Canto costa de verdade a enerxía?

/imgs/2008/09/ave-petroleo002.jpg

Un total de 120.000 millóns de dólares. Este é o gasto que a produción de enerxía supuxo paira a saúde e o medio ambiente en Estados Unidos (EE.UU.) durante 2005. Así o estima o recente estudo “Custos ocultos da enerxía: consecuencias non valoradas do seu uso e produción”, elaborado polo National Research Council (NRC), un organismo que reúne ás Academias Nacionais de Investigación estadounidenses.

O informe, realizado a petición do Congreso, cuantifica os denominados “gastos externalizados” da produción de enerxía. A factura eléctrica ou o prezo dos combustibles reflicten un desembolso evidente, como a man de obra, as materias primas, as instalacións ou o transporte. Pero hai outros custos que non se contemplan, como os causados pola contaminación do aire e da auga, os danos á terra pola minería, as enfermidades laborais, o quecemento global ou a choiva aceda. Estes conceptos, indirectos e difíciles de medir, mantéñense fóra do sistema de fixación de prezos da enerxía. Ao final, a sociedade no seu conxunto paga por eles e non os percibe como un efecto do consumo enerxético.

A maior contribución a estes custos non incluídos no prezo da enerxía corresponde, segundo o informe, ás centrais térmicas de carbón. Estas instalacións xeran a metade da enerxía consumida en EE.UU., pero tamén un gasto oculto de 62.000 millóns de dólares, asociado ás emisións contaminantes como o dióxido de xofre, o óxido de nitróxeno, o hollín ou as partículas finas.

O outro gran custo oculto apunta aos vehículos, cun total de 56.000 millóns de dólares. Desta cifra, 36.000 millóns debéronse aos vehículos lixeiros. O estudo arremete contra as supostas bondades ecolóxicas dos coches eléctricos ou híbridos. Achácalles un impacto maior que o doutras tecnoloxías. Os seus responsables lembran que a electricidade que utilizan xérase a partir de combustibles fósiles. Tampouco se esquecen do impacto causado pola produción e reciclaxe posterior das baterías. O diésel, cun dos maiores custos ocultos debido ás súas emisións de xofre, reducirá o seu impacto nas próximas décadas. Esta mellora deberase, segundo o NRC, á implantación de leis cada vez máis rigorosas con este tipo de contaminación.

O informe non inclúe outros posibles efectos negativos, como o cambio climático ou a destrución dos ecosistemas. A pesar diso, sinala que os danos causados polas emisións de dióxido de carbono (CO2) serán peores en 2030 que na actualidade. Si a cantidade mantense nos mesmos niveis que hoxe en día, asegura o estudo, o impacto de cada tonelada de CO2 incrementarase entre un 50% e un 80%.

Mesmo coa externalización destes gastos “ocultos”, a produción de enerxía resulta moi cara. En España, o diñeiro que pagan os consumidores nas súas facturas eléctricas non cobre os custos de xeración que as empresas enerxéticas aseguran ter. As tarifas, reguladas polo Estado, non subiron acordes ao aumento da inflación e do custo das materias primas. Esta situación evitou grandes alzas nas facturas, pero á conta de xerar desde 2002 un déficit tarifario.

/imgs/2009/09/trafico01.jpgHeikki Mesa, experto en enerxía e cambio climático de WWF, asegura que o sector eléctrico non ten ningún interese en reducir estes incrementos porque o Estado comprométese a cubrilos. Na súa opinión, é como una hipoteca que terán que pagar os consumidores nos próximos 14 anos sen pedir nada a cambio ás compañías eléctricas. As cifras que se barallan oscilan entre 16.000 e 20.000 millóns de euros.

As subvencións ao sector dos combustibles fósiles, financiadas pola sociedade, permítelles tamén ser máis competitivos. Jorge González, director comercial de Gesternova, afirma que as axudas directas ao carbón en 2009 eleváronse por encima dos 1.300 millóns de euros, sen contar o gasto que soporta a seguridade social con xubilacións anticipadas, reconversións, etc. “Cando se xera electricidade con carbón, todo isto non se imputa ao prezo do quilowatt/hora (kwh)”, lembra González.

Diversos estudos sinalan os diferentes niveis de impacto na saúde e no medio ambiente dos sistemas de produción de enerxía. O informe do National Research Council (NRC) asegura que as enerxías con menos custos ocultos son a nuclear e as renovables. Engade, no entanto, que o almacenamento de residuos nucleares e a minería de uranio poderían traducirse en custos adicionais. Os autores do estudo recoñecen a necesidade dunha investigación posterior.

/imgs/2009/01/energia-eolica002.jpgNo apartado dos agrocombustibles, o estudo do NRC afirma que o etanol a partir de millo ocasiona uns danos non relacionados co clima similares ou algo superiores aos orixinados pola gasolina. O etanol celulósico, con todo, rexistra uns efectos negativos máis baixos.

A Comisión Europea (CE) apuntaba en 2002 que se os produtores de enerxía asumisen os seus custos externalizados, o prezo por quilowatt/hora (kwh) de petróleo sería o dobre. Os responsables desta institución comunitaria han posto en marcha varios proxectos paira calcular con exactitude estes custos ignorados e “lograr un auténtico desenvolvemento sustentable”.

Tras varios anos de traballo, o proxecto ExternE recompilou una serie de datos respecto diso. As diferenzas entre países son considerables, pero os combustibles fósiles teñen en todos os casos un maior impacto. En Alemaña, o custo externalizado por kwh producido pola enerxía eólica é de 0,05 céntimos, fronte ao do petróleo: entre cinco e oito céntimos. O proxecto calculaba tamén que, de media europea, o custo externalizado do kwh nuclear é dez veces menor que o do carbón: entre 0,20 e 0,70 céntimos.

A pesar diso, un informe da Asociación Europea de Enerxía Eólica (EWEA) sinala que as diferentes institucións, como a Axencia Internacional de Enerxía (IEA) ou a propia CE presupoñen aínda que os prezos do combustible non están suxeitos a riscos e son predicibles. Por iso, indica a EWEA, o seu custo se subestima.

/imgs/2008/10/reactor-nuclear04.jpgEn 2008, a firma de asesoría financeira Lazard analizou e comparou o custo da enerxía de fontes renovables e non renovables en EE.UU. Tomáronse en conta factores que apenas se consideran, como os custos de combustible e das emisións de carbono. A enerxía eólica resultou a mellor parada, con entre 44 e 91 dólares por megawatt/hora (MWh). O resto de sistemas quedaron da seguinte forma: biomasa (50-94 dólares), biogás de vertedoiro (50-81 dólares), carbón (74-135 dólares), gas de ciclo combinado (73-100 dólares), gasificación integrada en ciclo combinado (104-134 dólares) e enerxía nuclear (98-126 dólares).

En España, o estudo “Impactos Ambientais da Produción de Electricidade”, auspiciado por varios gobernos autonómicos e entidades como a Asociación de Produtores de Enerxía Renovables (APPA), afirma que o dano sobre a contorna das enerxías convencionais é 31 veces superior ao das renovables. En opinión de José María González Vélez, presidente de APPA, a dificultade de converter en diñeiro o medio ambiente e de internalizar os custos externalizados frean a generalización das enerxías renovables.