Os residuos orgánicos, como poden ser os lixos, as augas fecais ou os excrementos que se xeran, son vistos en xeral como un problema do que hai que desprenderse. Pero, e se en lugar de ser un problema convertésense nunha forma ecolóxica de obter enerxía? Esta idea leva practicando desde hai anos co denominado biogás. Trátase dunha mestura de gases que xorde grazas a microorganismos anaerobios, é dicir, sen presenza de osíxeno, que descompoñen a materia orgánica. As bacterias consomen o carbono e o nitróxeno e como resultado prodúcese unha combinación de gases formado por un 70% de metano, 20% de anhídrido carbónico e un pouco de monóxido de carbono e anhídrido sulfuroso.
O biogás pódese xerar tanto de forma natural- e neste sentido o gas natural non é máis que un tipo de biogás xurdido polo mesmo proceso a partir de residuos orgánicos que quedaron enterrados- ou de forma artificial, en dispositivos deseñados para eliminar a contaminación de orixe orgánica e producir enerxía. En teoría, unha tecnoloxía adecuada pode aproveitar calquera residuo orgánico para crear biogás e os usos que poden dárselle son os mesmos que cando se utiliza gas natural porque, en definitiva, non é máis que outra forma de biogás. José Luís Rico investiga desde o Departamento de Enxeñaría Química e Química Inorgánica da Universidade de Cantabria (UC) a xeración do biogás e os residuos. Este experto considera que para comprender o verdadeiro alcance das súas vantaxes é importante asimilar esa dobre vertente que posúe o biogás como produtor de enerxía e como eliminador da contaminación e os residuos. Defende a súa utilización sempre que cuestións económicas e de calidade dos produtos finais do proceso permítano.
A súa orixe
A creación e utilización do biogás de maneira artificial remóntase á segunda guerra árabe-israelí, a mediados dos anos setenta do século XX, cando o prezo do petróleo subiu ostensiblemente ao ser utilizado como arma política, o que fixo que se investigasen outras posibilidades de producir enerxía. É entón cando se experimentou con reactores, os chamados de alta carga, capaces de reter os microorganismos anaerobios e de tratar as augas residuais mediante este proceso. Neste último caso, téñense en conta as características de composición da auga e sempre que sexa vantaxoso fronte a outras alternativas de tratamento tamén se utiliza, aplicándose ás verteduras da industria agroalimentaria, bebidas, papeleiras, farmacéuticas, téxtiles, etc.
Nun primeiro momento, o desenvolvemento do biogás foi máis forte na zona rural, onde se conta de maneira directa e en cantidade con diversos tipos de refugallos orgánicos, como o estiércol. Desta maneira, o aproveitamento dos residuos agrícolas practícase desde hai anos en instalacións individuais de tamaño medio que utilizan o biogás para cociñar ou como fonte de iluminación. Segundo os expertos, esta maneira de tratar os residuos é máis efectiva, controlada e ecolóxica que as solucións tradicionais de tratamento, que nalgúns casos pasan directamente pola vertedura incontrolada. No entanto, o biogás tamén ten os seus inconvenientes porque, ademais do metano e dióxido de carbono, poden aparecer outros compoñentes minoritarios como o ácido sulfhídrico que é necesario eliminar. Por outra banda, se o residuo queda almacenado en condicións de ausencia de aire, como ocorre nos estercoleros, formaríase metano que escaparía á atmosfera, producindo efecto invernadoiro e destrución da capa de ozono sen que se aproveite a súa enerxía.
Neste sentido, un equipo de científicos da Universidade de Cantabria presentaba recentemente un novo proceso de tratamento e xestión dos residuos do gando vacún leiteiro que reduce a contaminación e aproveita os nutrientes do estiércol, á vez que permite obter enerxía renovable a través do biogás xerado. Estes investigadores xa iniciaron contactos co sector gandeiro e coas consellerías de Medio Ambiente e de Gandaría, Agricultura e Pesca do Goberno de Cantabria para estudar como levar este proxecto á práctica. Estes expertos aseguran que se se segue apostando polas enerxías renovables, a mellora das tecnoloxías e o incremento deste tipo de plantas para obter biogás e a súa posterior utilización é cuestión de tempo.
- Asia é o continente que máis instalacións de biogás construíu. En 1973 creouse a Oficina de Difusión do Biogás e posteriormente o Centro Rexional de Investigación en Biogás para Asia e o Pacífico
- En China, o 70% do combustible para uso doméstico nas zonas rurais provén da descomposición da palla e os talos de cultivos.
- Na India, máis de medio millón de persoas servíronse de plantas de biogás como combustible doméstico, e hoxe en día existen plantas demostrativas multifamiliares onde o gas se fai chegar por tubaxes a cada vivenda por un prezo módico.
- En Estados Unidos, existen mesmo algunhas plantas de biogás de gran tamaño, mentres que en América Latina fanse esforzos illados en distintos países.
- En Xapón, presentaban o ano pasado un sistema que consegue fermentar tamén o hidróxeno, ademais do metano, separadamente, o que amplía os residuos a utilizar para a obtención de biogás, como os refugallos das cociñas, por exemplo.
- En Europa, existen máis de 500 instalacións produtoras deste gas biolóxico, Holanda e Dinamarca son os países que marcan a pauta.
- En España, a implantación é menor respecto ao resto de Europa. No campo das augas residuais existe en industrias azucreiras ou cervexeiras. Concretamente co estiércol, tanto de vacún como de porcino, houbo algunhas plantas piloto, pero agora mesmo a escala industrial non hai ningunha. Nestes temas investígase fundamentalmente desde as universidades. A súa aplicación a escala industrial dependerá das esixencias ambientais e dos prezos do custo da enerxía.
