Unha mandarina pelada que se vende nun envase de plástico de usar e tirar. É un exemplo significativo da excesiva xeración de lixo que alaga todo o planeta. O colectivo Basurama transforma residuos de todo tipo en obras de arte e en obxectos prácticos que se reutilizan. Nacido en 2001 na Escola de Arquitectura de Madrid, Basurama realizou máis de cen proxectos en catro continentes. Ten a súa base en Madrid e unha oficina permanente en Bilbao e outra en Sao Paulo (Brasil). Segundo os seus responsables, “o lixo sempre dáche máis, só hai que saber como mirala”.
Que datos destacarían aos cidadáns sobre o problema do lixo?
“O lixo non desaparece cando a tiramos”Polas súas magnitudes, case sempre acaban sendo datos moi abstractos e mesmo inasumibles para a maioría. Por iso una das nosas liñas de traballo é realizar intervencións que nos permitan entender a verdadeira dimensión do lixo que xeramos. Máis aló de datos concretos, consideramos fundamental tomar conciencia de que o lixo non desaparece cando a tiramos.
Cal é a maneira máis eficaz de facer visible este problema á sociedade?
Non hai unha soa maneira de facelo visible. Ao ser un problema global, as canles deben ser varios: educación científica e ambiental, sensibilización, visibilización, formación e información.
Ata que punto os consumidores somos importantes e que podemos facer?
Os consumidores somos outro elemento máis na cadea e, por suposto, temos capacidade de decisión en que compramos e como o compramos. O outro día viamos esta fotografía e preguntabámonos que sentido ten comprar unha mandarina á que se lle quitou a casca, a súa protección natural, e meteulla nun envase de plástico? En moitas ocasións compramos lixo directamente, pois o prezo desa mandarina non é a mandarina, senón tamén ese plástico que nada máis abrir vou tirar ao lixo.
Fai falta ser un artista para reutilizar os residuos ou calquera lle pode dar unha segunda vida útil ás cousas?
“Outro tipo de sociedade debe ser posible, e hai iniciativas cidadás que a soñan e constrúen”Non fai falta ser un artista. Ou todas as nosas avoas eran artistas? Todos no noso día a día podemos dar unha segunda vida a cousas. O que para uns é lixo, para outros pode non selo, por tanto é lixo? O lixo pode definirse como “todo o que produce o ser humano, co debido paso do tempo; actualmente, é tan só cuestión de minutos”. O lixo depende de que outorguemos unha función ou non a algo. Unha camiseta que xa non quero pode ser lixo, pero se outro a quere, ou se a fago trapos, xa non o é.
No seu libro ‘6.000 km.’ mostran o crecemento insustentable das cidades, en concreto en España. Outro tipo de cidade (e de sociedade) é posible?
Outro tipo de sociedade debe ser posible, e hoxe en día vemos iniciativas cidadás que a soñan e constrúena. Un exemplo é Almendro3, un solar na Latina de Madrid aberto e xestionado polos nenos e nenas do barrio para realizar diversas actividades.
A xeración de residuos plásticos é un dos problemas máis rechamantes que manifestaron nalgunha das súas obras. Que destacarían?
“A xeración de residuos plásticos é abafadora e os seus impactos ambientais, tremendos e moitas veces descoñecidos”Os plásticos son un dos maiores residuos e máis universais, atopámolos alá onde vaiamos e creceron como desperdicio de maneira exponencial. Tamén son un material moi cotián e de aí o noso traballo con eles. Traballamos moito visualizacións de consumo de plásticos, principalmente a través de proxectos englobados na liña de traballo “In Love We Trash“. Como comentabamos ao principio, as súas cifras son abafadoras e os impactos no medio ambiente, tremendos e moitas veces descoñecidos.
A UE, en teoría, aposta pola economía circular e a idea de que os residuos son un recurso, non lixo. Cren que se está asumindo na práctica en España?
Por agora non parece que se estea establecendo en España ou, polo menos, a impresión é que nos mantemos nun modelo baseado en “extraer – transformar – producir – consumir – eliminar”. Dispuñamos dun sistema de retorno de vidros que foi substituído pola reciclaxe dos mesmos, que non é unha panacea. A redución debería ser un dos principais obxectivos. Canto máis nos afastemos dese obxectivo, menos posibilidades haberá de chegar a unha economía circular.
A reutilización é unha arte que tamén pode ser unha fonte de emprego e negocio. Que vertente económica ten?
O lixo é unha materia prima xeralmente barata, polo que pode ser unha maneira de comezar un negocio cun menor investimento. Con todo, nós traballamos máis aló do lixo físico. Para nós, lixo é un concepto que se lle pon ás cousas ás que non llas ve utilidade: un obxecto, un solar, unha urbanización deshabitada, etc. Nós non nos centramos só no lixo, senón nos procesos produtivos e de consumo e, por tanto, nos refugallos. O lixo sempre dáche máis, só hai que saber como mirala.
