Acuicultura, o futuro da pesca

Acuicultura, posible solución á sobrepesca

A pesca mundial se estancará nos próximos 30 anos e a acuicultura, ou cría en catividade de especies acuáticas, será a única opción para satisfacer a crecente demanda de peixe. Así o sinalan desde a Organización de Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO), que denuncia que máis da metade das 600 especies de valor comercial están explotadas ao completo. A pesar diso, o consumo mundial de peixe duplicouse en menos dun século. Sen a acuicultura, non fose posible.

A pesca convencional continuará nas próximas décadas, pero as capturas non aumentarán. A acuicultura deberá cubrir o incremento da demanda rexistrado nos últimos 30 anos. Jennifer Jacquet, investigadora da Universidade British Columbia (Canadá), afirma que “non é probable que quedemos sen pesca en 2048. Polo menos, teremos peces de acuicultura para que o consumidor resulte menos afectado que a cantidade que se perde nos océanos. Un 50% dos peixes do mercado occidental provén na actualidade de granxas de peixes, unha tendencia que ocorreu nos últimos 30 anos”.

A pesca convencional continuará nas próximas décadas, pero as capturas non aumentarán

A FAO asegura que é o sector produtivo alimentario co maior crecemento en todo o mundo e recomenda potenciar aínda máis esta actividade, pola súa gran contribución á seguridade alimenticia, ademais de ser unha fonte de ingresos e emprego.

A Comisión Europea (CE) sinala como unha necesidade estratéxica o impulso da acuicultura sustentable na UE, e exponse estimular a competitividade deste sector nos Estados membros (a produción na UE está estancada desde 2000). Os responsables comunitarios fomentarán os métodos de produción ecolóxicos, ademais dos actuais elevados niveis de sanidade e benestar animal, a protección do consumidor e a divulgación das vantaxes destes produtos saudables, ricos en omega 3. Diversos expertos falan mesmo dunha “revolución azul” para os próximos anos.

Claves para mellorar a acuicultura

Segundo a Sociedade Mundial de Acuicultura, o futuro do sector debe basearse na innovación, o desenvolvemento tecnolóxico, as prácticas sustentables e a diversificación de especies cultivadas. Os impulsores deste sector deberán facer fronte a unha serie de desafíos:

Mellorar os seus procesos produtivos: as instalacións de acuicultura non se poden desenvolver en calquera sitio. A Fundación Observatorio Español de Acuicultura (FOESA), unha organización baixo o protectorado do Ministerio de Medio Ambiente (MARM), destaca a importancia de contar con emprazamentos óptimos para a viabilidade desta actividade. Os produtores lembran que son os maiores interesados en ter a mellor calidade da auga para os seus animais.

O sector tamén traballa na optimización e mellora das instalacións e fomenta unha xestión máis sustentable en todos os seus aspectos. O obxectivo final é aumentar o rendemento no menor espazo posible, respectar a contorna e obter a mellor calidade nos produtos. A acuicultura é unha actividade que ten moito camiño por percorrer, porque os procesos non están tan estandarizados como noutros sectores alimentarios, explican desde o grupo de investigación Acuicultura e Calidade dos Produtos Acuáticos (AQUAL) da Universidade Politécnica de Cataluña (UPC).

O impulso de iniciativas baseadas en criterios sustentables resulta primordial. En Málaga unha agrupación de expertos en acuicultura, produtores e administracións creou AquaNostrum, a Rede de Acuicultura Sustentable e Ecolóxica. O seu obxectivo é sumar esforzos en materia de investigación, intercambio de experiencias e formación.

O futuro da acuicultura debe basearse na innovación, o desenvolvemento tecnolóxico, as prácticas sustentables e a diversificación de especies cultivadas

Xestionar de forma adecuada os seus residuos: as instalacións teñen que tratar de forma respectuosa coa contorna os excrementos dos animais, os pensos non inxeridos, etc. O cultivo de especies de diferentes niveis tróficos, como carnívoras e herbívoras, de maneira que unha especie aliméntase do residuo doutra, podería ser unha opción. Tamén se suxiren sistemas que combinen a agricultura e a acuicultura. En Asia, os produtores de arroz utilizan certas especies de peixes para combater pragas deste cereal. Ademais, aproveitan o limo do fondo para fertilizar as terras. Os denominados cultivos acuapónicos producen vexetais e animais acuáticos nun ciclo que aproveita os diferentes elementos. No entanto, este sistema é moi minoritario.

Mellorar a súa imaxe e concienciar aos consumidores: A FOESA recoñece que esta actividade ten en ocasións unha imaxe negativa con respecto ao seu impacto no medio ambiente. Entre os principais motivos, o descoñecemento e a confluencia de usos e competitividade nas zonas litorais, en especial no Mediterráneo, onde as comunidades locais e os turistas considérana unha actividade contaminadora e prexudicial para os seus intereses.

Os impulsores deste sector teñen que informar e concienciar aos consumidores de maneira adecuada, con mensaxes claras e veraces sobre a calidade dos produtos (tan saudables como os obtidos de forma convencional), o coidado da normativa ou os esforzos en materia ambiental. Pola súa banda, os cidadáns tamén deben facer un consumo máis sustentable, de forma que se fomente e premie os procesos, especies e prácticas máis respectuosas co medio ambiente e os aspectos socioeconómicos.

Críticas á acuicultura

Os detractores da acuicultura considérana unha actividade capaz de causar maiores impactos ambientais que a pesca de captura e, mesmo, de incrementar a sobreexplotación dos caladoiros se non se realiza de forma correcta e sustentable. Se non se instalan e xestionan de forma adecuada, sosteñen, as piscifactorías poden destruír zonas naturais delicadas, como manglares e terras húmidas, contaminar o hábitat acuático e reducir a auga potable, ou aumentar a invasión de especies exóticas. Desde a FOESA lembran que en Europa os procesos están moi controlados e non se dan este tipo de situacións.

En 2001, un equipo de científicos da Universidade de British Columbia e do Centro de Alimentación e Recursos Mariños de Hawai calculaba que facían falta varios quilos de peixe salvaxe para producir un quilo de salmón cultivado ou outros peixes carnívoros, como as anguías ou a robaliza. Con todo, a FOESA afirma que para producir un quilo de salmón Atlántico necesítanse 1,2 quilos de penso. Os seus responsables lembran os índices de conversión alimenticia doutras especies de consumo habitual, como o pito (2,1 quilos de penso), o porco (3,5 quilos) ou a vaca (8 quilos).

WWF apunta que a cría de peces (sobre todo salmón, troita, atún, robaliza, dourada e bacallau) e crustáceos consome o 70% da produción mundial de aceite de peixe e o 34% do peixe de mesa, e destaca o caso do atún vermello, que require 20 quilos de alimento por cada quilo producido.

Os defensores deste sector subliñan que só un 15% da produción total depende das capturas para a súa alimentación. Segundo a FAO, o 80% do peixe de acuicultura no mundo é herbívoro ou omnívoro, producido para consumo local, e é unha fonte vital de alimento para moitas zonas pobres.

A pesar do incremento dos peixes de cultivo carnívoros, a captura do seu alimento, sobre todo anchovetas, capelanes e sardiñas, non aumentou, debido á diminución do uso destas fariñas para alimentar a pitos e porcos. Con todo, algúns expertos lembran que os prezos destas fariñas poderían aumentar e, por iso, habería que buscar outras alternativas. O sector acuícola traballa desde hai anos na mellora dos pensos e hai proxectos de investigación destinados a este fin, como Cenit-Acuisost.

Os produtores acuícolas afirman que os controis son cada vez máis severos e que a produción de alimentos sans e sustentables responde a unha demanda en aumento por parte dos consumidores. Tras varias décadas de investigación, perfeccionáronse os métodos de cultivo, a saúde dos peixes e a súa nutrición, reduciuse o uso de antibióticos e produtos terapéuticos, e mellorouse o crecemento, subliñan desde o sector.

Con todo, as voces críticas afirman que non ofrecen información fiable e que algunhas destas empresas optan por trasladar a súa produción a países con lexislacións menos esixentes. Desde a FOESA matízase que en ocasións os produtores trasládanse a outros países pola falta de oportunidades de negocio en Europa e España.

Ante o aumento da poboación e o consumo de peixe, a acuicultura sitúase como alternativa á sobreexplotación dos caladoiros. A investigación, a innovación e o desenvolvemento son a base na que se sustenta o sector acuícola para levar a cabo procesos cada vez máis sustentables e respectuosos co medio ambiente.