A Lista Vermella é un dos principais indicadores para concienciar á sociedade do aumento de especies en perigo. Con todo, diversos expertos sinalaron as debilidades deste sistema, o que podería servir para melloralo e optimizar os esforzos e o diñeiro empregados nos programas de conservación e restauración e nas novas políticas e acordos gobernamentais.
Imagen: Sias van SchalkwykSias van Schalkwyk
Na actualidade, a Lista Vermella, que conta cunha base de datos de 45.000 especies, converteuse nun referente mundial para avaliar o estado de conservación das especies e levar a cabo medidas de recuperación e conservación das especies máis ameazadas. Desde que a Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN) establecese a primeira Lista Vermella, en 1963, os seus criterios revisáronse varias veces co obxectivo de facela máis científica e obxectiva.
Con todo, o método empregado e os resultados obtidos non satisfán a todo o mundo, como se puxo en evidencia recentemente nunha serie de artigos publicados na revista científica Endangered Species Research. Os seus responsables, entre os que se inclúen algúns investigadores que colaboran na súa elaboración, sinalan diversas deficiencias do sistema utilizado para elaborar a Lista Vermella.
O principio de prevención da Lista Vermella pode producir unha esaxeración dos riscos de extinción de especiesNeste sentido, estes expertos sinalan algúns resultados estraños, por exemplo, os da tartaruga verde, clasificada como “en perigo” a pesar de contar cunha poboación duns dous millóns de exemplares. Por iso, Grahame Webb, investigador da Universidade australiana Charles Darwin suxire unha nova categoría para a Lista, que denomina “críticamente en descenso”. A idea sería, segundo este experto, convertela nunha alerta sen chegar a xulgar o seu risco de extinción.
Outros investigadores apuntan a dificultade de utilizar os criterios de clasificación en certas especies. Segundo o investigador Atte Komonen, da Universidade Sueca de Ciencias Agrícolas, en Uppsala, as fronteiras entre unha categoría e outra están orientadas aos mamíferos. Desta maneira, sinala, pódese producir o caso de que mil elefantes poden ser viables, mentres que mil escaravellos nunha árbore e que pode ser pasto do lume non. Por iso, este experto recomenda adaptar o risco aos grupos taxonómicos específicos.
O principio de prevención utilizado na Lista Vermella é outro aspecto que tamén recibe críticas, xa que pode ter como efecto pernicioso unha esaxeración dos riscos de extinción de especies. Desta maneira, reclamaríanse maiores esforzos de conservación para especies que non estarían tan en perigo, o que restaría medios para outras que si poderían necesitar máis axuda.
A recollida de datos é outro dos puntos débiles sinalados. Para a súa recompilación, a Lista Vermella conta cuns 7.500 voluntarios, normalmente vinculados a organizacións de conservación ou universidades, e algúns expertos sinalan que non sempre se conta con toda a información necesaria. Adrian Newton, investigador do Centro para a Conservación Ecolóxica e o Cambio Ambiental da Universidade británica de Bournemouth, indica por exemplo que o golfiño do río Amazonas cambiou a súa clasificación de vulnerable “” pola de datos “deficientes”. Ao pasar a este estado, segundo Steven Garnett, tamén da Universidade Charles Darwin, as iniciativas de conservación adóitanse descoidar.
Nalgúns casos, a falta de datos súplese con extrapolaciones ou estimacións sen toda a consistencia científica desexableNoutros casos, a falta de datos súplese con extrapolaciones ou estimacións, sinalan outros autores. Julian Blanc, ex xestor da base de datos do elefante africano, indica o caso deste animal, que foi extraído da lista de alto risco o ano pasado. Para iso, Blanc e o resto de investigadores utilizaron todos os datos dispoñibles, aínda que recoñece que algúns deles non tiñan toda a consistencia científica desexable.
Así mesmo, outros investigadores recomendan non utilizar a Lista Vermella como a única referencia para establecer as prioridades de conservación ou basear as políticas. Neste sentido, Hugh Possingham, investigador da Universidade australiana de Queensland, lembra que non é o único sistema de clasificación dispoñible: o seu equipo de científicos desenvolveu un sistema, denominado Proxecto de Priorización do Protocolo (PPP), que analiza as posibilidades de salvar unha especie en termos de probabilidade de éxito e custos económicos. O Departamento de Conservación de Nova Zelandia utilizou nos últimos dous anos o PPP para priorizar a cales das 649 especies máis ameazadas tiña que ofrecer maiores medios.
Os responsables institucionais de UICN non quixeron entrar a debater sobre estas afirmacións xa que as consideran erróneas e incompletas. Por outra banda, algúns expertos da UICN lembran a dificultade de levar a cabo certas solucións propostas. Por exemplo, Craig Hilton-Taylor, que traballa para a Lista Vermella desde a súa unidade de Cambridge, en Reino Unido, sostén que un dos inconvenientes dunha clasificación taxonómica sería que se dificultaría así a posibilidade de comparar os riscos relativos de extinción.
En canto ás especies dentro da clasificación de “datos deficientes”, desde a UICN recálcase que con iso non se quere dicir que se atope fose de perigo, senón que é necesario un maior esforzo por coñecer a súa situación. E fronte á crítica da utilización de datos insuficientes ou estimacións, os defensores da Lista Vermella lembran que se prioriza a rapidez, xa que funciona como un sistema de emerxencia. Grazas a iso, pódese chamar a atención sobre a mala situación dunha especie e tomar medidas canto antes para poder evitar a súa extinción. En definitiva, como sinala Grahame Webb, a Lista Vermella constitúe unha ferramenta poderosa, pero necesita ser mellorada.
