As lámpadas están feitas de vidro e metais que poden reciclarse, e no caso das de baixo consumo, tamén de mercurio, que debe recuperarse por lei para evitar o seu elevado poder contaminante. Por iso, a esperada xeneralización destas lámpadas de aforro nos próximos anos fai necesaria unha maior concienciación para reciclalas e xestionar os seus residuos correctamente.
Imagen: Dan Shirley
O fin das lámpadas incandescentes está cada vez máis preto. A Comisión da Enerxía Europea quere que entre 2010 e 2015 a maioría dos países comunitarios substitúanas polas de baixo consumo, que gastan menos electricidade, duran moito máis que as convencionais e, por tanto, permiten un maior aforro económico e un menor impacto ambiental.
En España, diversos responsables institucionais anunciaron medidas para levar a cabo esta transición. Por unha banda, a Comisión de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño do Congreso aprobaba substituír as lámpadas pouco eficientes antes de tres anos. Desta maneira, os fogares españois terían que substituír uns 217 millóns de lámpadas no devandito prazo. Como medida de apoio, o Plan de Aforro Enerxético do Ministerio de Industria, Turismo e Comercio prevé repartir 49 millóns de lámpadas de baixo consumo, de maneira que cada fogar obteña unha en 2009 e outra en 2010.
O Ministerio de Industria, Turismo e Comercio prevé repartir 49 millóns de lámpadas de baixo consumo en dous anosAgora ben, que facer coas lámpadas que xa non se van a usar, ou simplemente están rotas e vanse a refugar? A Directiva Europea sobre Residuos de Aparellos Electricos e Electronicos (RAEE), que se aplica en España desde o 25 de febreiro de 2005 mediante o Real Decreto 208/2005, establece un grupo de aparellos de iluminación que non se poden tirar ao lixo, senón que deben ser recollidos de forma selectiva (sen mesturar con outros residuos) e transportados de modo que se facilite o seu posterior tratamento.
En concreto, estas lámpadas son do seguinte tipo: luminarias para lámpadas fluorescentes (con exclusión das luminarias de fogares particulares), lámpadas fluorescentes rectas, lámpadas fluorescentes compactas, lámpadas de descarga de alta intensidade e de sodio de baixa presión, e outros aparellos de iluminación utilizados para difundir ou controlar luz con exclusión das lámpadas de filamentos. Neste apartado entran por tanto as denominadas lámpadas de baixo consumo e as fluorescentes.
A norma indica que os consumidores poden entregar sen custo algún ditas lámpadas que vaian refugar nos seguintes lugares:
- Nos puntos de venda ou distribución sempre que se adquira unha nova de tipo equivalente ou realice as mesmas funcións que a que se refuga.
- Nos puntos limpos ou en puntos de recollida que deberá haber en municipios de máis de 5.000 habitantes. En poboacións menores, séguese a norma da comunidade autónoma en cuestión.
Pola súa banda, os produtores deben contar con sistemas de recollida selectiva das lámpadas non destinadas a uso doméstico, aínda que se lles permite chegar a acordos coas institucións para que fagan este labor.
Tal e como explica Luís Palomino, secretario xeral de ASEGRE, os materiais destas lámpadas deben ser adecuadamente tratados, de maneira que se recuperará por unha banda o mercurio, unha sustancia perigosa que pode afectar á saúde humana e ao medio ambiente, e doutra banda, o vidro e o metal para o seu posterior aproveitamento.
Con todo, as lámpadas de incandescencia e lámpadas de incandescencia halógenas quedan fóra do ámbito do Real Decreto, xa que non se considerou prioritario establecer directrices para a súa xestión tras converterse en residuo. Por iso, neste caso, debe ser a conciencia ecolóxica do consumidor a que lle leve a depositala nos puntos limpos ou en centros de recollida e reciclaxe.
En caso de non coñecer a localización destes puntos, os consumidores poden informarse no seu concello, ou nas asociacións de produtores de lámpadas, como Ecolum, que dispón dunha listaxe dos Centros de Recollida Temporal de Residuos, ou Ambilamp, que ofrece un teléfono para información e recollidas (900 102 749) e que afirma contar con máis de 2.200 puntos de recollida e 6.000 colectores en toda España.
As lámpadas teñen materiais como o vidro e metais que poden recuperarse e aproveitarse de novo, e no caso das fluorescentes e lámpadas de aforro ou baixo consumo levan ademais mercurio, cuxa perigo obriga a que sexa tratado segundo devandito Real Decreto.
Segundo os responsables de Ambilamp, en 2007, a iluminación xerou 8.700 toneladas de residuos e o mercurio presente nas devanditas lámpadas é capaz de contaminar toda a auga potable presente en España. En concreto, engaden, basta a dose de mercurio dunha lámpada para contaminar toda a auga dunha piscina. Neste sentido, os impulsores desta asociación puxeron en marcha unha exposición itinerante que percorrerá toda España ata novembro para concienciar aos cidadáns sobre a reciclaxe correcta destas lámpadas.
No entanto, cabe lembrar que estas lámpadas eficientes teñen cada vez menos cantidade deste material tóxico, e que é perigoso só se rompe a mesma. En calquera caso, a súa xeneralización incentivada por parte das institucións levou a organizacións como Ecoloxistas en Acción a destacar os posibles efectos negativos para a saúde e o medio ambiente dunha inadecuada xestión destes residuos.
Por iso, os seus responsables solicitaron ás administracións que melloren os sistemas de recollida selectiva e as redes de reciclaxe, e aos fabricantes que indiquen claramente a cantidade de mercurio que contén cada produto e que estas luminarias non se deben tirar ao lixo.
