Edificios eficientes que recrean termiteros, sistemas de limpeza ecolóxicos baseados no loto, materiais que non se desgastan a partir dun lagarto do Sahara, ferramentas de corte que simulan os dentes das ratas, etc. A ciencia da Biomímica (etimológicamente imitar a vida) subliña que a natureza leva millóns de anos resolvendo problemas de maneira eficiente e ecolóxica. Por iso, propugna estudala para aplicar en necesidades humanas as mellores ideas. O potencial futuro é enorme, xa que esta simbiose entre bioloxía e tecnoloxía só se aproveitou ata agora nun 10%.
Os exemplos de deseños baseados en sistemas naturais son cada vez máis diversos, e nalgúns casos espectaculares. O sistema de ventilación do edificio Eastgate, situado en Harare (Zimbabwe) baséase nos montículos das termitas Macrotermes Michaelseni, que manteñen estable a temperatura interior dos seus niños a pesar das variacións térmicas extremas do exterior. Deseñado polo arquitecto Mick Pearce, en colaboración con enxeñeiros da empresa Arup, esta construción utiliza só o 10% da enerxía que necesita un edificio convencional do seu mesmo tamaño, o que lle permitiu aforrar no seu cinco primeiros anos máis de dous millóns e medio de euros en aire acondicionado.
Neste sentido, as termitas están a proporcionar boas pistas aos científicos. O investigador da Universidade inglesa de Loughborough, Rupert Soar, dirixe o proxecto Termes, que proporciona imaxes en 3D de gran precisión dos termiteros, co obxectivo de saber mellor como manteñen a temperatura e regulan a humidade.
O potencial futuro é enorme, xa que esta simbiose entre bioloxía e tecnoloxía só se aproveitou ata agora nun 10%Por outra banda, o arquitecto Eugene Tsui deseñaba unha casa en Berkeley, California, inspirada na medula das gaivotas e nas estruturas capilares de dous dinosauros. Pola súa banda, o equipo de arquitectos de Grimshaw cubría a Terminal Internacional Waterloo en Londres con paneis de vidro que simulaban as escamas das serpes.
Así mesmo, os deseños baseados na biomímica servíronlle a máis dun arquitecto para gañar proxectos nos que a sustentabilidade e a ecoloxía eran indispensables. Por exemplo, Roger Frechette deseñou un rañaceos, a Pearl River Tower, para a cidade chinesa de Guangzhou (Cantón). Esta torre, cuxa finalización se prevé en 2009, baséase nas esponxas de mar para aproveitar máis eficientemente o vento e o sol, de maneira que poida aforrar ata un 60% de enerxía.
Super pegamento de mexillón
A arquitectura non é a única disciplina en imitar a natureza. Científicos da Universidade do estado de Pennsilvania desenvolveron unhas ás para avións que cambian de forma dependendo da velocidade e duración do voo, baseándose en certas especies de aves que utilizan este sistema para realizar voos máis eficientes. O biólogo da Universidade de Oxford Andrew Parker estudou un escaravello que vive no sufocante deserto de Namibia. Para aguantar a calor, este insecto está cuberto duns parches alternos de cera que lle permiten aproveitar as pingas de auga. Por iso, este sistema pode ser utilizado en materiais para recoller a auga en condicións de aridez.
Imagen: Dustin M. RamseyOs moluscos tamén inspiraron varios deseños. A empresa estadounidense PAX Scientific creou varios modelos de hélices, ventiladores e impulsores baseados na pel destes invertebrados, cuxa especial forma lles permite aproveitar os líquidos e gases con menos fricción e máis eficientemente. Así, os expertos desta empresa conseguiron reducir ata nun 85% as necesidades enerxéticas e o ruído ata nun 75%.
Por outra banda, biólogos do Laboratorio Nacional de Enxeñaría e Medio Ambiente de Idaho (EEUU) clonaron cinco proteínas de mexillón para desenvolver un adhesivo natural resistente á auga. Os mexillóns producen unha resina con propiedades adhesivas que non desmerecen en nada a calquera superpegamento comercial.
En Medicamento, a biomímica utilízase para substituír ou mellorar partes do corpo con versións mecánicas, como os implantes cocleares para persoas xordas. Así mesmo, Kwabena Boahen, profesor da Universidade de Pensilvania, desenvolveu unha retina artificial que procesaba imaxes da mesma maneira que as naturais. Na actualidade, Boahen atópase na Universidade de Stanford traballando nun proxecto de cerebros artificiais.
Pola súa banda, o sónar dos morcegos serviu por exemplo á empresa británica Sound Foresight para crear un bastón que permite aos invidentes desprazarse de forma máis sinxela e segura.
Noutras ciencias aplicadas, a biomímica ten tamén moitas posibilidades. Greg Parker, profesor de Electrónica e Ciencias Informáticas da Universidade de Southampton, e o investigador Luca Plattner reproduciron os mecanismos físicos e as nanoestructuras que permiten ás ás das bolboretas ter cores tan brillantes. As aplicacións desta investigación en campos como a optoelectrónica ou as telecomunicacións poden ser múltiples.
Pola súa banda, Julian Vincent, profesor de biomimética na Universidade inglesa de Bath desenvolveu en 2004 unha roupa intelixente que se adapta aos cambios de temperatura baseándose nas piñas. A industria do automóbil tampouco se quedou á marxe: Por exemplo, Mercedes-Benz presentou en 2006 un “coche biónico“, cuxa extraordinaria resistencia e aerodinámica baséanse nun peixe tropical, o Ostracion Cubicus, coñecido como peixe cofre.
Así mesmo, as Ciencias do Espazo tamén poden sacar rendemento a deseños biolóxicos. Neste sentido, a Axencia Espacial Europea conta cun equipo de investigadores en Biomimética para aplicar solucións ás misións espaciais.
As orixes modernas da Biomímica, tamén coñecida como Biomimética ou Biónica, adoitan atribuírse ao enxeñeiro Richard Buckminster Fuller. Pola súa banda, o posterior desenvolvemento conceptual correspondería á científica Janine Benyus, que en 1997 publicaba o libro de referencia “Biomimicry: Innovation Inspired by Nature”. Anos máis tarde, a investigadora creaba, xunto a Dayna Baumeister, a Biomimicry Guild, un grupo de científicos que, ademais de investigar, ofrecen formación e consultoría sobre estes sistemas, e mesmo ofrecen millóns de dólares a quen resolvan o que chaman “o dez desafíos da sustentabilidade“.
No entanto, a idea de imitar a natureza non é nova. Na antigüidade, conscientemente ou non, diversas creacións humanas tiñan tras de si unha forte inspiración natural. O xenial Leonardo dá Vinci desenvolveu varios modelos de máquinas voadoras e barcos cun claro referente biolóxico. En épocas máis recentes, por exemplo, o inventor Percy Shaw creou en 1935 os reflectores de ollo de gato tras descubrir que estes felinos posúen un sistema de células que reflectan o máis mínimo raio de luz. Pola súa banda, o enxeñeiro suízo George de Mestral inventou en 1948 o velcro tras observar como os ganchos das sementes agarrábanse ao xeito do seu can.
En calquera caso, o potencial destes sistemas é enorme. Segundo o profesor Vincent, tan só aproveitouse ata agora o 10% das posibles simbioses entre bioloxía e tecnoloxía en termos de mecanismos utilizados.
