Aprendizaxe de idiomas

Só dous de cada dez españois domina outro idioma, segundo un estudo da escola de idiomas Berlitz. Estas cifras distan bastante das do resto de Europa, onde o 44% da poboación fala outra lingua. A pesar de todo, o inglés é o idioma máis estudado en España. Os datos do último Eurobarómetro revelan que o 36% da poboación está a aprender esta lingua na actualidade.

A opción máis habitual entre quen están interesados en aprender inglés, sobre todo novos e pais preocupados porque os seus fillos aprendan idiomas, é facelo desde o país onde se fala esa lingua. En España, Londres é o destino elixido pola maioría de adolescentes que a través de programas de au pair e de cursos de verán conviven cos nativos durante varios meses ou anos. No entanto, esta práctica tan habitual no noso país desde hai varios anos é cuestionada por algúns profesionais do sector.

“Non é bo estudar inglés no estranxeiro”, afirma o presidente de Vaughan Systems, compañía provedora en España de cursos de inglés. “Non hai que ir fose paira estudar inglés. Hai que ir paira estudar en inglés”, matiza. Vaughan insiste en que “non é un uso eficaz do tempo e diñeiro ir ao estranxeiro paira estudar un idioma”. Segundo el, só debemos ir estudar fose se podemos afrontar una experiencia que nos obrigue a pasar apuros constantes co idioma, e non o conseguiremos en Londres ou Chicago se nos encerramos nunha clase de inglés con compañeiros de diferentes nacionalidades. Así acabariamos facendo amizades con eles e non coa xente local. “É dez veces máis eficaz estudar cociña, hípica, corte e confección ou calquera materia onde os teus compañeiros de clase sexan ingleses ou americanos”. O presidente desta “almacenista” do inglés propón como experiencia proveitosa a que a súa compañía recrea todas as semanas en Pobo Inglés.

Pilar Díez, profesora de inglés do Instituto de Idiomas da Universidade de Deusto, reivindica o ensino de idiomas na universidade porque cre que os alumnos non chegan a ela con suficiente nivel e que fose do horario lectivo resúltalles moi difícil sacar tempo “entre as prácticas e as horas que necesitan paira estudar”. Tras a súa experiencia con alumnos do Programa Erasmus, certifica que os alemáns practicamente son bilingües, igual que finlandeses e austriacos. Respecto da diferenza entre os españois e o resto dos europeos “non é tanto si establecemos a comparación con franceses e italianos”, observa mentres reflexiona que lle gustaría ver os datos dentro duns seis anos, “cando sexan maiores os mozos novos que xa están a estudar con novos métodos”.

Os nenos ofrecen menos resistencia a “entender” mensaxes sinxelas noutro idioma e a reproducilos pouco despois, así como a “imitar” outros sistemas fonológicos, segundo Paco Bazaga, coordinador TIC (Tecnoloxías da Información e a Comunicación) da Escola Oficial de Idiomas (EOI) de Madrid “Jesús Mestre”. Está ben iniciar pronto aos nenos no coñecemento doutras linguas, “ao redor de preescolar”, porque aprenden moi ben contidos “de memoria”, cancións, contos… sen apoio escrito. Eles non senten a necesidade “compulsiva” de saber “como se escribe” e hoxe en día -segundo el- hai moitos materiais específicos paira os aprendices infantís.

Nenos e adolescentes poden aprender varios idiomas ao mesmo tempo sen inconvenientes. “O estudo de idiomas axiliza a mente, é un estímulo vivaz e múltiple, xa que compromete diversas áreas”, explica Marisa Olga López, directora do Departamento de Idiomas da Universidade Arxentina da Empresa. Pero ensinar por exemplo inglés aos nenos é “radicalmente diferente” a ensinalo aos adultos, confirma Richard Vaughan:

• O que se pretende é que os nenos “tomen gusto ao idioma” e gocen con el.
• O obxectivo é a moi longo prazo: os nenos non necesitarán de verdade dominar o idioma ata que entren no mercado laboral; o fundamental é que acepten esta segunda lingua, non como una materia con regras e exames, senón como algo divertido.
• Estas son as razóns polas que o profesor ha de procurar enfocar o ensino de forma que a palabra falada teña a maior relevancia na aula.

Efectivamente os nenos poden ser máis receptivos, máis desinhibidos, pero non é que lles custe menos aprender”, o que ocorre é que os maiores “non valoramos o tempo e o esforzo que invisten no proceso de aprendizaxe”, matiza José Luís Linaza, catedrático do Departamento de Psicoloxía Evolutiva e da Educación da Facultade de Psicoloxía da Universidade Autónoma de Madrid. Adquirir una lingua é algo complicado, “de feito ninguén aprende a falar antes do primeiro ano de vida”, engade.

Marisa Olga López considera que entre nenos e maiores hai una gran diferenza. A xuízo desta especialista, “os nenos adquiren a lingua, os adultos apréndena”. A diferenza estriba en que a adquisición é un proceso natural, non guiado, e a aprendizaxe é guiado e responde a estratexias, ferramentas, sistemas e materiais de ensino. En palabras de José Luís Linaza, os bebés empezan a entender a lingua materna dentro dun contexto máis comunicativo e menos formal. “Cando a aprendizaxe dunha lingua prodúcese na idade adulta o contexto invístese, é menos comunicativo e máis formal”.

E aínda que os expertos coinciden en que nunca é tarde paira aprender idiomas, este catedrático de Psicoloxía Evolutiva advirte da aparición coa idade dalgunhas limitacións fonológicas. “Todos nacemos con capacidade paira emitir calquera son das linguas humanas. Un neno ‘español’ nado en China pode aprender perfectamente a sintonía, frecuencia e fonología do chinés. Pero si pásase una idade, que varía duns individuos a outros, aparecen complicacións á hora de reproducir sons que non existen no noso idioma. Isto explicaría a dificultade dos franceses, por exemplo, paira pronunciar érrea”.

Marisa Olga López, a experta arxentina, é aínda máis tallante: “Está comprobado que a aprendizaxe tardía redunda nun desempeño de calidade inferior comparado co resultado que se obtén cando a aprendizaxe ou a adquisición realízase en pouca idade”. Como exemplo, esta profesora convida os lectores a observar como anda en bicicleta una persoa que aprendeu a facelo aos 30 anos. “Pode andar en bicicleta, pero con certo grao de torpeza”, asevera. Non se discute que a idade pode ser un condicionante, aínda que non un impedimento, paira dominar una lingua. Pero ademais hai quen teñen máis facilidade paira chegar a ser políglotas. “Igual que paira desenvolver calquera outra técnica da vida, concorren en cada acode factores intrínsecos que determinan o proceso de aprendizaxe”, aclara Christian López-Baillo, director xeral de Estudiafuera.

Paco Bazaga tamén atopa diferenzas dunhas persoas a outras á hora de reproducir sons estraños, na “memoria” paira aprender léxico etc. e tamén en canto á resistencia a entender ou a manifestarse noutras linguas. “Definitivamente hai casos evidentes de maior ou menor predisposición psicolóxica“, declara. No mesmo sentido, Linaza destaca que hai persoas con gran capacidade de aprender a gramática dun idioma e gran incapacidade paira expresala.

Pero hai outros elementos que se suman ao que a profesora López chama “habilidades lingüísticas” e que poden influír notablemente no éxito da aprendizaxe. O máis importante é converter en realidade o devandito “querer é poder”, resume Vaughan, e paira iso “hai que estudar moito” e hai que buscar “como sexa” oportunidades paira utilizar o idioma que se está aprendendo.

Estes son algúns factores:

• A motivación. Paira aprender hai que “querer aprender”. Esa é a motivación básica.
• A continuidade, a práctica constante, o grao de “exposición” ao idioma estranxeiro escrito ou falado. Canto máis se trate de integrar devandito idioma na práctica laboral e/ou de lecer, mellor. Una forma de exercitar o oído, lúdica á vez que didáctica, é ver películas en versión orixinal e escoitar música no idioma que se está estudando. Tamén é interesante ler literatura na mesma lingua, buscar conversación con nativos etc. A partir dun nivel intermedio é aconsellable familiarizarse con técnicas de aprendizaxe autónoma paira non ter que depender das clases ou do profesor.
• A similitude coa nosa lingua materna. Aprender un idioma que se asemelle ao propio é máis fácil. En xeral, paira un español aprender francés, italiano ou portugués pode resultar máis sinxelo que aprender alemán ou inglés. Os falantes de idiomas con maior riqueza fonética, como o polaco, aprenden outras linguas con máis facilidade.
• O profesor é un elemento crave no proceso formativo paira motivar aos alumnos. Normalmente aos estudantes cústalles auto-motivarse porque se trata de algo difícil e que esixe sacrificio. Se o profesor é capaz de conseguir coa súa forma de ensinar que os alumnos se namoren” do idioma, estes logran avanzar moito máis rapidamente. Todos os métodos son bos si están en mans dun bo profesor. Pola contra, o mellor método do mundo, con todos apoios tecnolóxicos imaxinables, fracasa en mans dun docente aburrido.

Canto tempo é necesario paira aprender un idioma? A resposta é diferente paira cada persoa. David Leonida, director académico de Estudiafuera, atrévese a establecer una relación inversa que podería situarse en tres meses se o noso nivel é alto, entre tres e seis meses se é medio, e en seis meses se o nivel de coñecemento é baixo. Segundo a London School of Economics-Language Centre, o período mínimo necesario paira cambiar dun nivel baixo a intermedio ou de intermedio a avanzado é de doce semanas.

Entre os consellos vertidos polos expertos consultados paira aprender un idioma de maneira eficiente e eficaz destacan os seguintes:

• Convén asumir a aprendizaxe dun idioma como una cuestión a longo prazo e dentro do longo prazo trazarse obxectivos persoais a curto prazo paira gañar en motivación. Porque o camiño idóneo paira pasar dun nivel principiante a un nivel avanzado é custoso:
  • Segundo Richard Vaughan, primeiro hai que afianzar una fase que é a cualitativa. Nela hai que dotarse das estruturas básicas do idioma. Isto supón adquirir un dominio oral con frases afirmativas, negativas e interrogativas en presente, pasado e futuro, así como axilidade oral con preposicións, números, datas, días, horas, saúdos, etc. Paira realizar ben esta fase, en inglés fan falta unhas 200 horas de clase individual ou 300 horas de clase en grupo con bos profesores, máis unhas 200 horas de estudo persoal. O prezo das clases podería roldar os 3.000 euros.
  • Cunha boa base consolidada, comezaría a fase cuantitativa. Nela o alumno pode comezar a comunicarse en situacións reais. O estudante necesita perder o sentido do ridículo, o medo escénico, o hábito de pensar en español e traducir cando fala. Tamén ha de afinar o oído paira poder chegar a entender os diferentes acentos. Está fase produce tensión e ansiedade, pero é esencial, “é igual que adquirir horas de voo paira un piloto”, di Vaughan. Paira superar esta fase precísanse 300 horas de “sufrimento” e uns 6.000 euros.
  • A terceira e última fase só debe darse se o alumno realizou ben a fase anterior. Trataríase de volver ao libro e ao profesor paira buscar una maior precisión oral cun abanico máis amplo da gramática e do vocabulario de termos, xiros e expresións. Vaughan considera que o adulto español adoita cometer o fallo de querer pasar a esta fase despois de terminar a primeira e, ao final, chega a posuír certa capacidade de comunicación co seu profesor pero pouca nos foros exteriores e comprometidos. Nesta fase hai que investir un mínimo de 2000 horas de atención persoal.
• En calquera das fases, trataríase de asumir a tarefa como algo que debe facerse non só na aula. Hai que procurarse acceso a medios e axudas externas tanto como instrumento de traballo como de acceso ao lecer. Non hai que contentarse co que se aprenda en clase, senón tratar de habituarse a entender ou recibir noticias e información por outras canles: medios de comunicación estranxeiros, Internet, etc. É preciso incorporar o idioma estranxeiro como vehículo de avance, por exemplo de información bibliográfica dentro da nosa ocupación central, tanto si somos estudantes como profesionais de calquera oficio. E o proceso é longo, só temos que darnos conta que cada día que pasa tamén aprendemos do castelán, lembra José Luís Linaza.