“Quen son os tres compañeiros de clase cos que máis che gusta traballar?” “Con quen prefires estar no teu tempo libre?” Estas sinxelas preguntas proporcionan ao docente una valiosa información paira previr futuros problemas entre alumnos. Son algunhas das cuestións que se formulan no denominados test sociométricos ou sociogramas, una técnica evaluativa deseñada paira analizar as relacións interpersoais na aula.
Imaxe: woodley wonderworks
Cada alumno é diferente, pero dentro da aula forma parte, xunto ao resto dos seus compañeiros, dun mesmo grupo. Nel, xéranse relacións afectivas e sociais que outorgan a cada estudante un papel diferente. O líder, o estudante illado ou o alumno rexeitado son algunhas das figuras que se identifican entre os escolares dun mesmo curso. Estes roles xorden de maneira espontánea, froito dos sentimentos, preferencias, simpatías ou antipatías que se dan entre os seus membros. Pero representan un factor importante no rendemento académico e no comportamento.
Estas relacións grupales pasan a miúdo desapercibidas paira o profesorado
Con todo, estas relacións grupales pasana miúdo desapercibidas paira o profesorado. O docente é capaz de advertir determinados problemas na aula, como situacións de acoso, absentismo escolar ou diminución do rendemento, pero descoñece as causas que os provocan e que, en moitas ocasións, están fundamentadas nestas interaccións interpersoais.
Una das ferramentas máis adecuadas coa que contan os profesores paira estudar e coñecer as relacións sociais na aula é a sociometría. Desenvolvida nos anos 30 do século pasado polo psiquiatra de orixe austriaco Jacob Levy Moreno, é un método de investigación paira medir e representar gráficamente as relacións que se xestan dentro dos grupos.
O test sociométrico
Os cuestionarios exploran o grao de cohesión e a estrutura dun grupo e sinalan a posición de cada membro dentro da aula
O test sociométrico ou sociograma explora o grao de cohesión e a estrutura dun grupo e sinala a posición que ocupa cada membro dentro del. Consiste na formulación de preguntas a partir de criterios afectivos, de traballo, de xogo ou de popularidade e liderado, entre outros. Xorden así cuestións como as seguintes: a quen elixirías dentro da clase paira realizar un traballo conxunto?, a que tres compañeiros convidarías aos teus aniversarios?, a que cinco persoas acudirías en busca de consello ante un problema persoal?.
As preguntas están deseñadas en función do nivel educativo dos alumnos. No entanto, o profesor debe aclarar, antes de contestalas, a importancia da sinceridade no test. Os resultados que se obteñen serven paira elaborar un gráfico no que se marcan, con distintos símbolos, as relacións entre os alumnos e o lugar que ocupa cada un dentro da aula. A confidencialidade das respostas queda garantida en todo momento.
Paira que serve
Una vez que o profesor ten entre as súas mans o sociograma, elaborado a partir dos resultados do test, conta con algo máis que un bo número de símbolos e números. O sociograma proporciónalle una información moi valiosa sobre a dinámica e o funcionamento da clase, por iso serviralle paira orientar e actuar de maneira individual con cada alumno. Estas son algunhas das súas utilidades pedagóxicas:
