“Una alerta vermella paira a humanidade”. Así describe Antonio Guterres, secretario xeral das Nacións Unidas, o último informe realizado polo Grupo Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático (IPPC). O quecemento global, segundo este documento, marcha a un ritmo máis acelerado do que se pensaba. Se as emisións de CO2 continúan aumentando ao mesmo ritmo, o planeta superará os 2 ºC de quecemento antes do 2050. E si seguimos con esa tendencia, antes de final de século, a temperatura subirá outros 2,7 graos máis, un incremento que carrexaría consecuencias catastróficas paira o clima e a saúde humana. Á Terra esgótaselle o tempo, pero aínda hai certa esperanza. Cambiando os nosos hábitos de vida podemos frealo.
Despois de analizar 14.000 artigos científicos, o Grupo de Expertos das Nacións Unidas sobre o cambio climático (IPPC) fixo público o seu veredicto: a influencia humana ha quentado o clima a un ritmo sen precedentes desde niveis preindustriales (1850-1900), e é sen ningunha dúbida responsable do empeoramento do tempo extremo en todo o mundo.
É o resultado dun duro informe* no que interviñeron máis de 234 investigadores de 66 países diferentes e que está composto por 3.500 páxinas repletas de datos e evidencia científica que ratifican a actividade do home no quecemento do planeta. Moitos dos cambios que xa se produciron no noso hábitat son irreversibles e, por exemplo, por moito que fagamos xa, as capas de xeo do Ártico seguirán derritiéndose e o nivel do mar seguirá subindo. Pero aínda podemos facer algo paira frear o incremento da temperatura e evitar o que significaría una auténtica catástrofe climática.
Á espera das próximas decisións que dirixentes mundiais e grandes corporacións tomen na próxima conferencia de cambio climático da ONU (COP2), que terá lugar en Glasgow (Reino Unido) o próximo mes de novembro, os expertos en sustentabilidade piden aos cidadáns que comecen canto antes a cambiar certos hábitos no seu estilo de vida, xestos que definitivamente axudarán a mitigar a emisión de gases invernadoiro.
A temperatura do planeta: 1,1 graos máis quente
A temperatura do planeta subiu 1,1 graos de media desde a época preindustrial (1850-1900), o que significa que está moi preto de alcanzar o limiar crítico de 1,5 graos que os países que interviñeron no Acordo de París determinaron como o límite paira evitar graves impactos climatolóxicos. Pero todo indica que, salvo que se produzan profundas reducións das emisións de CO2 e outros gases de efecto invernadoiro, como o metano, paira o 2040 xa superariamos ese limiar de temperatura.
E de non facer absolutamente nada; é dicir, se seguimos sen pór remedio á emisión de gases, a comunidade científica prevé que a temperatura subiría 2 e 2,7 graos paira os anos 2060 e 2100 respectivamente, algo que, segundo sinalan os expertos, traería unhas consecuencias paira a saúde humana cinco veces máis mortíferas que a covid-19.
Desastres naturais máis graves e habituais
Imaxe: geralt
Todos os días nalgún lugar do mundo durante o último medio século ocorreu algún evento meteorolóxico extremo. Sinálao a última análise do Informe da Organización Meteorolóxica Mundial, que examinou ao detalle os máis de 11.000 desastres climáticos que golpearon ao planeta desde fai 50 anos até este último verán. As secas, ondas de calor extremas, inundacións, furacáns ou incendios forestais que arrasan bosques son impactos do cambio climático que se suceden ao redor do mundo e que, como demostraron os datos achegados no informe do IPPC, empeoran con cada fracción de grao de quecemento:
- Ondas de calor. As ondas de calor extremas que estamos a vivir, como a que ocorreu no noroeste de Estados Unidos e Canadá, que provocou a principios de verán temperaturas de case 50 graos, actualmente están a ocorrer una media de 2,3 veces cada 10 anos. Se chegamos a incrementar a temperatura até 2 graos, a frecuencia coa que ocorrerían aumentaría 14 veces, o que significa que chegariamos a sufrir estes episodios de calor asfixiante máis de 3 veces ao ano.
- Secas. O cambio climático está a aumentar a frecuencia e a gravidade das secas, causantes tamén de acelerar incendios. As secas severas adoitaban ocorrer una vez cada 10 anos de media, pero agora, como destaca o informe, ocorren cun 70 % máis de frecuencia.
- Inundacións. A choiva será cada vez menos frecuente (haberá períodos de longas secas), pero ao mesmo tempo o quecemento pode facer que cando esta caia vólvase máis intensa, aumentando o risco de inundacións (o aire máis cálido contén máis vapor de auga). Segundo informan os científicos que participaron neste informe, xa se puido comprobar que as inundacións aumentaron un 30 % e que estas chegan cargadas dun 7 % máis de auga.
- Aumento do nivel do mar. As capas de xeo continuarán derritiéndose durante centos ou miles de anos, o que provocará que suba o mar e mantéñase máis alto durante milenios (espérase que, se o quecemento mantense por baixo dos 2 graos, aumente de 2 a 3 metros paira o 2300). Por moito que a partir agora deixásemos de emitir gases, ese dano xa está feito. É un dos cambios que o quecemento causou e xa son irreversibles.
Hábitos e estilos de vida paira frear o cambio climático
O documento da ONU fixo os seus cálculos e avanza que só reducindo un 55 % das emisións que xeramos paira o 2040 (respecto ao 2020) poderíase garantir que paira o 2100 non excedésemos os 1,5 ºC.
Para que isto ocorra necesítanse políticas e grandes cambios estruturais, pero cada individuo que forma este planeta tamén ten responsabilidade. Roberto Alonso González Lezcano, experto en Eficiencia Enerxética e Sustentabilidade, e profesor titular de Construcións Arquitectónicas da Universidade CEU San Pablo, enumera como cambiando una serie de hábitos e estilos de vida podemos deixar de emitir tantas emisións e frear así o aumento da temperatura:
✅ 1. Vivendas sustentables
Deseño, materiais e illamento das vivendas. A construción dunha casa e os produtos domésticos representan máis dun 25 % da pegada de carbono de cada consumidor. O consumo enerxético doméstico representa outro 12 % adicional da nosa pegada de carbono, e en gran medida leste vén determinado polas características do noso domicilio.
“Una vivenda mal illada consumirá en calefacción máis enerxía que outra mellor illada, e isto durante toda a vida do edificio. Do mesmo xeito, una vivenda ben orientada poderá aproveitar mellor as posibilidades naturais de calor (o sol) ou de frío (sombras e correntes de aire), e tamén consumirá menos enerxía e emitirá menos gases de efecto invernadoiro”, explica o profesor.
✅ 2. Mobilidade sustentable
Uno dos maiores causantes do quecemento é o transporte por estrada. O transporte cotián é a segunda actividade máis importante na pegada de carbono dos consumidores, chegando a representar case una quinta parte do total das nosas emisións. A menos uso do coche, menos emisións. Por exemplo, segundo a Fundación Aquae, conducir 50 quilómetros menos cada semana reduce en 459 kg as emisións de CO2.
Ás veces é necesario utilizar o automóbil e o transporte público ou a bicicleta moitas veces non resolve a mobilidade de todos os individuos, pero o vehículo pódese compartir con outros viaxeiros ou optar pola condución ecolóxica (coches eléctricos e híbridos).
Imaxe: moshehar
✅ 3. Una alimentación baixa en carbono
O informe do IPPC sinala que “as dietas a base de plantas poden reducir as emisións até en 50 % en comparación coa dieta occidental media intensiva en emisións”. Con todo, “paira previr o cambio climático tamén hai que fixarse no lugar de procedencia do alimento. Elixir produtos de proximidade contribúe a reducir a enorme contaminación que se produce no transporte intercontinental”, matiza González-Lezcano.
O sistema alimentario actual é responsable do 80 % da deforestación actual nalgúns dos bosques con maior biodiversidade do planeta, pero non só a gandaría é a culpable desta deforestación. O ano pasado o noso planeta, segundo un informe que publican cada ano científicos da Universidade de Maryland (EE. UU.) e que se basea en observacións do estado dos bosques desde os satélites Landsat, perdeu uns 25.750 quilómetros cadrados de bosques tropicais, unha área que equivale máis ou menos ao tamaño dos Países Baixos, e a metade desa perda debeuse á produción de bens agrícolas. Hai produtos agrícolas, como a soia ou a palma, que causaron una gran perda da biodiversidade do planeta. Por iso hai que asegurarse antes de comprar estes produtos que veñan de fontes sustentables.
✅ 4. Menos electrodomésticos e máis eficientes
A pesar das melloras na eficiencia enerxética dos electrodomésticos nas últimas décadas, cada vez utilizamos máis electrodomésticos por habitante e as súas emisións seguen crecendo. Os electrodomésticos representan máis do 50 % das emisións derivadas do consumo enerxético na vivenda, por iso hai que ter en conta a etiquetaxe enerxética, xa que informa o consumidor sobre o consumo de enerxía e outros datos complementarios relativos a cada tipo de aparello ao longo da súa vida: o ruído, a eficacia de secado e de lavado, o ciclo de vida normal, etc.
“Respecto da iluminación, hai un tempo a recomendación era utilizar lámpadas de baixo consumo, pero hoxe día día a tecnoloxía evolucionou cara á iluminación LED, que é moito máis eficiente. Tamén hai que ter en conta o gasto dos aparellos en caseta by. Ese piloto que queda aceso cando apagamos algún electrodoméstico parece insignificante, pero fai que incremente o gasto eléctrico”, recomenda Roberto Alonso González-Lezcano.
✅ 5. ACS e calefacción eficiente
A calefacción e a auga quente (ACS) representan máis da metade do consumo enerxético dunha vivenda, e máis de 300 euros ao ano. Por iso é fundamental dispor de instalacións de climatización de alta eficiencia e ben deseñadas e dimensionadas paira a vivenda en cuestión. Cando están ben deseñados, instalados e mantidos, os sistemas colectivos de calefacción ou de produción de auga quente sanitaria son máis eficientes e económicos que os sistemas baseados en instalacións individuais.
✅ 6. Ser consumidor sustentable
Os consumidores sustentables aforran diñeiro e son respectuosos co medio ambiente e, por iso, tamén son importantes na loita contra o cambio climático. “Una regra sinxela paira converterse nun deles é asumir as tres erres: usar a menor cantidade posible de produtos (redución) e aproveitalos máis dunha vez (reutilización) antes de depositalos no colector adecuado (reciclaxe)”, aconsella o profesor da Universidade CEU San Pablo. Por outra banda, o experto engade que hai que reducir embalaxes, envases e bolsas: “Hai que modificar algúns costumes como usar bolsas de tea, comprar froitas e verduras a granel, rexeitar produtos con envoltorios plásticos e optar sempre por materiais biodegradables”.
✅ 7. Enerxías renovables
O consumo enerxético que facemos no noso fogar intervén no avance do cambio climático. Por iso, una das primeiras cousas que podemos facer é comprobar que clase de enerxía é a que estamos a consumir na nosa vivenda. “O impacto do proceso de obtención de electricidade non é o mesmo se procede dunha planta de carbón, dunha central nuclear, de paneis solares ou dun parque eólico. Así pois, podemos comezar por cambiar de compañía de luz e optar por contratar luz nunha distribuidora que ofreza electricidade que proveña de fontes renovables como a enerxía solar”, explica o profesor.
✅ 8. Plantar árbores
Desde a Fundación Aquae recomendan participar nas iniciativas cidadás paira plantar árbores, xa que estes actúan como sumidoiros de carbono, é dicir, que reteñen o CO2. Una hectárea de bosque maduro absorbe aproximadamente a mesma cantidade de dióxido de carbono que produce un coche de media ao ano (unhas 6,4 toneladas). En España, segundo a iniciativa “Planta Árbores”, actualmente hai máis de 9 millóns de hectáreas que poderían albergar polo menos 4.500 millóns de árbores, xa que a terra que está clasificada como Área Forestal representa o 54 % do país, pero o 34 % desta está desarbolada.
___
(*) Informe ‘Cambio Climático 2021: Bases físicas’, do Grupo Intergobernamental de Expertos sobre o Cambio Climático (IPCC).
