A sexualidade dos animais

O comportamento sexual dos animais é moito máis complexo e diverso do que se adoita crer. Por exemplo, os bonobos, os primates máis próximos xeneticamente aos seres humanos, desenvolven una sexualidade e uns códigos de conduta moi variados. Nunha mesma comunidade poden convivir bonobos homosexuais, bisexuais e heterosexuais sen conflitos aparentes, con individuos de maior ou menor idade, e é a única especie, ademais da humana, que copula cara a cara.

Así mesmo, algunhas parellas poden ser duradeiras, pero outros cambian de parella sexual frecuentemente; as parellas homosexuais adoitan adoptar e criar a membros orfos ou colaborar na crianza cos grupos matriarcales; as femias se masturban entre si por diversión; as disputas xerárquicas entre machos adoitan acaban en diversas caricias eróticas? Con todo, aínda non se coñece moito destes animais: As constantes guerras que arrasan o seu hábitat único, ao sur do río Zaire, dificultan o labor dos investigadores.

Os zoólogos e biólogos diferencian entre monogamia social, sexual e xenética. Así, son moi frecuentes as relacións “extra-matrimoniais” en parellas monógamas. Segundo os investigadores David Barash e Judith Lipton, a promiscuidade é maioritaria nos animais. No seu libro “O mito da monogamia” afirman que, grazas ás técnicas de ADN, atopáronse aguias, gansos, cisnes, xibóns, castores e distintas especies de aves, até agora consideradas monógamas, con pais distintos aos que as coidaban desde o nacemento. Por exemplo, un estudo de 180 especies de paxaros cantores socialmente monógamos descubriu que só o 10% era sexualmente monógamo.

As relacións poligámicas tamén son moi frecuentes, e prodúcense en todas as súas combinacións posibles, como a poliandria (una femia relaciónase con dúas ou máis machos) ou a poliginandria (dúas ou máis machos con dous ou máis femias). A poliginia (un macho con dous ou máis femias) é a poligamia máis común entre vertebrados, e é por exemplo o “estilo de vida” do cervo, capaz de reunir ao seu ao redor un auténtico harén. No entanto, tamén hai espazo paira a fidelidade absoluta: O albatros xamais volve emparellarse se morre a súa parella, do mesmo xeito que a cegoña branca.

E non todo é luxuria e desenfreo. Una especie de tartaruga, por exemplo, xunta as patas se non desexa aparearse. Se una golfiño femia non está disposta pode darlle un golpe curto e seco na cabeza ou no pene ao seu pretendente. O “aquí pílloche e aquí mátoche” tampouco é do agrado da ra venenosa, que só cohabita debaixo dun leito de follas, ou da femia dun tipo de mosca que só satisfai ao seu amante se executou una danza nupcial cun veo fiado por el. E en ocasións, o incesto é o único sistema de procreación en especies como coellos ou ratas ou chimpancés.

Así mesmo, tamén hai cabida paira todo tipo de condutas maternais. A adopción de cachorros por femias ou mesmo por machos, e ás veces de especies distintas. Os crocodilos son os mellores pais, encargados de levar coa boca ás súas crías dunha nunha até o niño previamente fabricado por el. Mesmo hai tartarugas que deixan que o crocodilo leve aos seus crías ao niño. Pola súa banda, as mandas de elefantes asumen un duelo colectivo cando algunha delas perde una cría.

Segundo Pilar Cristóbal, que acaba de publicar o seu oitavo libro de ensaio “Tamén os xabarís bícanse na boca, e outras curiosidades sexuais do reino animal”, “cando son condutas agresivas téndese a xeneralizar a todos os individuos da especie. Cando son tenras, solidarias, cariñosas, dise que é ese exemplar concreto. Dános medo atribuír ás animais condutas que entendemos só humanas”.

As épocas de celo ou períodos nos que as femias están máis mental e fisicamente proclives ao apareamiento, son comúns en moitas especies, aínda que os comportamentos sexuais nestes animais tamén se producen fóra destas épocas.

Pola súa banda, paira demostrar que os animais teñen orgasmos, utilizáronse medidores paira comprobar a aceleración da respiración e do ritmo cardíaco. En calquera caso, os científicos non poden afirmar de maneira concluínte que os animais atopan “pracenteiro” o sexo.

A homosexualidade é común entre mamíferos, aves ou insectos, e observouse até en 1.500 especies e documentado en 500 delas. Ao parecer, trátase dunha conduta normal durante a infancia dos animais, ou una maneira de facer as paces tras unha pelexa, como os chimpancés ou os macacos de face vermella. As chinches almacenan o esperma dos seus amigos nos corpos, paira logo depositalo nunha femia, mentres que os gansos forman vínculos homosexuais e mesmo un “ménage a trois” cando una femia celosa interrómpelles.

En calquera caso, a teoría de que as relacións homosexuais desenvólvense cando non hai individuos do outro sexo non permite explicar todos os casos. Especialistas de diversos zoológicos documentaron casos de golfiños ou pingüíns machos que copulan con outros machos, e que rexeitan o apareamiento coas femias da súa especie. No acuario de Florida buscóuselles una femia aos dous golfiños que mantiñan relacións homosexuais, e un deles por pouco a mata. No zoológico de Manhattan dous pingüíns machos ignoraron a presenza das súas novas compañeiras e preferiron incubar eles mesmos os ovos que se lles puxo á súa disposición, tras habelo tentado con pedras. Posteriormente, coidaron perfectamente ao fillo. Así mesmo, tamén hai femias homosexuais de moitas especies. Nas gaivotas é frecuente que dúas femias busquen un macho, poñan os ovos no mesmo niño e os críen entre as dúas.

Así mesmo, diversos estudos suxiren que podería ser una estratexia de supervivencia, determinada por factores sociais. Una investigación sobre macacos femias, con condutas bisexuais e un tanto promiscuas, suxeriu que se trataba dunha forma de excitar aos machos sexualmente inactivos.

Segundo un estudo realizado en ovellas da Escola de Medicamento da Universidade norteamericana de Oregón, a sexualidade animal podería estar determinada, entre outras variantes, por un nó de nervios situado no hipotálamo (una rexión do cerebro responsable da produción de numerosas hormonas). Por iso, os científicos consideran que a selección sexual entre animais debería analizar todos os aspectos sociais e biolóxicos.

Así mesmo, a bisexualidad tamén é moi frecuente, especialmente en primates superiores, o que lles permite aliviar tensións, manter ao grupo unido, ou como no caso dos golfiños, crear vínculos que favorecen a procura e a protección das femias, algo do que se mostra convencida Janet Mann, profesora de bioloxía e psicoloxía da Universidade de Georgetown.

A antropóloga e sexóloga Pilar Cristóbal recalca que non se pode comparar a sexualidade humana e a do mundo animal, aínda que afirma que “Os animais fan de todo, mellor e máis que os humanos”. De maneira similar maniféstase o zoólogo Robert Wallace, especialista en Ecoloxía do Comportamento e profesor visitante na Universidade Estatal de Florida, que se sorprende pola diversidade do sexo no reino animal: “Calquera cousa imaxinada por nós é superada en algures. E fan moitas cousas coas que nós nin sequera soñamos”.

No seu libro “Como o fan eles”, o doutor Wallace cita algúns dos máis estraños hábitos do apareamiento animal. A femia da mantis relixiosa suxeita con frecuencia ao seu pretendente contra o tórax e comeza a devoralo, empezando polos ollos e gardando os órganos sexuais paira o final. Outros animais poden chegar a ser “viciosos”, asevera Wallace: Os puercoespines macho, por exemplo, ouriñan sobre a femia antes da cópula, e as femias solitarias adoitan estimularse cun pau.

O onanismo ou masturbación aparece en moitos animais, tantos machos como femias, e tanto en solitario como en grupo. Xa en 1927, o sexólogo Havelock Ellis identificou na súa obra “Estudos na Psicoloxía do Sexo” prácticas de autoerotismo en touros, cabras, ovellas, camelos e elefantes. Na actualidade, está documentado en felinos, cánidos, roedores e en todos aqueles animais flexibles capaces de dobrarse sobre si mesmos.

As técnicas empregadas paira auto-excitarse son moi diversas: Os cervos rozan o seu cornamenta, os burros arrastran o seu pene contra o chan, os primates ou leóns estimulan os seus xenitais coas súas mans ou palmas, os morcegos fan o propio coas súas patas, os macacos rhesus ou bonobos estimulan as súas mamilas, moitos paxaros rózanse con herba ou terra, etc. Así mesmo, a práctica de utilizar obxectos inanimados paira masturbarse é utilizada de forma habitual por primates.

En canto aos estímulos visuais de tipo sexual, un estudo da Universidade de Duke en Carolina do Norte afirmaba que os monos machos están dispostos a sacrificar un privilexio, en leste caso alimentos, optando pola opción de ver o traseiro dunha femia da súa especie. Os investigadores subliñaron a utilidade social deste comportamento, porque non hai evidencias científicas que demostren que os animais utilicen imaxes paira goce sexual. No entanto, utilizáronse con éxito vídeos de femias de panda en actitudes sexuais paira alentar o apetito sexual dos machos desta especie en perigo.

O sexo oral ou as autofelaciones foron documentados en animais de varias especies, como cabras, primates, hienas e ovellas, e tamén se rexistraron casos de eyaculaciones espontáneas en ovellas de monte ou hienas moteadas.

Así mesmo, os animais tamén manteñen sexo entre distintas especies, dando en ocasións descendentes híbridos. Por exemplo, a mula, normalmente estéril, xorde do cruzamento entre un cabalo e un burro, mentres que a unión dun león e un tigre produce un “ligre”, algunhas veces fértil, como o do zoológico de Novosibirsk (Rusia).

O apareamiento entre adultos e mozos prodúcese en certas especies de topo, que pode aparearse cos recentemente nacidos da súa especie, ou no caso da comadreja, coas femias novas. Os científicos consideran que forma parte natural do período de atraso da súa bioloxía reprodutiva: Estas femias dan a luz ao ano seguinte, cando son totalmente maduras. E segundo o antropólogo Martin Muller, da Universidade de Boston, os chimpancés machos prefiren ás femias máis maiores. Este feito podería deberse, segundo este investigador, a que as femias desta especie son fértiles máis tempo, teñen máis experiencia como nais e una posición social máis acomodada.

Por outra banda, tamén se descubriu que algúns insectos macho chegan a ceder a metade da súa masa proteínica a cambio de sexo. Nun zoológico de Pequín, contemplouse o caso dunha femia de primate que conseguía os cocos do macho dominante grazas aos seus encantos. Tamén hai casos de cabras machos que conseguen dunha femia comida a cambio dunha cópula.

E os comportamentos transexuais son comúns en máis dunha especie, paira adaptarse á súa contorna. Nos arrecifes de coral, o 25% dos peixes cambian de sexo ao longo da súa vida, mentres que o linguado ou algúns invertebrados como as gambas ou as ostras tamén poden cambiar de xénero. Así mesmo, algúns peixes son hermafroditas, sendo capaces de producir esperma e óvulos. Mesmo, nalgunhas especies prodúcense “nacementos virginales”, como algúns lagartos unisexuales, femias que se reproducen por clonación.