As carreiras de montaña están a danar espazos naturais protexidos

As carreiras de montaña dispáranse nos últimos anos

“No últimos dez anos, e sobre todo a partir de 2010, produciuse un aumento significativo das carreiras por montaña nos nosos espazos naturais que pode cifrarse nun 60%”, asegura Javier Gómez-Limón, responsable da Oficina Técnica de Europarc-España, a sección estatal da Federación de Parques Naturais e Nacionais de Europa. En 2015, o número total de probas deportivas en espazos naturais protexidos españois achegaríase ás 1.900, segundo estimacións da devandita organización, que publicou unha guía de boas prácticas para as competicións na montaña.

En 2015 houbo unhas 1.900 probas deportivas en espazos naturais protexidos españois

As cifras poderían ser mesmo maiores, xa que non hai datos oficiais completos a nivel nacional, e as actividades son cada vez máis diversas: marchas, trails, BTT, ciclismo fóra de pista, raids de aventura e outros tipos máis minoritarios, explican Rosa Fernández-Arroio, presidenta da Asociación Rede Montañas, e Miguel Anxo Ortega, presidente da Asociación Reforesta. Ambas as organizacións, xunto a Amigos da Terra, Centaurea, Fondo Natural, Mountain Wilderness, Secem (Sociedade Española para a Conservación e Estudo dos Mamíferos) e Sé/BirdLife transmitiron ao Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPAMA) a súa preocupación pola ameaza de antepor a práctica deportiva á conservación da natureza e lembran que o propio Comité Olímpico Español recomenda “non organizar eventos deportivos en espazos naturais protexidos”.

Mari Anxos Neto, portavoz de Ecoloxistas en Acción, apunta que estas carreiras se concentran na primavera, e sobre todo no verán e en fins de semana. Esta experta considera que en España “se está producindo un cambio no concepto de espazo protexido. Nos últimos 5-6 anos están a converterse en reclamo turístico e para obter beneficios económicos. As administracións priorizan o interese dos organizadores, a pesar dos impactos ambientais e de que non hai estudos que acrediten que deixan beneficios na contorna”. Segundo Neto, “algunhas destas empresas non teñen nada que ver coas actividades de natureza e algunhas nos ofreceron parte dos seus beneficios como lavado de imaxe, pero negámonos”.

A Serra de Guadarrama, na Comunidade de Madrid, sería un exemplo destacado do que está a suceder. En 2014 foi declarada Parque Nacional, a máxima figura de protección dun espazo natural. En 2010 tiveron lugar nela nove carreiras de montaña e 26 en 2015, sinala Gómez-Limón con datos oficiais. Fernández-Arroio e Ortega aseguran cos seus propios datos que durante 2014 realizáronse unhas 40 competicións, con entre 350 e 1.200 corredores por evento, o que supón un total estimado de 15.000 a 20.000 corredores. Dez anos antes, o número era de nove, con 100-250 participantes por proba. O Gran Trail Peñalara, celebrado en xullo durante un fin de semana na devandita montaña, a máis alta de Guadarrama, superou os 2.000 participantes hai dous anos, segundo a responsable de Ecoloxistas en Acción: “Denunciámolo en varias ocasións á Comunidade de Madrid, pero dixéronnos que é unha proba dentro da Federación Madrileña de Montañismo”.

Pola súa banda, desde o sector sinalan que non se trata de prácticas xeneralizadas. A propia guía de Europarc inclúe casos variados de experiencias positivas e como se regulan en moitos lugares, así como diversos consellos que poden asumirse para detectar posibles impactos e como corrixilos, que se teñan en conta as características locais da fauna e a flora, que se contemple a figura dun “árbitro ambiental” de vixilancia, ou que se teñan en conta ás poboacións locais para potenciar a economía do lugar.

Como danan os espazos naturais protexidos

O chan é un dos principais afectados, explica o responsable de Europarc-España. O paso continuo de corredores distorsiona todos os seus elementos principais. Ademais, pode afectar á vexetación e a fauna, facendo que se reduza ou mesmo desapareza, así como ao medio acuático. Neto afirma que “os pisoteos, os lixos que se abandonan, como cintas do percorrido, botellos, etc., o paso de vehículos, as luces pola noite, o ruído, etc., alteran estas zonas delicadas de alta montaña e a súa restauración é máis complicada. Aínda que algúns organizadores son sensibles, en xeral non o son”.

Estes impactos súmanse a outros factores e procesos globais que están a danar estes espazos, como o cambio climático, a deforestación, as especies invasoras, etc., incrementando a súa gravidade e propiciando irreversibilidades, sosteñen os portavoces de Rede Montañas e Reforesta.

Ademais, prodúcese un “impacto educativo”, segundo a portavoz de Ecoloxistas en Acción. “A Administración lanza unha mensaxe á poboación de que un espazo protexido non é diferente aos demais. Pero non é un espazo de obtención de beneficios”, subliña.

Que medidas deberían tomarse

O responsable de Europarc-España cre que se están empezando a tomar medidas para reducir o impacto destas competicións. “Un bo exemplo é nosa Guía de boas prácticas. Pero ademais, as administracións ambientais han elaborado nestes últimos anos diferentes documentos”, recoñece. Neste sentido, a Federación Española de Deportes de Montaña e Escalada (FEDME) publicou un regulamento respecto diso.

Con todo, en opinión de Neto, “non serve de nada se se seguen facendo de forma masiva”. Fernández-Arroio e Ortega sinalan que “a pequena escala e de modo respectuoso, o seu impacto é pouco importante e xeralmente sen irreversibilidades, pero deixa de ser así cando se masifica ou se volve inapropiada ou pouco respectuosa”.

As reclamacións tamén parecen ser unha boa maneira de actuar. A carreira anual do Aneto, no Parque Natural Posets-Maladeta (Aragón), tivo que modificar o seu percorrido polas queixas, lembra a portavoz de Ecoloxistas en Acción, quen sostén que “non nos negamos a que haxa eventos, pero que se limite o número de persoas e que sexa unha proba deportiva real; agora é un negocio”.

Segue a canle de Medio Ambiente en Twitter @E_CONSUMERma e ao seu autor @ecienciacom