Como é a calidade do aire que respiramos?

Así é a calidade do aire en España

A Dirección Xeral de Calidade e Avaliación Ambiental e Medio Natural do MAGRAMA, encabezada por Guillermina Yanguas, presentaba en datas recentes o Plan Nacional de Calidade do Aire e Protección da Atmosfera 2013-2016 (Plan Aire). Entre os seus obxectivos atópase analizar a situación da contaminación atmosférica en España e pór en marcha diversas iniciativas de mellora.

O 94% dos españois respira un aire de calidade inferior ao recomendado pola OMS, segundo Ecoloxistas en Acción

O Plan Aire ofrece un diagnóstico da calidade do aire no noso país, tras analizar os datos das medicións facilitados polas comunidades autónomas e determinadas entidades locais, e utilizar os métodos de avaliación da lexislación europea. Segundo os seus autores, a calidade do aire en España mellorou nos últimos anos, aínda que aínda algúns contaminantes atmosféricos superan os límites permitidos. En concreto, as seguintes emisións xa non se rexistran por encima dos valores límite polo menos desde 2005: partículas PM2,5, chumbo, benceno, monóxido de carbono (CO), arsénico, cadmio, niquel e venzo(a)pireno.

Con todo, o informe do MAGRAMA sinala catro contaminantes nos que o Plan Aire “debe focalizar a súa atención para mellorar a calidade do aire”, xa que superan o establecido por lei. Os datos máis recentes dispoñibles corresponden a 2011:

• Dióxido de xofre (SO2): a Zona Industrial de Baía de Alxeciras e Santa Cruz de Tenerife – San Cristóbal de la Laguna son as rexións con peores datos deste contaminante. Segundo o informe, 580.289 persoas atópanse censadas nas áreas que incumpren os límites. Os autores do Plan lembran que este dato non ten por que significar que toda esa poboación estea afectada. Se unha estación de control supera o valor legal, considérase que toda a zona incumpre, aínda que outras estacións dese sector non o fagan. A produción de enerxía e as fontes de combustión da industria son os maiores focos emisores deste contaminante.

• Dióxido de nitróxeno (NON2): Granada e a súa área metropolitana, Nova Zona Sevilla e Área Metropolitana, Palma, Área de Barcelona, Vallès – Baix Llobregat, Madrid, Corredor do Henares e Urbana Sur foron as rexións máis afectadas. 12.007.477 persoas censadas habitan ditas zonas. Entre as principais fontes de emisión deste contaminante destaca de maneira clara o tráfico intenso.

• Partículas PM10: o informe recoñece que España “sempre presentou niveis altos” das devanditas partículas, aínda que a súa concentración increméntase de forma natural polas intrusiones de po africano. Como a lei non contabiliza as emisións de orixe natural, once áreas quedarían descartadas dos valores límite. Pola contra, dez zonas si os superarían por mor de actividades humanas. En concreto, a Zona Industrial de Bailén, Granada e a súa área metropolitana, Asturias Central, Xixón, área de Barcelona, Vallès – Baix Llobregat, Plana de Vic, Terres de Ponent, Baixo Nervión e A Rioxa. Un total de 7.218.639 persoas censadas viven nestes territorios. O tráfico rodado, os procesos industriais e a combustión non industrial (sectores residenciais e comerciais) son os motivos principais de superación deste contaminante.

• Ozono (Ou3): das 135 zonas avaliadas para este contaminante, 51 rexistraron valores por encima do límite. Sitúanse na metade sur peninsular e en amplas rexións da costa oeste. Un total de 22.601.892 de persoas atópanse censadas nas devanditas áreas. A diferenza doutros contaminantes, os niveis de Ou3 son en xeral máis altos en zonas rurais.

Europa: a calidade do aire debe mellorar

A Axencia Europea do Medio Ambiente (AEMA) publica de forma periódica informes sobre a calidade do aire na Unión Europea (UE). No máis recente, ‘Signals 2013‘, os seus autores afirman que “nas últimas décadas, Europa mellorou a calidade da súa atmosfera. Reducíronse con éxito as emisións de moitos contaminantes, pero a contaminación -sobre todo por partículas en suspensión (PM) e ozono- segue sendo un risco grave para a saúde dos europeos”.

O informe destaca que cando se toman as medidas oportunas, a contaminación descende. É o caso do chumbo, utilizado de forma común na gasolina ata a década de 1970. A partir desa data, a normativa europea e internacional para eliminalo de forma gradual supuxo rexistrar na actualidade niveles “moi inferiores” aos límites fixados pola UE.

As emisións doutros axentes contaminantes, como as PM, tamén descenderon. Con todo, o informe advirte que a cota de poboación urbana europea exposta a niveis de PM10 por encima dos fixados pola UE sigue sendo alta (23-41% nos 32 países comunitarios e non comunitarios membros da AEMA). Entre as razóns adúcese que algúns contaminantes poden permanecer na atmosfera o tempo suficiente para viaxar dun país a outro ou mesmo ao redor do planeta.

Límites de emisións máis estritos

A AEMA lembra que os límites da lexislación europea non son tan estritos como as recomendacións da Organización Mundial da Saúde (OMS). Por exemplo, ao seguir estas últimas, máis do 80% da poboación urbana da UE está exposta a concentracións excesivas de PM10, recoñecen os autores do informe.

Juan Bárcena, biólogo e experto en calidade do aire de Ecoloxistas en Acción, destaca que o 22% dos españois respira un aire de calidade inferior ao sinalado polos límites legais, un 94% cos valores da OMS: “Por exemplo, para as PM2,5, unhas das máis nocivas, a lexislación marca un límite medio anual de 25, menos estrito que Estados Unidos (15), e que a OMS (10). En 2013 toca revisar os límites. A AEMA presiona para baixalo. O problema é cada vez máis grave a medida que se coñecen máis datos e revísanse”.