Se pensas nas accións que máis contaminan o noso planeta, seguramente véñanche á mente os transportes en avión e barco ou a produción de alimentos. Pois aí vai unha sorpresa: a moda está por encima desas pegadas humanas. Sitúase como o segundo sector máis contaminante, só por detrás da industria petroleira, pois produce o 20 % das augas residuais e o 10 % das emisións de carbono no mundo. A nosa roupa e o cambio climático teñen máis relación da que pode parecer a primeira ollada. Analizámolo na seguinte reportaxe.
O impacto da moda rápida ou fast fashion no medio ambiente
Ir á moda ten un impacto enorme no medio ambiente. Por exemplo: sabías que un par de pantalóns vaqueiros bébense 7.500 litros de auga ? Esa é a cantidade que se require para fabricalos e equivale á auga que unha persoa inxere como media en sete anos. A este custo hídrico hai que engadir a pegada de carbono derivada dos gases de efecto invernadoiro emitidos durante o transporte da materia prima, do tecido e das pezas, e o gasto enerxético necesario para a súa produción ou o tinguido das fibras. Tras o seu uso, a xestión dos refugallos e a reutilización dos residuos téxtiles é un dos maiores retos da industria na actualidade, pois os océanos están xa repletos das microfibras procedentes da roupa.
A maneira en que compramos, usamos e desfacémonos das nosas pezas ten un gran impacto no medio ambiente: desde o esgotamento de materiascurmás, ata a contaminación de ríos, océanos e bosques, consecuencia das fibras plásticas ou da inxente cantidade de residuos xerados e que acaban acumulados en vertedoiros. Un impacto que se nota sobre todo en terceiros países, onde se dá a maior parte da fabricación. China é o primeiro exportador de roupa do mundo, seguido pola Unión Europea e Bangladés, segundo un informe de 2020 de Euratex, a Confederación Europea do Téxtil.
O abuso de recursos é consecuencia do modelo de produción e consumo que leva décadas establecido na nosa sociedade: o chamado fast fashion ou moda rápida. Este sistema baséase nunha produción acelerada de pezas a prezos baixos ou alcanzables, que provoca no consumidor novas necesidades constantes e a sensación de ter que comprar cada moi pouco tempo para levar o que dita a moda. Ademais, o seu baixo prezo convídanos a comprar moito e refugar sen reparo, pois pode custar menos comprarse outra peza que arranxar ou buscar outro uso á que xa temos.
Principios da moda sustentable
Como resposta a este modelo de gran impacto no medio ambiente, hai anos que algo se move dentro da propia industria, que emprega a nivel global a máis de 300 millóns de persoas e move máis dun billón de euros ao ano, segundo o informe ‘Unha nova economía téxtil: redeseñando o futuro da moda’, da Fundación Ellen MacArthur.
A onda de sustentabilidade que avanza noutros sectores tamén chegou ao téxtil co desenvolvemento da moda sustentable. Segundo Mariña López, presidenta da Asociación de Moda Sustentable de España (AMSE), baséase en:
? Maior coidado e respecto ao medio ambiente.
? Apoio á produción e a economía local ou nacional.
? Protección da saúde dos consumidores, ao non utilizar produtos químicos para tintar as pezas, que poden ser prexudiciais para a pel.
? Defensa dunhas condicións dignas e xustas para os traballadores.
? Uso de certificados que garanten de onde provén o material ou onde se coseu esa peza.
Imaxe: LUM3N
A explotación laboral na fabricación da roupa é un segredo a voces, denunciado por decenas de organizacións e investigacións plasmadas en documentais como The True Cost. “A maioría das grandes marcas confeccionan en Asia por soldos mínimos e condicións practicamente de escravitude”, alerta López. “Para vender unha camiseta por 3 euros débese abaratar todo o proceso de produción e é evidente que o prezo o están pagando noutro punto da cadea”. Recentemente, máis de 180 grupos en defensa dos dereitos humanos han denunciado a complicidade das principais marcas de moda no traballo forzado ao que someten a millóns de persoas da minoría uigur na rexión de Xinjiang, en China. Máis do 80 % do algodón do país asiático provén desta provincia, así como preto do 20% das pezas de algodón consumidas no mundo.
Produción dos tecidos: os seus efectos ambientais e as solucións
A produción de materias primas é responsable dunha gran parte do impacto ambiental da industria téxtil. O algodón foi historicamente o material dominante e, aínda que é de orixe natural, a súa produción ten un gran impacto, xa que require de grandes cantidades de terra, auga, fertilizantes e pesticidas.
Con todo, nas últimas décadas perdeu mercado en detrimento de fibras plásticas como o nailon ou o poliéster, que está presente no 55 % das pezas actuais, segundo datos da Fundación Ellen MacArthur. Aínda que estes materiais non utilizan terras de cultivo e consomen menos auga, necesitan grandes cantidades de materias primas non renovables, pois proveñen do petróleo, e a súa produción require moita enerxía. Ademais, cando se lavan aspezas desprenden microfibras de plástico que poden terminar no medio ambiente durante moito tempo. Calcúlase que, cada ano, medio millón de toneladas de microfibras plásticas acaban nos océanos.
As fibras obtidas a partir de material de orixe vexetal, como a celulosa, a viscosa ou o lyocell, son outra alternativa, aínda que poden ter un impacto polo uso de disolventes para conseguilas. Pero, sempre que se produzan sen utilizar ningunha outra sustancia nociva, son biodegradables.
Por tanto, un dos desafíos do sector téxtil é atopar materias primas que non compitan coa produción de alimentos, é dicir, que non resten recursos (como terreo ou auga) aos cultivos destinados á alimentación, e que non requiran grandes cantidades de auga e pesticidas. Nese sentido, un gran número de empresas xa se decantan por deixar de lado as fibras sintéticas para utilizar outras máis sustentables, como o cáñamo, o bambú ou a cortiza. Nesta liña traballa a ONU coa iniciativa “Bosques para a moda”, que promove a fabricación de roupa con fibras forestais, como o lyocell, o modal e a viscosa, cuxa materia prima provén de bosques xestionados sosteniblemente e que contan co certificado PEFC (Programa de recoñecemento de Sistemas de Certificación Forestal). Na produción destas fibras, ademais, o gasto de auga e de enerxía e a contaminación é menor que os doutros materiais utilizados na fabricación de tecidos.
Solucións sustentables para os residuos téxtiles
O actual sistema de consumo da industria téxtil é lineal, é dicir, non hai practicamente reutilización de recursos e, ademais, xera residuos ao longo de toda a cadea: desde os fertilizantes ou químicos que se empregan no cultivo dalgunhas materias primas como o algodón e que contaminan as augas no lugarde produción, ata os lixos téxtiles onde se compra e úsase, como envoltorios, etiquetas ou a propia roupa.
Imaxe: pasja1000
Pero o problema non só é a gran cantidade de residuos que esta industria xera, senón a mala xestión dese lixo. Preto do 90 % dos residuos téxtiles acaban nos vertedoiros e só entre o 5 % e o 8 % é depositado en colectores para a súa posterior reciclaxe e reutilización. Desa porcentaxe, só recíclase un 2 % para producir novos materiais téxtiles, segundo o Congreso Nacional do Medio Ambiente (Conama).
?? A solución ao problema dos residuos téxtiles inclúe tres pasos:
- A redución do consumo: compramos máis pezas das que usamos –estímase que o consumo de roupa creceu un 65 % nos últimos 15 anos– e, ademais, cada vez utilizámolas durante menos tempo. Segundo datos da Asociación Ibérica de Reciclaxe Téxtil, cada persoa refuga entre 10 e 14 kg de roupa ao ano.
- A reutilización, por exemplo, a través de tendas de segunda man. Na UE, a oferta de roupa usada supera á demanda, polo que unha gran parte acaba en mercados de países en vías de desenvolvemento, que deben lidar con inxentes cantidades de refugallos téxtiles.
- A reciclaxe. Segundo datos do Parlamento Europeo, só un 1 % da roupa recíclase e acaba convertida nunha nova peza.
