A calidade do aire en España é mala. Así o sinalan diversos estudos científicos e informes con datos sobre elementos contaminantes no medio ambiente aéreo. Esta polución provoca diversos problemas de saúde que adiantan o falecemento de miles de cidadáns. A lexislación endureceu os límites de emisión de partículas contaminantes á atmosfera, pero os ecoloxistas critican a súa escasa aplicación. Os expertos sinalan que o problema, se non se toman medidas, mesmo empeoraría nos próximos anos.
Imagen: Chris Walsh
O 84% dos españois respira un aire peor que os índices de protección á saúde recomendados pola Organización Mundial da Saúde (OMS). É unha das principais conclusións do recente estudo de Ecoloxistas en Acción sobre a calidade do aire en España. A ONG, que actualiza desde hai varios anos este informe, baséase nos datos proporcionados polas redes de medición da contaminación das distintas comunidades autónomas.
O 84% dos españois respira un aire peor que os índices de protección á saúde recomendados pola OMSOutros estudos mostran datos similares. Segundo estimacións da Universidade Politécnica de Madrid (UPM), o 75% da poboación está sometida a elevadas concentracións contaminantes. Un estudo da Universidade Politécnica de Cataluña (UPC) e do Barcelona Supercomputing Center (BSC) asegura que Barcelona e Madrid son as cidades co aire máis contaminado. O ano pasado, a Secretaría de Estado de Cambio Climático presentaba o Perfil Ambiental de España. Nel sinalábase que algúns dos principais contaminantes superan os valores legais nas cidades españolas. O incremento dalgúns estes elementos, como o ozono troposférico, considerábanse preocupantes.
No entanto, Ecoloxistas en Acción recoñece que os datos son algo mellores que en anos anteriores. As causas desta evolución favorable deberíanse, segundo esta asociación, a unha meteoroloxía máis inestable, que dispersa a polución, e á crise, que diminuíu a actividade dos principais focos contaminantes.
Efectos da contaminación
As consecuencias desta polución tradúcense, segundo o Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño, en 16.000 mortes prematuras anuais. Un estudo publicado o ano pasado en Journal of Epidemiology and Community Health ofrecía tamén datos sobre mortalidade prematura e contaminación do aire. Os seus responsables analizaban diversas cidades europeas, incluídas varias españolas: o informe sinalaba que cada ano morren en Madrid máis de 25.600 persoas maiores de 30 anos, en Barcelona máis de 16.300, en Bilbao máis de 6.000 e en Sevilla máis de 5.600.
O problema podería mesmo agravarse nos próximos anos: un estudo da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) prevé que, se non se toman medidas, o ozono en zona urbana causará dentro de dúas décadas case 30 mortes prematuras por cada millón de habitantes (hoxe en día provoca nove mortes).
O Observatorio da Sustentabilidade de España (OUSE) explica que a contaminación do aire afecta á saúde de todos os cidadáns, aínda que de maneira especial aos máis sensibles (nenos, anciáns, mulleres embarazadas e afectados por asma, bronquite ou enfermidades cardiovasculares). Traducido en termos económicos, a mala calidade do aire ocasiona en España un gasto sanitario estimado nuns 16.839 millóns de euros.
Os expertos do OUSE engaden que algunhas condicións meteorolóxicas provocan que o problema sexa peor que noutras partes de Europa. A maior radiación solar favorece a contaminación fotoquímica e, por tanto, a formación de ozono, a resuspensión de partículas por escaseza de choiva, a recirculación de contaminantes, etc.
Como mellorar a calidade do aire
A crecente magnitude do problema levou aos responsables institucionais a endurecer a lexislación. En 2007 aprobábase a nova Lei de Calidade do Aire e Protección da Atmosfera, que substituía á de 1972. A Comisión Europea (CE) revisa na actualidade as directivas para dobrar en 2015 as reducións respecto de 2010.
A contaminación do aire produce en España 16.000 mortes prematuras anuais, segundo o Ministerio de Medio AmbienteEcoloxistas en Acción afirma que as principais actuacións para reducir a contaminación do aire pasan por diminuír o tráfico, potenciar o transporte público (en especial o eléctrico) e adoptar as mellores tecnoloxías industriais dispoñibles para a redución da contaminación.
Os expertos sinalan que mellorar a calidade do aire non só aumentaría a saúde dos cidadáns, senón que tamén resultaría un bo investimento económico. Segundo o informe do OCDE, intervir hoxe en prevención custaría un 1% do PIB mundial de 2030, mentres que intervir dentro duns anos resultará inabordable. As medidas previstas na Estratexia Europea para reducir a contaminación atmosférica supoñen aforros seis veces superiores aos investimentos necesarios para o seu control.
A pesar diso, Ecoloxistas en Acción asegura que en moitos casos as institucións non teñen plans de acción para reducir esta contaminación, e que a información ao cidadán non é adecuada. Os responsables desta ONG lembran que nove países europeos, entre eles España, pediron á CE un adiamento ata 2011 da obrigación de cumprir cos límites establecidos en 2005 sobre partículas menores de 10 micras (PM10). Engaden que a CE expedientó no principio do ano a España (e a outro nove países europeos máis) por incumprir a directiva comunitaria en materia de calidade de aire.
Os contaminantes máis problemáticos para a saúde son as partículas en suspensión (PM10 e PM2,5). Estas sustancias, invisibles ao ollo humano, proceden de industrias, tráfico de vehículos e sistemas de calefacción. O informe de Ecoloxistas en Acción inclúe ao ozono (Ou3) e ao dióxido de nitróxeno (NON2) como elementos de polución importantes.
O OUSE sinala a varios responsables do aumento desta polución. O número de vehículos privados, e con iso as súas emisións contaminantes, disparouse: na década do setenta había un sete millóns de vehículos; na actualidade hai máis de 27 millóns. O crecemento urbano, baseado no vehículo privado, propiciou este espectacular incremento: de 4,5 millóns de turismos pasouse a máis de 20 millóns. Os coches diésel, que emiten as partículas máis nocivas, supoñen xa o 46% do total, explican os expertos do OUSE.
A produción industrial e enerxética é outra dos principais causantes. Desde o OUSE recoñecen que a industria se volveu menos pesada nos últimos anos, pero aseguran que aínda ten un importante impacto: uns dous millóns de persoas estarían sometidas a este tipo de contaminación. En canto á xeración de enerxía, estes especialistas lembran o impacto das emisións de xofre ao queimar carbón ou as emisións de óxidos de nitróxeno das centrais de ciclo combinado.
