diversos motivos, o colexio é fonte de tensión (por dificultades de aprendizaxe, un posible acoso por parte de compañeiros, etc.). Poden protestar, pero en xeral esperan os primeiros días de clase con verdadeiro anhelo. Normalmente acusan os saltos de ensino Primario a Secundaria e tamén o cambio de profesor, pero é a partir dos 12 anos cando se empezan a presentar etapas conflitivas. “Neste período o diálogo aberto é a mellor axuda que poden recibir estes mozos”, subliña Álava.

Actitude positiva

Os máis pequenos que comezan a súa etapa na gardaría ou Educación Infantil (até os 4 anos) poden expresar de diversas formas o seu rexeitamento: rabechas, choros… ou mediante posturas de illamento, así os máis retraídos adóitanse quedar nun recuncho ou permanecen sentados sen dicir nin facer nada. Estas situacións, aínda que son difíciles, “só as poden superar eles mesmos”. Marta Bravo Ferreiros, psicóloga e terapeuta, confirma que co paso do día ou as semanas o máis probable é que as posibles rabechas e o desexo de estar cos seus pais deixe paso a un maior interese polo colexio, os compañeiros e especialmente pola profesora ou profesor.

E é que os nenos non son os únicos que o pasan mal o primeiro día de colexio; paira os pais e nais a situación non adoita ser fácil. Nestes casos, Marta Bravo revela que os nenos intúen rapidamente a actitude que toman os seus coidadores. “Algunhas nais ou pais deixan ao seu fillo na porta da clase cunha profunda pena que o neno percibe; mesmo poden irse con bágoas nos ollos. É una experiencia de separación e é lóxico que existan sentimentos de pena, pero ante todo os pais teñen que tentar mostrar todo o apromo e seguridade posibles”, advirte.

Vexamos cales son os consellos destas profesionais paira axudar aos pequenos a estrear a idade escolar da mellor maneira posible:

Os pais han de manifestar una actitude segura e tranquila, pero tamén próxima e comprensiva. Deben falar moi ben ao neno do lugar onde vai ir, explicarlle o que vai facer, repetirlle continuamente que llo vai a pasar moi ben, que hai moitos nenos e moitos xogos, e que logo irán recollerlle.

O pranto é normal os primeiros días. Os nenos necesitan contacto afectivo. Pais e profesores han de ser conscientes diso. Ademais, o pranto é contaxioso, de maneira que o mellor consello é que os pais se despidan riseiros e da maneira máis rápida posible.

Da habilidade e experiencia do educador, da súa capacidade de ofrecerlles actividades atractivas e proximidade afectiva, dependerá que a situación se prolongue máis ou menos tempo. É máis importante que os nenos se adapten ben a que empecen canto antes a “traballar”. O nivel de esixencia debe ir ascendendo gradualmente.

Si a idades temperás a frase “non quero ir ao cole ou me doe a tripa” repítese con insistencia en casa, é preferible cambiar de conversación con humor antes que tentar mentalizar ao raparigo da obrigatoriedade de acudir a clase.

É aconsellable interesarse polo que fixo o pequeno no colexio, falar con el, escoitarlle, encomiar o seu “traballo” e facerlle preguntas.

Algunhas pautas

“Os nenos que antes de ir ao colexio acudiron a gardarías xa atravesaron esta etapa de semiduelo moito antes, entenden mellor o momento da separación dos pais e ao coñecer o que é una clase atópanse máis relaxados. Ademais, ponse pronto a xogar cos diferentes xogos que teñen á súa disposición”, afirma Marta Bravo e engade que, en ocasións, mesmo até chegan a consolar a outros nenos.

Entre os fillos únicos e os que non o son no seu período de adaptación ás aulas non se notan diferenzas, segundo esta psicopedagoga. Pero ter irmáns maiores no mesmo centro é “una vantaxe”. Os pequenos saben que os “maiores” están cerca, poden velos nos corredores ou no patio e achégalles seguridade. Con todo, Mª Jesús Álava considera que non hai que esquecer que estes nenos de 3 ó 4 anos “senten moi pequeniños” ao entrar nun colexio no que son tamén os de menor idade. Sofren o abandono dalgúns dos seus compañeiros, teñen que adaptarse ás normas dunha institución na que xa non hai cabida, por exemplo, paira a sesta ou os cueiros e isto tamén pode significar una ruptura dentro do seu ritmo biolóxico.

Ademais de transmitir aos pequenos familiaridad e moita seguridade, existen algunhas medidas prácticas que tamén poden contribuír a que a adaptación dos nenos ás aulas sexa máis curta e con mellores resultados. Vexamos cales son:

Na medida que sexa posible, convén elixir un colexio adecuado á personalidade e características do pequeno. Si é un neno moi creativo hai que procurar buscarlle una ensino que potencie a súa creatividade.

Tentar visitar co neno o centro escolar. Coñecer a clase e ao mestre que vai estar con el pode axudarlle moito.

Para que o ritmo biolóxico non rompa tan bruscamente, a semana anterior ao comezo das clases hai que procurar levantar ao neno da cama á mesma hora á que se levantará durante o curso e darlle a comida a unha hora o máis próxima posible á do horario escolar.

É boa idea preparar xuntos a mochila, bátaa e todo o necesario paira acudir a clase.

No colexio o neno aprenderá a valerse en por si, por iso, se os pais desde casa xa fomentan a autonomía do pequeno será paira el moito máis sinxelo. É positivo ensinarlle a vestirse e desvestirse e achandarlle o camiño con pezas e calzado cómodos e fáciles de quitar e pór, todo marcado co seu nome para que o mestre poida identificalas.

O control de esfínteres diúrno culmina entre os 20 e os 30 meses. Canto máis tempo teña o bebé paira madurar a súa aprendizaxe antes de entrar no colexio, mellor. Se se produce un retroceso neste sentido hai que tomarllo con calma e paciencia, sempre coa seguridade de que o pequeno vai conseguir superalo. Nunca debe “facerse un mundo” do problema nin cometer o erro de volver ao cueiro.

Se o neno manifesta a súa inquietude ou inestabilidade con vómitos non hai que darlle demasiada importancia. O mesmo si alborota e berra.

Os pais deben preocuparse se o neno non chora, non fala, está resignado e retraído

. É entón cando realmente un neno está a pasalo mal. Se a situación prolóngase durante semanas hai que falalo co equipo educador de maneira relaxada paira pescudar de maneira coordinada onde está o problema. Si entre todos non se resolve pronto se recomenda consultar a un especialista.

É importante respectar o horario do período de adaptación establecido e escoitar aos mestres. Una adaptación exitosa fará ver ao neno o centro educativo como un lugar no que sente seguro e protexido.

De todos os xeitos e sobre todo durante os primeiros días é moi importante a puntualidade á hora de ir buscar ao pequeno, paira evitar que a sensación de abandono sexa máis intensa.