No ano 2009 léronse 8.187 teses doutorais nas universidades españolas. Con todo, o número total de estudantes matriculados en programas de doutoramento no curso 2008-2009 era de 77.249, unha cifra similar a anos anteriores. A excesiva prolongación no tempo do período de realización destes ensinos provoca que gran parte dos aspirantes a Doutor pérdanse no camiño. Por este motivo, a nova normativa reguladora dos estudos de doutoramento marca un límite máximo á duración dos programas de terceiro ciclo: tres anos, desde a matriculación ata a presentación final da tese doutoral, se a dedicación é a tempo completo. Ademais de establecer esta limitación, a recente regulación modifica algúns aspectos referidos ao tribunal examinador e as cualificacións e instaura a nova mención de “Doutor Internacional”.
Imagen: Simon Pearson
Adaptación ao EEES
Preto de 70.500 universitarios optan no noso país por continuar a súa carreira formativa con estudos de terceiro ciclo: o doutoramento. O principal obxectivo desta formación de posgrao, que leva á obtención do título de Doutor, é o avance do coñecemento científico a través da investigación orixinal. No novo Espazo Europeo de Educación Superior (EEES), o doutoramento adquire especial relevancia como principal ligazón entre o marco educativo común e o Espazo Europeo de Investigación (European Research Area), unha plataforma orientada a reagrupar e intensificar as actividades de investigación no ámbito comunitario para asegurar o futuro económico e competitivo dos Estados membros.
As universidades españolas han tido que adaptar a formación doutoral ao novo marco común
Do mesmo xeito que os estudos universitarios de primeiro e segundo ciclo (Grao e Máster), as universidades españolas han tido que adaptar a formación doutoral ao novo marco común e establecer para ela unha estrutura coherente cos novos retos da sociedade do coñecemento actual. O recente Real Decreto 99/2011, que regula os ensinos oficiais de doutoramento no noso país, recolle os aspectos deseñados polos responsables europeos que deben caracterizar un programa doutoral de calidade.
Duración dos programas
No presente curso 2010-2011, impártense nas universidades españolas un total de 1.624 programas de doutoramento adaptados ao EEES. Os estudos estrutúranse na forma que determinan os estatutos das universidades, de acordo aos criterios establecidos para a verificación e autorización dos mesmos por parte do Consello de Universidades e as correspondentes comunidades autónomas. Para obter o titulo de Doutor, é necesario superar un período de formación e un período de investigación organizado, que culmina coa presentación e lectura dun traballo de investigación orixinal: a tese doutoral.
O 36,1% dos doutores en España defenderon a súa tese entre os 31 e 40 anos e o 20,7%, con máis de 40
Unha das principais novidades da nova normativa reguladora do doutoramento é o establecemento dun límite de tempo para completar o programa. Ata agora, os doctorandos invisten unha media de 5,6 anos, desde que comezan os seus estudos ata que presentan a súa tese. Segundo os datos recolleitos polo Ministerio de Educación, o 36,1% dos doutores en España defenderon a súa tese cando tiñan entre 31 e 40 anos e o 20,7%, máis de 40. Para evitar esta prolongación temporal dos estudos, o Real Decreto 99/2011 marca os seguintes límites en función da dedicación do estudante:
O estudante pode solicitar a baixa temporal no programa por un período máximo dun ano
No momento de computar estes períodos límites para finalizar os programas de doutoramento, a normativa especifica tamén que non se terán en conta as baixas do doctorando por enfermidade, embarazo ou outras causas previstas na normativa. Por outra banda, o estudante pode solicitar a baixa temporal no programa por un período máximo dun ano, ampliable ata un ano máis.
Tese: tribunal e cualificacións
Unha vez finalizado o período de formación do programa, o doctorando debe iniciar a fase de investigación para a elaboración dunha tese doutoral, que lle capacita para o traballo autónomo no ámbito do I+D+i. Un tribunal designado pola comisión do programa avalía a tese. Os seus integrantes deben ter o título de Doutor e contar con experiencia investigadora acreditada. Respecto deste aspecto, a nova normativa establece como condición obrigatoria que a maioría de membros deste tribunal sexan externos á universidade onde se imparte o programa e a outras institucións ou organizacións que colaboren nel.
A maioría dos membros do tribunal deben ser externos á universidade onde se imparte o programaAs cualificacións globais que se conceden á tese varían tamén a partir da nova regulación. Conforme á anterior normativa, o traballo de investigación podía obter a cualificación de non “apto”, “aprobado”, “notable” ou “sobresaliente”. Con todo, a partir de agora os termos calificadores limítanse a apto “” e “non apto”.
Para obter a mención “cum laude” na tese é necesario contar co voto positivo en tal sentido da totalidade de integrantes do tribunal. Con anterioridade, esta mención outorgábase se a cualificación global era de sobresaliente e emitíase o voto favorable de, polo menos, catro membros do tribunal calificador.
Un dos principais obxectivos dos programas de doutoramento adaptados ao EEES é fomentar a mobilidade dos estudantes, para facilitar o intercambio de coñecementos e experiencias entre distinto países. Para recoñecer os esforzos dos doctorandos en prol desta práctica, a anterior normativa permitía incorporar a mención “Doutor Europeus” de forma adicional ao título de Doutor, sempre que se cumprisen unha serie de requisitos. Esta mención substitúese agora pola de “Doutor Internacional”, que se obtén cando concorran as seguintes circunstancias:
