Os bolseiros Erasmus viviron unha semana delicada. Sen previo aviso, o Ministerio de Educación decidiu modificar as condicións para acceder ao complemento económico que concede e mantelo só para os estudantes que o pasado curso obtiveron unha bolsa xeral. Pouco despois deu marcha atrás á medida e asegurou que os alumnos afectados recibirán esta cantidade, aínda que haberán de solicitala nunha convocatoria extraordinaria, cuxos detalles aínda se descoñecen. As reaccións sucedéronse pero, sobre todo, reina a incerteza. Neste artigo exponse unha guía práctica para estudantes Erasmus ao redor das axudas que poden pedir e recóllese a reacción destes e da universidade.
Guía práctica para estudantes Erasmus
O pasado 29 de outubro, o Boletín Oficial do Estado publicou as bases reguladoras da achega complementaria que o Ministerio de Educación, Cultura e Deporte (MEC) concede aos estudantes acollidos ao programa Erasmus. A orde recollía unha novidade importante descoñecida ata entón: os beneficiarios destas axudas debían recibir unha bolsa xeral durante o curso 2012-2013. De maneira inmediata, a medida deixaba fóra a algo máis do 70% dos universitarios que este ano cursarán os seus estudos en universidades europeas, segundo datos manexados polo Ministerio, máis de 40.000 mozos.
Jorge Martín, presidente da Federación de Asociacións Erasmus Student Network España, subliña que a medida lles colleu por sorpresa. As asociacións estudantís non coñeceron a noticia ata o 3 de novembro. “Cando se publicou a orde no BOE pasou desapercibida e foi un estudante Erasmus quen a difundiu nunha rede social desde Italia. Aí empezámonos a avisar e contrastamos a noticia. Os propios alumnos queixáronse dunha total desinformación“, lamenta.
Que axuda eliminouse e por que?
O Ministerio de Educación argumenta que a redución do orzamento para as bolsas Erasmus supuxo un descenso na contía destas axudas e, como consecuencia, o curso pasado máis de 4.000 estudantes “de baixos recursos” tiveron que renunciar a elas, a pesar de que se lles concedeu, ante a imposibilidade de facer fronte a todos os gastos que implica formarse no estranxeiro. Por iso, este ano, decidiuse dar preferencia aos alumnos con menos recursos e outorgar os complementos económicos só a quen durante o curso anterior obtiveron unha bolsa xeral.
Xustifica o Ministerio que, co orzamento actual, a achega complementaria lineal que se concede a todos os bolseiros fose duns 40 euros mensuais por persoa e a achega complementaria para os perceptores dunha bolsa xeral, nula. Coa orde publicada no BOE, as axudas dos estudantes bolseiros polo MEC oscilará entre 250 e 300 euros (esta mantense), aínda que se deixa fóra a boa parte dos universitarios.
Como podo acollerme á convocatoria extraordinaria?
A decisión do Ministerio de Educación coñeceuse cando moitos mozos xa se atopan cursando no estranxeiro, o que supuxo unha “gran inseguridade” para eles, sinala Jorge Martín. “O problema é que este diñeiro o adianta o estudante, a súa familia, hai quen ten aforros ou pide un crédito, pero todos tiñan expectativas de recibir o complemento”, remarca.
Ante o ocorrido, a mobilización foi tal, que obrigou a revogar a medida e convocouse unha partida extraordinaria de máis de 20 millóns de euros, “que permitirá manter as mesmas axudas que no curso 2012/13”, precisou o Ministerio. Así se garante que todos os alumnos reciban unha axuda estatal durante a súa estancia no estranxeiro.
O que aínda se descoñece é o modo en que os estudantes que se quedaron sen o complemento poden solicitar as partidas extraordinarias, xa que o Ministerio de Educación aínda non o desvelou. “A nosa preocupación é saber como e cando se convocará”, insiste Jorge Martín. Si se adiantou que se espera poder entregar o primeiro pago antes de Nadal, coincidindo co regreso a casa de numerosos novos, que han de facer fronte, en moitos casos, ao pago de billetes de avión. “Cando se coñezan os detalles, darémoslles difusión nas distintas universidades e solicitaremos unha difusión efectiva”, apunta Jorge Martín.
Cantas axudas pódense solicitar?
O custo de ser un estudante Erasmus depende do destino. “Non é o mesmo estar en Londres, que en Budapest”, destaca Jorge Martín. No entanto, un dos problemas, engade, “é que se concede a mesma cantidade a todos os estudantes, de maneira independente ao destino onde estean”. Para iso danse varias axudas. Os mozos Erasmus pódense acoller a catro tipos de retribucións:
Axuda da Unión Europea. Cada ano, a UE conta cunha partida que distribúe en función do número total de universitarios de cada país. España é o país con máis estudantes Erasmus, polo que a axuda repártese entre un maior volume. No curso 2008-2009 cada alumno recibiu 186 euros, mentres que o ano pasado a axuda reduciuse a 110 euros e para este curso fixouse en 115 euros mensuais, polo número total de meses de estancia. A esta cantidade dedúceselle o pago do seguro obrigatorio de mobilidade (15 euros). En países cunha menor proporción de bolseiros Erasmus, estes reciben entre 400 e 800 euros mensuais.
Axuda complementaria do Ministerio de Educación. A axuda estatal rolda os 100 euros ao mes. Durante o curso pasado, a dotación complementaria lineal, que se concede a todos os estudantes Erasmus, foi de 100 euros mensuais, mentres que a adicional para quen gozaban dunha bolsa xeral foi de 85 euros.
Comunidades autónomas. Non todas conceden axudas e, de feito, nos últimos anos, algunhas rexións elimináronas. Tras o ocorrido estes días, Estremadura, Canarias e A Rioxa aseguraron que axudarían aos estudantes que perderan o complemento. Dáse a circunstancia de que A Rioxa xa entrega 160 euros ao mes aos bolseiros Erasmus. Andalucía regula a concesión dunha axuda basee -dada con carácter xeral a todo o alumnado do programa Erasmus- e unha axuda especial -só para os universitarios que estean por baixo do limiar de renda familiar establecido nas convocatorias de bolsas do Ministerio-. Ambas son mensuais, cun máximo de nove meses.
Universidades. Como no anterior caso, algunhas universidades conceden axudas aos estudantes, que decide de maneira voluntaria o propio centro. Esta semana, a Universidade Rei Juan Carlos de Madrid anunciou que achegaría 100 euros mensuais aos bolseiros que a perderon, como medida extraordinaria, aínda que máis tarde deixou esta decisión sen efectos ao dar marcha atrás o Ministerio. A Universidade Autónoma de Madrid (UAM) outorga un suplemento ás bolsas con fondos propios. “Para este curso, queremos seguir co noso sistema de axudas, pero notamos un acusado descenso no número de participantes, por razóns que se nos antollan principalmente económicas”, explica Amaya Mendikoetxea, vicerreitora de Relacións Internacionais. A Universitat de lles Illes Balears (UIB) aumentou a dotación que concede que pasa de 250 a 350 euros.
Que ocorrerá o próximo curso?
É a gran incógnita. A convocatoria extraordinaria está limitada só a este curso 2013-2014, polo que aínda se descoñece que criterios aplicaranse o próximo curso na concesión das axudas complementarias, aínda que a maioría aventura o risco no que se atopan. Asegura Jorge Martín que os problemas principais aos que se enfrontan os estudantes son dous: un a curto prazo, que afecta de maneira directa a quen xa se acolleron este ano ao programa Erasmus; e outro, a longo prazo, respecto ao apoio por parte do Estado á mobilidade dos mozos para estudar en universidades europeas.
Por iso destaca de novo a preocupación ante o futuro, “porque mentres a Comisión Europea apoia o programa, no noso país recórtase en Educación a pesar de que moitos mozos saen fóra, precisamente, pola situación económica e, mesmo, as nosas empresas requiren o perfil de persoas que falan idiomas e non teñen medo a desprazarse“. “Somos comprensivos coa situación económica do país, pero non cremos que se estea actuando de maneira adecuada -conclúe-. Isto é un freo ao desenvolvemento da mocidade, posto que está demostrado que os programas de mobilidade como Erasmus melloran a empregabilidade dos mozos“.
Preocupación entre os estudantes afectados
As asociacións de estudantes comezaron a tocar a todas as portas para solicitar que se manteña a partida orzamentaria que garante a concesión dos complementos. Pero ademais, pediuse protección para quen este curso estudan ou estudarán no estranxeiro. Os gastos dos alumnos Erasmus abarcan, entre outros, o aluguer do aloxamento, material escolar, trámites administrativos, transporte á universidade, manutención e voos de regreso a casa, ademais de estar determinados polo nivel de vida de cada país.
O programa Erasmus é “unha oportunidade enorme” para a formación e empregabilidade dos mozos, aseguran os estudantes
Así se entende o balbordo provocado pola medida publicada no BOE e que propiciou que a estudante Laura Zornoza lanzase unha petición a través da plataforma Change.org, que recompilou un total de 200.000 firmas para pedir ao Goberno que dese marcha atrás. A súa “fazaña” fíxolle merecedora de ser recibida na sede do Ministerio de Educación polo secretario xeral de Universidades, Federico Morán.
Estudante de Xornalismo e Comunicación Audiovisual na Universidade Rei Juan Carlos de Madrid, ela mesma é beneficiaria dunha bolsa Erasmus, que aproveitará durante o segundo cuadrimestre en Hamburgo (Alemaña). “Expóñome esta experiencia como unha oportunidade enorme para formarme, aprender un idioma moi valorado na actualidade e, sobre todo, adquirir experiencia e independencia, que me servirá cando acabe a carreira e teña que buscar traballo”, detalla.
Segundo Laura Zornoza, perder o complemento este ano supuxese, “especialmente para os estudantes que xa cursan os seus estudos nunha universidade europea, quedar totalmente desamparados nun país estranxeiro e co curso empezado“. Sobre todo móstrase preocupada polo que sucederá o próximo curso, xa que “non está garantida a axuda e iso significa que talvez non se teña a oportunidade de formarse co programa Erasmus”.
Reacción da universidade
Xunto cos estudantes afectados, desde o ámbito universitario tamén se analizou a orde e as súas consecuencias. O reitor da Universidade de Santiago de Compostela e presidente da Comisión de Internacionalización e Cooperación das Universidades Españolas (CICUE) da Conferencia de Reitores das Universidades Españolas (CRUE), Juan Casares Long, cualificou de “desafortunada” a orde publicada no BOE, aínda que unha vez revogada, desde a CRUE eludiuse facer declaracións.
Sen a achega gobernamental á bolsa Erasmus, España podería quedar lonxe de alcanzar o obxectivo da Estratexia Europa 2020, alerta a UAM
Desde a UAM, o reitor emitiu un comunicado no que mostraba o seu “máis enérxica protesta” á decisión adoptada e, a pesar de “celebrar” a rectificación, desde o centro manifestouse seguir estando “profundamente preocupados polo futuro da achega gobernamental á bolsa Erasmus, sen a cal España podería quedar lonxe de alcanzar o obxectivo da Estratexia Europa 2020”, na que se enmarca o programa Erasmus+, “que fixa en un 20% a porcentaxe dos graduados que deberían realizar un período de estudos no estranxeiro como parte do seu programa formativo”.
Por este motivo, Amaya Mendikoetxea considera “esencial” que se manteña a achega lineal a todos os alumnos e consígase “unha repartición máis favorable para España do diñeiro da Comisión Europea, a principal fonte de financiamento deste programa”, para potenciar a internacionalización da universidade española, un factor crave “se queremos ter universidades competitivas, capaces de atraer á súa vez a estudantes internacionais”, manifesta.
A Universidade de Granada felicitouse pola reconsideración do Ministerio na política de aplicación das axudas, aínda que lamentou que, “no momento actual, non se dispón de información oficial definitiva sobre a contía final das devanditas axudas”, polo que anunciou que o notificará aos seus estudantes “axiña que conte con información oficial respecto diso”. Desde a Universidade de Alcalá, a vicerreitora de Relacións Internacionais, Elena López Díaz-Delgado, destaca tamén o “gran alivio” por coñecer que o Ministerio manteña as axudas, “polo menos para este curso académico”, xa que así se posibilita que os alumnos “coñezan outras tradicións académicas, sociais e culturais, melloren os seus coñecementos de idiomas e as súas perspectivas de empregabilidade, tanto dentro como fóra de España”.
Para Díaz-Delgado, as oportunidades que as bolsas Erasmus abren aos estudantes “son aínda máis importantes se cabe nestes momentos, cando se enfrontan a un mercado laboral tan adverso”. Estima que eliminar estas axudas “dificultará a súa participación no programa, reducirá o número de alumnos que farán estancias de mobilidade e impedirá que se beneficien do enriquecemento que proporcionan experiencias como estas”. Por iso destaca dúas implicacións: tanto para os mozos, que ven limitadas as súas opcións para buscar nas exterior oportunidades laborais; como para a forza laboral en xeral, xa que é un obstáculo para adquirir “as competencias profesionais e lingüísticas que o noso país tanto necesita”.
Pola súa banda, a Universidade de Sevilla emitiu un comunicado no que pediu que as achegas complementarias non estean suxeitas a condición algunha, sinalou a “inconveniencia engadida de introducir unha cláusula restritiva non coñecida polo estudiantado en mobilidade” e advertiu de que calquera diminución no apoio ao programa Erasmus “terá graves consecuencias nos procesos de conformación do Espazo Europeo de Educación Superior (EEES)”.
