Educación paira adultos

A oferta de educación paira persoas adultas en España está xestionada polas comunidades autónomas, salvo en Ceuta e Melilla, que dependen directamente do Ministerio de Educación. Por tanto, en cada autonomía desenvólvese libremente, aínda que coordinada polo Ministerio mediante un curriculum común que fixa os obxectivos, conceptos e procedementos.

Os adultos poden optar a dous tipos de educación: a enseñaza regulada -da que nos ocupamos neste especial- que conduce a unha titulación oficial, e, por outra banda, a que non é regulada, pero que completa a formación dos adultos, aínda que non conduza a ningún título oficial. Da mesma forma, a educación impártese de dúas maneiras: presencialmente ou a distancia.

Na modalidade presencial podemos distinguir:

• Ensinos de Educación Básica de Persoas Adultas: son os Ensinos Iniciais, que consisten na alfabetización e a consolidación de coñecementos e técnicas instrumentais básicas; e os Ensinos de Educación Secundaria paira persoas adultas, que conducen ao título de Graduado en Educación Secundaria.
• Centros de Educación de Persoas Adultas (CEPA): imparten ensinos profesionais, español paira inmigrantes, ensinos preparatorios paira as probas de acceso a distintos niveis de ensino, ensinos de carácter non formal, e o que se coñece como Aulas Mentor, que son aulas equipadas con computadores, situadas sobre todo en contornas rurais, nas que se imparten cursos de temática variada, dirixidos a todas as persoas independentemente da súa titulación. En 2001 matriculáronse 15.657 alumnos nas Aulas Mentor, segundo datos do Ministerio de Educación, Cultura e Deporte (MECD).

Na modalidade a distancia pódense cursar os Ensinos de Educación Secundaria paira persoas adultas, pero é máis habitual que se estude da forma tradicional ou presencial. Só o 25% fíxoo a distancia no ano 2001, segundo datos do MECD.

Respecto da educación básica presencial de persoas adultas, as materias e o material docente difiren dos da Secundaria Obrigatoria, xa que están adaptados a adultos. As horas de clase á semana nunca pasan de 12 horas e os horarios son flexibles, con quendas de mañá, tarde e noite. Una das maiores vantaxes é a liberdade horaria; conscientes de que moitos alumnos traballan, facilitan a súa asistencia adaptando os cursos aos seus horarios.

Os diferentes centros de educación paira adultos concéntranse en tres tipos, todos eles regulados desde as Consellerías de Educación das Comunidades Autónomas, que teñen as mesmas características e conducen á mesma titulación:

• Centros públicos, que dependen das consellerías de educación directamente
• Centros de concellos
• Centros de asociacións de iniciativa social, entidades sen ánimo de lucro.

Paira acceder á educación básica de persoas adultas o único requisito é ser maior de 18 anos. A educación é gratuíta e a persoa que estea interesada só ten que acudir a un dos centros que impartan estes ensinos e matricularse ou chamar ás delegacións correspondentes das respectivas comunidades autónomas paira informarse. Una vez elixido o centro, ten que realizar a V.I.A (Valoración Inicial do Alumnado), que consta dunha entrevista, una proba e a acreditación de cursos ou diplomas, no caso de que se teñan. “É importante facer una boa V.I.A. paira evitar o fracaso ou o abandono, xa que permite a matriculación no nivel máis axustado, tendo en conta as súas habilidades e destrezas, tempo libre, necesidades, etc.”, explica Amparo Azorín-Albiñana, Xefa do Servizo de Educación e Formación ao Longo da Vida, do Ministerio de Educación.

Perfil dos alumnos

A maioría dos estudantes son mulleres, nunhas porcentaxes que roldan o 70%, segundo datos do MECD. En opinión de Amparo Azorín-Albiñana pódense distinguir tres grupos fundamentais entre os que se matriculan estes alumnos de idade avanzada: “Por unha banda están as mulleres de entre 35 e 45 anos, despois os mozos que sufriron fracaso escolar- estes pódense apuntar a partir dos 17 anos -desde o próximo curso a partir dos 16 anos- e por último os inmigrantes, un sector que está a aumentar nos últimos anos”.

Neste último colectivo, Jaume Sarramona, catedrático de Pedagoxía da Universidade Autónoma de Barcelona, cre que se ten que facer un especial fincapé para que poidan porse ao nivel da poboación autóctona, porque cada vez veñen máis inmigrantes. “Témonos que dedicar a atender á poboación inmigrada desde o nivel máis básico, porque poida que estean alfabetizados no seu idioma, pero son analfabetos en español e débese pór en marcha una educación compensatoria”, explica.

Paira lograr este obxectivo é necesario- en opinión de Jaume Sarramona- apostar para que sexan dunha vez por todas os municipios os que se responsabilicen da educación de adultos e “formar un novo perfil de educador de alumnos que coñeza o contexto do inmigrante, así como a súa lingua para que poidamos acollelos desde a súa propia realidade”. “Tamén se necesita buscar formadores de adultos entre a propia poboación inmigrante, entre aqueles que teñan máis cultura para que poidan facer de pontes e integrar aos outros inmigrantes”, conclúe.

Aínda que a Lei Orgánica de Calidade Educativa (LOCE) fundaméntase no principio de educación permanente, Marga Julve, membro do Consello Xestor da Federación de Asociacións de Educación de Persoas Adultas, opina que as medidas que impulsa nese sentido son “mínimas e compensadoras”. “Educación de adultos na perspectiva de educación permanente, onde se insere a LOCE, enténdese como todo tipo de accións formativas que un adulto fai ao longo da súa vida. Nos países nórdicos, una persoa entra e salgue de procesos formativos de maneira habitual, a través da súa empresa ou a través de accións como mellora de idiomas, actualización dos seus coñecementos paira lograr un posto de traballo, ou ascender, manexo de programas informáticos, desenvolvemento integral, etc., pero sempre se entende que se está en proceso de formación”, explica.

Paira Jaume Sarramona, leste é un dos puntos crave na educación de adultos, a formación permanente vinculada ao traballo, posto que xa está escolarizada a inmensa maioría da poboación española. Aínda que matiza que esta educación debe estar orixinada sobre todo nas empresas e no mercado laboral, e non na administración. “España é un dos países europeos que menos inviste en formación continua no campo laboral, e mellorar isto é un desafío”, advirte.

“Temos dereito a recibir una oferta adecuada impulsada desde o sistema educativo sen ter que gastar diñeiro en academias”, reclama pola súa banda Marga Julve, paira quen nestes momentos en España “están a compensarse carencias das etapas obrigatorias de educación”.

Graduado en educación secundaria

É un feito que aínda hai persoas que por diversas causas non poden completar a educación obrigatoria no seu momento e necesitan da formación básica que brinda a educación de adultos. Jesús Rueda Prieto, xefe da Sección de ordenación e planificación de centros do Servizo de Educación de Persoas Adultas da Comunidade de Madrid, apunta un dato interesante: “Non hai que esquecer que case 16 millóns de españois maiores de 18 anos non teñen o título básico actual e na Comunidade de Madrid a cifra alcanza 1.200.000 persoas”. “O título de Graduado Escolar xa se quedou obsoleto e o título básico actual é Graduado en Educación Secundaria que non se convalida de maneira automática co Graduado Escolar senón que só convalida o primeiro ciclo de Graduado en Secundaria. Todas as persoas que tiñan o graduado escolar quedáronse desfasadas, xa non teñen o título mínimo”, engade.

Un dos centros que máis experiencia ten no campo da educación de adultos é a CEPA de Entrevías, situado en Vallecas, e dependente da Comunidade de Madrid. Creado en 1975, con catro quendas horarias, ten neste curso 839 alumnos, a maioría mulleres, sendo a franxa de idade máis habitual de 50 a 64 anos. Aquí compróbase que aínda é necesaria a educación básica de adultos. “No radio de acción do noso centro, o 80% da poboación carece do título básico da Educación Secundaria, e o 60% non ten nin o graduado escolar”, detalla Eduardo Cabornero Martínez, director deste Centro.

“No noso centro temos 3 ramas educativas: a educación básica, a rama técnico profesional e os ensinos abertos ás que pode acceder calquera persoa sexa cal for o seu nivel educativo”, explica. “Impartimos a Formación Básica, en cursos que van desde 1º até 6º, que conducen ao título de Graduado en Educación Secundaria, e ao mesmo tempo a educación dos inmigrantes en cursos de español como segunda lingua”, continúa.

Segundo as estatísticas do propio centro, en Vallecas, o 60% dos nenos que cursan ensinos medios na actualidade suspende 3 ou máis materias e o 23% atópase en situación de fracaso escolar en Educación Primaria, polo que moitos parecen abocados á educación de persoas adultas. Isto únese ao dato de que no barrio vallecano de Entrevías hai un paro que rolda o 30% da poboación activa. “Esta situación conduce a estas persoas a ser man de obra barata e pouco cualificada. A Administración en España debería apostar máis pola formación básica ao ser decisiva en todos os niveis. Tamén faría falta maior coordinación coa Consellería de Emprego e cos sindicatos, para que esta formación reflíctase en oportunidades laborais”, opina Eduardo Cabornero.