Os ftalatos son un grupo diverso de sustancias químicas presentes en moitos produtos habituais de consumo. Diversos estudos sinalaron efectos negativos dalgúns tipos destas sustancias sobre o medio ambiente e a saúde. A Unión Europea ha prohibido unha lista de ftalatos considerados nocivos, pero aínda se poden atopar nalgúns produtos comercializados. Por iso, necesítanse máis investigacións e controis de seguridade para que este tipo de sustancias non entren en contacto cos seres humanos ou a natureza.
Os ftalatos, tamén denominados “plastificantes”, son un grupo de produtos químicos industriais utilizados como disolventes e para a fabricación de plásticos máis flexibles ou resistentes, como o policloruro de vinilo (PVC). A súa utilización xeneralizouse, de maneira que se poden achar en xoguetes, envases de alimentos, mangueiras, impermeables, cortinas de baño, chans de vinilo, cubertas de parede, lubricantes, adhesivos, deterxentes, esmalte de uñas, lacas para o pelo e champú, cosméticos, etc.
Numerosas especies analizadas destacaron por modificación do xénero sexual, cancro testicular, deformacións xenitais, cantidades baixas de esperma ou infertilidade
A lista de variedades de ftalatos é numerosa, pero diversos estudos asociaron efectos adversos sobre o medio ambiente e a saúde nalgúns deles. A organización británica ChemTrust, dedicada á protección da natureza e os seres humanos fronte aos produtos químicos nocivos, publicaba o ano pasado un estudo sobre os efectos de contaminantes na saúde reprodutiva de machos vertebrados en liberdade. No caso dos ftalatos, os responsables do estudo indicaban numerosas especies analizadas con modificación do xénero sexual, cancro testicular, deformacións xenitais, cantidades baixas de esperma ou infertilidade, ao estar en contacto con estas sustancias.
En 2005, o Centro de Control de Enfermidades de Estados Unidos (CDC) indicaba nun informe que varios ftalatos reduciran a cantidade de esperma, atrofia testicular e anormalidades estruturais nos sistemas reprodutivos de varios animais machos estudados.
Un traballo dun grupo de investigadores publicado na revista Applied Microbiology and Biotechnology sinalaba o ano pasado que os ftalatos poden degradarse na natureza por bacterias e fungos en diversas condicións.
Outros estudos atoparon diversos efectos negativos en seres humanos expostos a estas sustancias. Unha investigación publicada en 2008 aseguraba que os ftalatos de lacas e cosméticos poden orixinar hipospadias (alteracións congénitas dos xenitais masculinos). A revista Pediatrics publicaba en datas recentes un estudo que sinalaba ao dei(2-etilexil)ftalato (DEHP) como posible causante da redución do tempo do embarazo. Os responsables do estudo recoñecen a necesidade de máis análise, pero reclaman que se actúe con precaución.
Un estudo da Axencia danesa para a protección do medio ambiente localizou unha serie de ftalatos en material escolar, como as gomas de borrar. O informe concluía que, polo xeral, o material analizado non representaba ningún risco para a saúde se se utilizaba de forma adecuada, pero os seus responsables advertían de que algunhas das gomas analizadas que contiñan DEHP poderían representar riscos para a saúde se os nenos chupábanas ou masticaban de forma continuada.
Ftalatos nocivos prohibidos
O Parlamento Europeo aprobou en 2005 a eliminación definitiva de seis tipos de ftalatos detectados en xoguetes e artigos de puericultura que se vendían na Unión Europea. A lista incluía tres ftalatos daniños para a fertilidade (DEHP, DBP e BBP) e outro tres prexudiciais para o fígado (DINP, DIDP e DNOP).
A UE prohibiu tres ftalatos daniños para a fertilidade (DEHP, DBP e BBP) e outro tres prexudiciais para o fígado (DINP, DIDP e DNOP)Os responsables europeos lembran que na actualidade a tecnoloxía permite que as empresas deseñen e fabriquen os seus produtos sen utilizar compostos tóxicos. Algúns polímeros, o caucho ou derivados téxtiles están dispoñibles no mercado desde hai anos como alternativas máis seguras á adición de ftalatos.
A pesar diso, os consumidores poden seguir expostos a diversos produtos con altos niveis de ftalatos prohibidos pola súa toxicidade, como sinalaron diversos estudos. CONSUMER EROSKI detectaba o ano pasado, nunha análise comparativa, oito xoguetes que incumprían a norma de seguridade. Dous deles, un estoxo de pinturas de Mickey Mouse e unha figura articulada denominada “Boxing King”, contiñan niveis de DEHP e DINP prohibidos pola normativa europea.
A organización ecoloxista Greenpeace sinalaba nun estudo que as principais videoconsolas están fabricadas con diversas sustancias e materiais perigosos para a saúde e o medio ambiente. Entre eles, o informe indicaba que a Xbox 360 de Microsoft e o PS3 de Sony contiñan niveis moi altos do ftalato DEHP. A Xbox 360 deu tamén positivo en DINP. A organización tamén alertaba de que os residuos electrónicos europeos, estadounidenses e xaponeses que conteñen diversas sustancias tóxicas, como os ftalatos DEHP e DBP, clasificados na UE como “tóxicos para a reprodución”, enviábanse a Ghana, onde os controis ambientais e sanitarios son pouco estritos.
Os fabricantes de videoconsolas Sony, Nintendo e Microsoft saían ao paso do informe publicado por Greenpeace. Os responsables destas empresas afirmaban que os seus produtos cumpren as normativas ambientais europeas.
Os científicos lembran a dificultade para certificar con precisión os efectos deste tipo de sustancias no medio ambiente e a saúde. Por iso, reclaman apoio para a consecución de máis investigacións.
A realización de controis e inspeccións é outra das claves para detectar ftalatos prohibidos, que a pesar diso utilízanse aínda en diversos produtos comercializados na Unión Europea. As institucións deben contemplar na súa normativa os posibles riscos para a saúde e o medio ambiente deste tipo de sustancias, e prohibilas no caso de que se conte con indicios do seu perigo.
Os consumidores son tamén esenciais para evitar estas sustancias tóxicas. En caso dunha orixe dubidosa dos produtos, poden reclamar que se investiguen. Se se detectan as sustancias prohibidas, as autoridades terían que proceder á súa retirada do mercado. Ao comprar, pódense elixir produtos que conten con certificados orixinais de que se atopan libres de sustancias tóxicas.
