No territorio que é hoxe en día Teruel viviu, fai entre 110 e 130 millóns de anos, o dinosauro máis grande de Europa. Era herbívoro, medía de 30 a 35 metros da cabeza á cola e pesaba entre 40 e 50 toneladas. Os restos deste xigante do Cretácico saíron á luz en maio de 2003 nun campo de labranza da localidade turolense de Riodeva e onte presentouse en sociedade uno das súas húmeros. O óso do antebrazo mide 1,78 metros de longo e é o máis grande deste tipo achado nunca.
“O tamaño do húmero non implica que esteamos ante o dinosauro máis grande do mundo”, precisa Luís Alcalá, director da Fundación Conxunto Paleontológico de Teruel. O máis grande é, de momento, o Argentinosaurus, outro herbívoro “cuxo húmero non apareceu, pero que se calcula que mediría 1,81 metros”. O dinosauro turolense -que pertence a unha nova especie e aínda non foi bautizado- foi o de maior tamaño do supercontinente de Laurasia, que no Cretácico incluía Europa, Norteamérica e Asia.
A contorna no que viviu era moi diferente do Teruel actual. “Fai 130 millóns de anos, a liña de costa estaba moi próxima, porque o territorio do que hoxe é a Comunidade Valenciana estaba mergullado”, explica Alcalá, director das escavacións. A rexión de Riodeva era “una zona deltaica de transición entre o medio continental e o mariño. Era una marisma asucada por canles fluviais”. Crocodilos, peces, dinosauros herbívoros e outros carnívoros de pequeno tamaño compartían a contorna co xigante descuberto.
O animal -de longo pescozo e cola, e cabeza proporcionalmente pequena- camiñaba de poutelas lenta e pesadamente por un mundo sen herba nin flores -apareceron millóns de anos despois-, pero “con vexetación moi exuberante”, composta de helechos, coníferas, gimnospermas… O clima, máis caloroso e húmido que hoxe en día, non era tan estacional como o actual. Os paleontólogos atribúen aos saurópodos -os dinosauros a cuxa familia pertence o de Riodeva- hábitos gregarios. “O máis probable é que houbese manadas, pero non parece que fose moi común que un individuo vivise o tempo necesario paira alcanzar as dimensións deste, xa que se atoparon moi poucos restos en todo o mundo”, indica Alcalá.
Restauración en laboratorio
O xacemento de Barrihonda foi identificado en maio do ano pasado e ten uns 400 metros cadrados de superficie, dos que só se escavou una pequena parte. “Ten o aspecto dun sitio cheo de ósos”, destaca o paleontólogo. Como se trata dun antigo campo de cultivo, os restos situados na superficie están esnaquizados polos labores agrícolas e tiveron que ser restaurados no laboratorio.
Nove meses de traballo do sete paleontólogos dirixidos por Luís Alcalá plasmáronse na recuperación dunha pata dianteira case completa -o húmero, o radio, a ulna (o cúbito en humanos), as falanxes e os metápodos-; de fragmentos dunha pata traseira -restos do fémur, a morna, a fíbula (o peroné en humanos), os metápodos e as uñas-; e algunhas vértebras, costelas e parte da cadeira.
Concretamente o húmero, que se atopou moi fragmentado e foi reconstruído, “sérvenos de referencia á hora de comparar os esqueletos de diferentes exemplares”, apunta Alcalá. O máis grande dos húmeros descubertos até agora, o do dinosauro exipcio Paralititan, mide 1,69 metros, nove centímetros menos que o turolense.
Os traballos continuarán sobre o terreo á caza de pezas crave como o cranio ou outras partes do corpo do animal. De aparecer máis restos, o achado de Teruel podería converterse nun do tres ou catro máis importantes do mundo. Científicos doutros países xa se interesaron polo descubrimento.
