A figura do docente vai máis aló de ser o mero transmisor de contidos académicos. Ensinar é un concepto máis amplo que inclúe tamén un labor de apoio e asesoramento para conseguir os mellores resultados posibles no rendemento escolar dos alumnos. A tutoría é o principal instrumento co que contan os profesores para desenvolver esta actividade complementaria á didáctica da aula. Para que sexa efectiva, é necesario que os titores determinen con antelación os obxectivos que queren alcanzar e sigan certas pautas para crear un clima de confianza e fortalecer a súa relación cos estudantes.
Imagen: Dan MacDonald
Instruír e impartir coñecementos é a principal función dun profesor, pero a súa intervención cos alumnos non debe reducirse a esta. A orientación na aprendizaxe e o apoio persoal no seu proceso educativo é tamén unha tarefa fundamental da actividade docente. A vía máis idónea para exercer estas funcións complementarias ás académicas é a acción tutorial, un recurso esencial para profundar nas capacidades individuais de cada estudante e nas súas actitudes e intereses, para lograr que a súa traxectoria escolar sexa o máis eficiente posible.
A tutoría como nexo de unión
A tutoría permite un maior coñecemento persoal entre o alumno e o profesor
A tutoría forma parte do concepto integral de educación. Así o sinala Antonio Bernal, catedrático de Teoría da Educación da Universidade de Sevilla. Esta actividade, afirma Bernal, é esencial para “individualizar o ensino e personalizar a educación dos alumnos”. Pero a tutoría entre alumnos e profesores non ten só esta función. É tamén un medio eficaz para fortalecer as relacións entre ambas as partes, posto que permite un maior coñecemento persoal entre eles e unha interacción menos formal que a creada cada día na contorna de aprendizaxe na aula.
Esta optimización das relacións é un elemento importante, sobre todo para detectar as posibles dificultades que afectan o rendemento académico do estudante, que só se poden abordar se hai un nexo de unión que favorece a comprensión dos aspectos e circunstancias individuais de cada alumno. A proximidade do titor nestes casos é fundamental para actuar a tempo e axudar a previr o fracaso escolar. Tal como recoñece Sebastián Rodríguez, da Facultade de Pedagoxía da Universidade de Barcelona, no seu programa de acción tutorial do Instituto Superior de Formación do Profesorado, as investigacións pon de manifesto “a relación que existe entre o abandono dos estudos en Secundaria ” e o sentimento do alumno de que “a ninguén lle importo”.
Tutoría individual
A acción tutorial pódese levar a cabo en grupo ou de forma individual
Tal como establece a Lei Orgánica de Educación (LOE 2006), unha das funcións primordiais do profesorado é “a tutoría dos alumnos, a dirección e a orientación da súa aprendizaxe e o apoio no seu proceso educativo, en colaboración coas familias“. Este labor tutorial pode levar a cabo de dúas formas: en grupo, co conxunto ou varios dos alumnos dunha clase, ou de modo individual, para atender as singularidades dun estudante concreto.
Esta última forma individualizada materialízase no entrevista titor-alumno, o medio máis eficaz para “xerar unha auténtica relación entre estudantes e adultos”, tal como recoñece Sebastián Rodríguez. O anterior director de Instituto Superior de Formación do Profesorado, Antonio Moreno, sinala pola súa banda que é necesario que o docente estea “disposto a crear un vínculo afectivo co outro a quen aspira transmitir coñecementos e axudarlle a formarse como persoa”.
Priorizar necesidades
A acción tutorial individual debe deseñarse de acordo ao obxectivo final que se desexa alcanzar con ela. Segundo os especialistas, estes poden ser varios:
O titor ten que facer unha análise previo á entrevista para coñecer as necesidades do alumno
Unha vez marcado o obxectivo da entrevista, o titor ten que facer unha análise previo para coñecer e avaliar as necesidades do alumno e organizar a función tutorial. Para iso pode utilizar distintas fontes, como o expediente escolar, as opinións contrastadas doutros profesores ou do titor anterior ou, mesmo, os datos contextuales que poidan achegarlle desde a familia do estudante e que poden influír na súa traxectoria académica.
En función da información obtida, os expertos recomendan que o titor planifique a acción tutorial que se vai a exercer durante todo o curso e priorice os aspectos sobre os que debe traballar con máis intensidade ou urxencia.
A entrevista permite crear un clima de confianza entre o alumno e o titor, que é difícil de conseguir na aula. Pero para alcanzar este nivel de interacción é necesario que tanto o docente como o estudante adopten durante o seu transcurso unha actitude aberta, relaxada e colaboradora. Os especialistas recomendan aos titores aplicar distintas pautas durante a entrevista para propiciar este clima:
