Centrais termoeléctricas

Segundo Heikki Mesa, responsable de Enerxía de WWF/Adena, ao queimar combustibles fósiles, as centrais termoeléctricas emiten á atmosfera moitos contaminantes, sobre todo compostos de xofre (SOx), principalmente SO2, causante de choivas acedas e problemas de saúde; compostos de nitróxeno (NOx), gas de efecto invernadoiro e causante do ozono troposférico, perigoso paira a saúde; compostos de carbono (o CO2 é un gas de efecto invernadoiro); e partículas menores de 10 micras (PM10), con efectos nocivos sobre a saúde.

Pola súa banda, Ladislao Martínez, portavoz de Ecoloxistas en Acción en materia de Enerxía, cita un informe elaborado pola súa asociación, no que se ofrecen datos sobre a calidade do aire na contorna das Grandes Instalacións de Combustión (GIC) (centrais termoeléctricas, refinarías e outros grandes emisores) españolas a partir de datos ofrecidos polas Comunidades Autónomas. Segundo este estudo, nos últimos anos estas instalacións superaron “os límites referidos aos valores horarios e diarios de SO2, os límites diarios e os valores anuais medios de PM10 e os valores medios anuais de NO2 paira a protección da saúde”.

En todo caso, non todas as térmicas contaminan igual, como subliña o responsable de WWF/Adena: As centrais de carbón emiten cantidades de todos estes gases aproximadamente dous ou tres veces maiores que as centrais de ciclo combinado de gas natural.

Neste sentido, segundo datos de Rede Eléctrica Española (REE), as centrais de carbón funcionan moitas máis horas que as de ciclo combinado. En opinión do portavoz de Ecoloxistas en Acción, “desprazando una pequena porción da produción con centrais de carbón (en torno ao 5%) a centrais de gas, respectouse o límite legal de emisións contaminantes”.

O informe de Ecoloxistas en Acción, subvencionado polo Ministerio de Medio Ambiente, destaca que as redes de medición da contaminación na contorna das centrais son “manifestamente inadecuadas paira asegurar o cumprimento das condicións establecidas na lexislación de calidade do aire (R.D. 1703/2002)”, e que “demasiado a miúdo, a información oficial de emisións non se corresponde coa realidade.”

Pola súa banda, Antonio Petit, responsable de Comunicación de UNESA, a asociación que reúne ás principais compañías do sector, lembra que cada ano as tecnoloxías van experimentando máis avances e son máis eficientes, e pon como exemplo o proxecto de Endesa, que transformou recentemente a antiga central de carbón das Pontes nunha moderna instalación de ciclo combinado.

O éxito destas centrais débese basicamente a que son máis económicas, especialmente as de carbón, debido ao seu simplicidad á hora de construílas e o custo relativamente barato dos combustibles empregados. En calquera caso, como indica Heikki Mesa, de WWF/Adena, se se lle engadisen os custos que provocan á sociedade en termos de contaminación e saúde pública, como indica un estudo da UE, a electricidade xerada con quéimaa de carbón podería ser tres veces máis cara que a xerada co vento.”

Pola súa banda, Antonio Petit afirma desde UNESA que as centrais termoeléctricas son as que garanten e dan estabilidade ao sistema eléctrico, “porque sempre tes gas, carbón ou gasolina, que non dependen da climatoloxía”. Neste sentido, asegura que as renovables non poden suplir a estas instalacións: “Non se lle pode dicir aos consumidores que, como esta semana non fai vento, non van ter luz”. Con todo, Mesa considera que esta vantaxe das centrais termoeléctricas desaparecería “si desenvólvense sistemas adecuados de almacenamento da enerxía de orixe renovable”.

Outro aspecto importante é o tipo de combustible utilizado. Segundo Martínez, durante o ano pasado, as centrais de carbón funcionaron “a fume de carozo”, e as de ciclo combinado, a pesar de ser máis numerosas, só se utilizaron paira cubrir picos de demanda. “Este feito debeuse a que as centrais de carbón, incluído dereitos de emisión, produciron de forma máis barata que as de gas de ciclo combinado”, apostila.

Así mesmo, o responsable de Ecoloxistas en Acción destaca o “peculiar” sistema eléctrico en España, que “prioriza producir electricidade o máis barata posible e cos maiores beneficios económicos posibles paira os seus produtores, con independencia das consideracións ambientais, que son moi subalternas.” Así, por exemplo, un dato que segundo Martínez pouca xente coñece é que España, a pesar de ser un país moi dependente de materias primas enerxéticas, é exportadora de electricidade, xa que “produce máis do que necesita e véndea a Marrocos, Andorra e Portugal”.

O funcionamento destas centrais sería similar ao dunha enorme pota a presión: A electricidade xérase a partir da calor xerada pola utilización de combustibles como petróleo, gas natural ou carbón. Neste caso, denomínallas termoeléctricas clásicas, paira diferencialas das centrais nucleares, que utilizan o mesmo principio, aínda que diferente combustible (uranio). Segundo Heikki Mesa, en España hai unhas 80 instalacións termoeléctricas, mentres que en Europa habería ao redor de 3.000 centrais, e no todo o mundo unhas 7.500.

As centrais máis grandes en España pertencen á compañía Endesa e utilizan carbón como combustible: As Pontes (A Coruña), 1.400 MW de potencia; Compostilla (León), 1.300 MW; e Litoral de Almería (Almería), 1.100 MW. Neste sentido, Endesa, xunto a Unión Fenosa, son as empresas que máis centrais de carbón posúen. Pola súa banda, Iberdrola conta co maior número de centrais de ciclo combinado de gas natural, moito máis eficientes que as demais termoeléctricas clásicas.

Na actualidade, segundo Mesa, están a construírse varias centrais de ciclo combinado que queiman gas natural, e non hai ningún proxecto en firme de construír centrais de carbón, aínda que Unión Fenosa e Endesa expresaron o seu interese en centrais de carbón que teñan tecnoloxías paira a captura e almacenamento do CO2.

Pola súa banda, as centrais que queiman fuel oil están a substituírse por centrais de ciclo combinado xa que estas últimas son máis eficientes, menos contaminantes e utilizan gas, máis barato que o petróleo. A nivel mundial, o responsable de WWF/Adena estima que hai ao redor de 4.500 centrais que queiman carbón (paira 2030 estímase que poidan chegar a ser 10.000) e menos de 1.000 centrais que usan petróleo, aínda que se están pechando paulatinamente.

En calquera caso, as centrais termoeléctricas van seguir sendo peza fundamental do armazón eléctrico. Segundo Antonio Petit, nos próximos 5 anos, as empresas do sector español comprometéronse a investir 25.000 millóns de euros, dos cales o 70% destinaranse a este tipo de centrais.

En opinión do experto de Ecoloxistas en Acción, Ladislao Martínez, os consumidores poden reducir o gasto en electricidade mediante prácticas de eficiencia enerxética. De similar maneira exprésase o director de Comunicación de UNESA, Antonio Petit, aínda que destaca tamén que hai cousas que superan aos consumidores: “Se as nosas casas non están ben feitas, imos hipotecarnos aínda máis paira cambialas?”

En calquera caso, Martínez asegura que os consumidores pouco poden facer, e apela á responsabilidade fundamental dos poderes públicos: “Non hai máis de cen persoas neste país que poidan entender con rigor todas as consecuencias do funcionamento do sistema eléctrico, polo que somos partidarios de que haxa máis intervención administrativa estatal asesorada por colectivos que representen á sociedade.”

Pola súa banda, o responsable de Enerxía de WWF/Adena, Heikki Mesa, recomenda aos consumidores que pidan ás súas empresas provedoras que lles fornezan electricidade de orixe renovable de calidade e que se vaian pechando paulatinamente as centrais de carbón. Así mesmo, engade, “non esquezamos que a electricidade máis limpa é a que non se consome, así que aforrala é o mellor que podemos facer polo medio ambiente.”