Os produtos químicos dispersos no medio ambiente acaban sendo almacenados no tecido graso dos organismos vivos. A bioacumulación prodúcese cando estes produtos son transmitidos ao longo da cadea alimenticia, polo que acaban sendo acumulados, chegando a producirse concentracións miles de veces superiores á cantidade inicial que se atopaba no ambiente. Por iso, o ser humano, que se alimenta doutros seres que se atopan por baixo seu na cadea alimenticia e que acumularon nos seus organismos estas sustancias, absorbe grandes concentracións de produtos que tardan anos en disolverse e que poden levar graves riscos para a saúde.
Desde fai máis de medio século, o ser humano vén producindo toda unha serie de produtos químicos para multitude de aplicacións, ata chegar a converterse en moitos casos en produtos imprescindibles para a vida cotiá. Desgraciadamente, algunhas destas sustancias teñen efectos contraproducentes para o medio ambiente e a saúde. Un claro exemplo diso son os pesticidas, coñecidos tamén como praguicidas, insecticidas ou biocidas, unhas sustancias que reportaron enormes beneficios á agricultura ou na loita contra enfermidades transmitidas por insectos, como o paludismo, a febre amarela ou o dengue. O desenvolvemento da industria química ha permitido o desenvolvemento de pesticidas cun alto grao de eficiencia e a prezos alcanzables, de maneira que son utilizados en todo o mundo. De feito, atopáronse importantes cantidades de insecticida na graxa de animais como o oso polar ou o pingüín, os cales habitan en lugares tan distantes e extremos como o Ártico e a Antártida, respectivamente.
Neste sentido, todos os cidadáns están expostos a un gran número de sustancias químicas, das que só un 2% foron avaliadas cientificamente dunha maneira rigorosa. Calcúlase que cada día as persoas inxeren uns 2.000 miligramos de sustancias químicas tóxicas.
Calcúlase que cada día as persoas inxeren uns 2.000 miligramos de sustancias químicas tóxicasas cales en cantidades superiores serían letais, producindo gran variedade de enfermidades e malformacións. Ademais dos alimentos, as sustancias tóxicas atópanse en calquera lugar, incluídas as vivendas ou os lugares de traballo.
Así mesmo, outras sustancias, como metais pesados ou hidrocarburos acaban tamén sendo acumulados polos organismos acuáticos. Por iso, poden atoparse concentracións moi altas destes elementos químicos nos seres vivos mariños, a pesar de que ditas sustancias áchense moi diluídas na auga ou acaben desaparecendo. Así, as mareas negras deixan secuelas que poden chegar a durar anos. No caso do “Prestige”, un informe da organización ecoloxista WWF/Adena indica que existen altas posibilidades de bioacumulación polo hidrocarburo derramado.
Por outra banda, o ser humano non é o único que crea produtos químicos tóxicos. As plantas que se inxeren habitualmente producen toda unha serie de toxinas de maneira natural como método de defensa contra fungos, insectos e outros animais. En definitiva, case todos os produtos químicos que se consomen son de orixe natural, dos que só unha pequena porción foi convenientemente analizada. Con todo, os posibles riscos que estes pesticidas naturais poden ter compénsanse polos grandes beneficios que ten unha alimentación rica en froitas e verduras.
En 1962 Rachel Carson publicaba “A primavera silenciosa”, un libro que para algúns autores marcou o comezo do movemento ecoloxista moderno. A obra denunciaba a contaminación química xeneralizada que a natureza e os seres humanos como parte dela veñen sufrindo, e xa alertaba naquel entón da escasa ou nula investigación que se realiza sobre os produtos químicos, algo que pode traer consecuencias indesexables para as xeracións futuras.
Na actualidade o control da industria química é un dos aspectos máis delicados para as institucións, que teñen que buscar o equilibrio entre as vantaxes e os inconvenientes que estes produtos teñen na saúde e o medio ambiente. En 2003, a Comisión Europea propuxo o denominado sistema REACH , acrónimo en inglés de Rexistro, Avaliación e Autorización de Sustancias Químicas, cuxa aprobación está prevista para este ano 2006, e do que se espera que permita un maior control dos produtos químicos, aínda que a industria do sector tratou de limitar o seu efecto.
