A Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN) é unha das principais organizacións conservacionistas do mundo, impulsora entre outras iniciativas da famosa Lista Vermella de especies en perigo. Os seus responsables traballan agora na elaboración dunha nova lista vermella, nesta ocasión de todos os ecosistemas en perigo do planeta. Carlos Sánchez, presidente da Fundación Natureza e Home e do Comité español da UICN, participa neste novo proxecto e apunta as perentorias razóns: “A Lista Vermella de Especies deu os sinais de que os ecosistemas están mal, e esta deterioración empeorará durante a primeira metade deste século, con graves consecuencias sociais e ambientais”.
“O 80% de caladoiros europeos con valor comercial están case esgotados”As Listas Vermellas de Especies Ameazadas da Unión Internacional para a Conservación da Natureza (UICN) son unha ferramenta moi valiosa para a protección e conservación de especies e convertéronse, a día de hoxe, nun estándar recoñecido e consolidado a nivel mundial. No entanto, é preciso dar un paso máis para ver a necesidade de conservación dos procesos que sosteñen a vida na Terra. A Lista Vermella dos Ecosistemas axudaranos a comprender a situación que atravesa o noso mundo, onde o cambio global transforma todos os medios, bosques, humidais, montañas, etc.
Si. A Lista Vermella de Especies deu os sinais de que os ecosistemas están mal. As case 21.000 especies ameazadas indican que os ecosistemas están moi afectados. Son meras vítimas desta deterioración, sobre todo ocorrido durante os últimos 50 anos. Ademais, estímase que a deterioración empeorará na primeira metade deste século. E isto traerá consecuencias sociais e ambientais, xa que os ecosistemas serán incapaces de fornecer algúns dos servizos que achegan á sociedade. É moi sinxelo, necesitamos os mares para a nosa alimentación, pero o 80% de caladoiros europeos con valor comercial están case esgotados.
Doulle dous exemplos. Por unha banda, os bosques tropicais de chaira sofren unha terrible degradación pola súa trasformación a campos de cultivo para soia, jatropha e palma, ou cultivos para a produción de biodiésel. Isto actúa en todos os continentes, entre o trópico de cancro e o de capricornio: Sudamérica, África e Asia. Doutra banda, os fondos coralinos están ameazados polo quecemento global, a pesca ilegal, a contaminación e a sedimentación, o que afecta a un ecosistema de altísima biodiversidade e de enorme interese pesqueiro.
Citarei os exemplos máis perentorios:
- A Montaña Alpina: está escasamente representada en España (3% da súa superficie) e as especies que nela viven están concentradas nun pequeno territorio. Co aumento das temperaturas, especies como o gorrión alpino terán serias dificultades para sobrevivir.
- Os ríos e os seus bosques de ribeira: outro ecosistema moi alterado. Case non quedan ríos libres, foron embalsados e as ribeiras reducidas a unha fileira de árbores na maior parte dos casos.
- As costas: foron edificadas de maneira intensa, en especial no Mediterráneo. Pero tamén no norte. É outro ecosistema afectado nas últimas décadas.
- As dehesas: ocupan varios millóns de hectáreas, pero sofren unha profunda degradación polo cambio de uso, a sobrecarga gandeira e, en xeral, unha intensificación que orixina procesos de decaimiento e seca que afectan a grandes extensións, provocan unha menor densidade do arboledo e desaparición de considerables extensións.
“Fixéronse grandes esforzos en España, pero o medio ambiente segue deteriorándose”Constituíuse unha rede de espazos protexidos paradigmática a nivel internacional. España é o país europeo con máis superficie incluída na Rede Natura 2000. Ademais, está a crearse unha Rede de áreas protexidas mariñas dunha gran dimensión, un logro de gran importancia. Desenvolveuse unha ampla lexislación nacional e autonómica que axuda á conservación das costas, as especies, as dehesas e, en xeral, ao patrimonio natural. Fixéronse grandes esforzos, pero non foi suficiente. O medio ambiente e a natureza seguen deteriorándose.
A Lista de Ecosistemas Ameazados atópase na fase de desenvolvemento de estudos de caso en distintos países e ecosistemas. Nestes estudos aplícase a metodoloxía definida e proposta polo equipo de investigación responsable. Jon Paul Rodríguez, director do Grupo de Traballo sobre a Lista Vermella de Ecosistemas da Comisión de Xestión de Ecosistemas de UICN, lidera a elaboración do estándar. Un aspecto enriquecedor desta nova lista é a posibilidade de participar de forma activa no seu proceso de creación. Calquera que o desexe poderá presentar un novo caso de estudo. Esta característica confírelle, se cabe, máis valor a este novo estándar.
Trátase dun proceso aberto no que cabe a participación de comités, investigadores e demais colectivos de interese. Obviamente, os estudos que desexen tomar parte serán revisados por un grupo de expertos da UICN, pero este será o único filtro. Axudar á UICN a implementar esta nova ferramenta é un reto pero, ao mesmo tempo, unha oportunidade incrible.
