Cultivos enerxéticos

Imagen: Vincent NoelO Protocolo de Kyoto, que restrinxe a emisión de gases de efecto invernadoiro, e os plans europeos para incrementar as enerxías renovables, levan o desenvolvemento da industria dos biocombustibles, baseada na produción dos denominados “cultivos enerxéticos”. Trátase de colleitas de crecemento rápido destinadas á obtención de enerxía ou como materia prima para outras sustancias combustibles.

Proporcionan á UE ser menos dependentes dos combustibles fósiles, e aos agricultores unha nova vía de ingresos e de emprego

Os cultivos enerxéticos proporcionan á Unión Europea ser menos dependentes energéticamente dos combustibles fósiles, e aos agricultores unha nova vía de ingresos e de emprego tras a reforma da política agrícola común (PAC). Neste sentido, Bruxelas ofrece subvencións de 45 euros por hectárea ao agricultor que dedique as súas terras a este novo sector agroenergético.

En España, a superficie de cultivos enerxéticos multiplicouse por oito na campaña 2006-2007, cun total de 223.467,3 hectáreas, segundo o Fondo Español de Garantía Agraria (FEGA). A Asociación de Produtores de Enerxías Renovables (APPA) afirma que o cardo, sorgo e colza etíope, con algúns casos de chopo e eucalipto, son os cultivos máis utilizados, e que Castela e León, Castela A Mancha, Andalucía e Aragón dispoñen do 80% do potencial do país.

No entanto, tanto os agricultores como o goberno consideran insuficientes as axudas. Segundo a Unión de Pequenos Agricultores e Gandeiros (UPA), este incremento débese máis ben a un demérito do sector alimentario, e augura para a próxima campaña o descenso da superficie destinada a cultivos enerxéticos, debido aos mellores prezos que se esperan do mercado da alimentación animal e humana. Neste sentido, a Ministra de Agricultura, Elena Espinosa, solicitaba no recente Consello de Ministros de Agricultura da UE o aumento das subvencións.

En calquera caso, os cultivos enerxéticos son unha oportunidade de negocio en España, tanto polo potencial de consumidores como pola materia prima dispoñible. Repsol YPF e Acciona, por unha banda, e o grupo Santander e Isolux, polo outro, uníronse recentemente para construír senllas plantas de produción de biodiesel, con investimentos iniciais que roldan os 300 millóns de euros en cada caso. Pola súa banda, o Centro de Investigacións Enerxéticas, Ambientais e Tecnolóxicas (CIEMAT) presentaba este verán un proxecto no que se detallará cales son os mellores cultivos para cada rexión española e as condicións para multiplicar este recurso, reducindo á metade o seu custo actual e posibilitando a súa implantación comercial antes de 2012.

Con todo, os expertos afirman que o seu desenvolvemento en España está a ser moi lento, especialmente ao comparalo con outros países. Suecia, Finlandia, Austria, Dinamarca, Italia, Alemaña, Francia, e en menor medida Inglaterra, están a apostar firmemente pola bioenergía, co impulso de medidas lexislativas e de concienciación cidadá, e o apoio ás iniciativas industriais. Pola súa banda, Estados Unidos é tamén outro país convencido, ao consideralo unha maneira de diminuír a súa dependencia do petróleo estranxeiro e un recurso económico para os agricultores.

Pola súa banda, algunhas voces mostran as súas discrepancias sobre a viabilidade comercial e as supostas bondades ecolóxicas de destinar cultivos para fins enerxéticos. Diversas organizacións ecoloxistas afirman que o aumento da produción de biocombustibles, baseada en extensos monocultivos de árbores, cana de azucre, millo, palma aceitera e soia, entre outros, está a causar nos países do Sur graves problemas de desaloxo de pobos indíxenas, deforestación, incendios forestais provocados ou pésimas condicións de traballo.

Segundo estas ONGs, o aumento das axudas públicas levaría a sobreexplotación económica e ambiental dos recursos agrícolas, cambiando enerxía por alimentos, o que suporía un desastre para millóns de persoas en todo o planeta. As queixas non só veñen do Terceiro Mundo: O Sindicato Labrego Galego (SLG) denunciaba recentemente que en Galicia suporían o “estrangulamiento” dos sectores agropecuarios punteiros galegos como o leite, a carne ou a pataca.

WWF-Adena apunta á necesidade dun cambio no actual modelo de consumo enerxético, e subliña que aínda que se dedicasen todas as áreas cultivables do planeta, non se podería substituír a cada vez maior demanda de enerxía, baseada nos combustibles fósiles. Neste sentido, desde a APPA asegúrase que a clave estará na mellora de especies energéticamente interesantes, do mesmo xeito que se fixo durante séculos na industria alimenticia.

Así mesmo, a suposta neutralidade en materia de emisións de carbono do biodiesel tamén é posta en dúbida. Por exemplo, estudos realizados nas Universidades de Cornell, en Nova Cork, e Berkeley, en California, revelan que os métodos de procesamiento actuais gastan máis enerxía fósil para producir o equivalente enerxético en biocombustible. Así mesmo, os estudos que defenden o uso destas biogasolinas non teñen en conta os impactos ambientais dos cultivos enerxéticos, como o gasto de auga, a eliminación de bosques tropicais e bosques de pantanos e turberas, que constitúen importantes sumidoiros de carbono, ou o abuso de fertilizantes ou praguicidas.