Ensíname a marca! Campañas de marcaxe de atúns

A colaboración dos pescadores profesionais e recreativos é imprescindible

O marcado consiste en pescar uns cuantos exemplares e, a bordo do barco, colocarlles unha marca e soltalos de novo. Nestas campañas faise imprescindible a colaboración dos pescadores profesionais e recreativos, a quen o persoal de AZTI forma sobre como han de manipular as marcas e o peixe durante este proceso.

Que son as marcas e para que se utilizan?

A marca adoita ser un dispositivo de plástico codificado que permite coñecer a data e lugar da marcaxe. Cando un pescador pesca un peixe e colócalle unha marca visible no seu lombo, anota os datos biolóxicos, especie e talla, así como os datos de captura, como data, hora e posición, entre outros. Entón, libérase o animal. Cando o peixe é capturado de novo por outra embarcación, a información recollida envíase a AZTI, onde é analizada en conxunto con todas as recapturas. Desta maneira, a comparación entre a información inicial e a final axuda a determinar variables como o seu crecemento e migración, o que resulta de gran interese para o sector científico e pesqueiro.

Hai outro tipo de marcas máis sofisticadas, equipadas con sensores de temperatura (tanto a interna corporal como a externa da auga), luz e profundidade, que almacenan os datos nun microchip. Son as denominadas marcas electrónicas, que se implantan de maneira cirúrxica na cavidade peritoneal e que posibilitan un seguimento detallado do medio no que se atopa e unha estimación da traxectoria percorrida. Para descargar a información arquivada hai que enviar a marca a AZTI. No entanto, algunhas marcas de última xeración que se implantan no dorso do atún permiten transmitir a información a AZTI vía satélite, sen necesidade de capturar o peixe nin de obter a marca fisicamente.

Na actualidade, moitos organismos no mundo enteiro están a marcar túnidos en todos os océanos, aínda que, en xeral, recupéranse moi poucas marcas: pódense chegar a marcar miles de exemplares e só recuperarse uns centos, polo que é fundamental contar coa colaboración, tanto dos pescadores deportivos como da industria, na recuperación dos peixes marcados.

Toda a información recompilada achega novo coñecemento acerca dos movementos migratorios das especies, a estrutura dos stocks, o seu crecemento, o tamaño da poboación, a mortalidade, o comportamento e a fisioloxía. Este coñecemento é fundamental para xestionar os stocks e as pesqueiras.

A importancia de coñecer o comportamento das especies

Co marcado, tanto convencional como electrónico, obtivéronse grandes éxitos. Estes son algúns dos descubrimentos realizados grazas aos datos obtidos ao recuperar unha marca:

• Un cimarrón que fixera inmersións de máis de 1.000 m de profundidade. En 2009 recuperouse unha marca electrónica que revelou que un cimarrón, marcado un ano antes, realizara migracións entre Azores e Portugal durante o inverno para logo retornar ao Golfo de Biscaia na primavera: tamén levara a cabo inmersións que, no inverno, chegaran a superar os 1.000 m de profundidade.
• Un bonito percorreu 6.370 quilómetros a través do océano Atlántico. Esta é a enorme distancia en liña recta que percorreu un bonito marcado e liberado ao mar en 2006 fronte á costa guipuscoana e que foi recuperado en 2013 por uns pescadores venezolanos preto da costa do seu país. Trátase da marca de distancia percorrida por un bonito das rexistradas pola Comisión Internacional para a Conservación do Atún Atlántico (ICCAT). No momento da súa marcaxe, o exemplar contaba cun ano de idade, 50 centímetros de lonxitude e un peso de 2,5 quilos. Ao ser recapturado, seis anos e medio despois, o seu peso era 21,8 quilos e medía 100 cm.
• Un atún vermello envelleceu durante máis de sete anos coa marca no seu interior. Contaba cun ano e poucos meses de idade, pesaba algo máis de cinco quilos e medía 65 cm no momento da súa solta. Cando foi recolleito sete anos e medio despois, a súa lonxitude era de dous metros e pesaba 160 quilos. Converteuse nun exemplar adulto capaz de reproducirse. Para entón cruzara o océano Atlántico en dúas ocasións, co fin de pasar o inverno na costa norteamericana e o verán na europea e, finalmente, tras alcanzar a súa idade reprodutora, o animal dirixiuse ao Mediterráneo. Estes datos, obtidos durante máis de catro anos, permiten coñecer con detalle a súa migración e corroboran a existencia de dúas stocks diferenciados de atún vermello do Atlántico: un que se reproduce no mar Mediterráneo e outro que o fai no Golfo de México, aínda que ambos mestúranse en augas atlánticas, onde se alimentan.
• Atúns vermellos que permanecen no Golfo de Biscaia durante todo o ano. Segundo o ciclo vital asumido ata agora, os atúns vermellos visitaban o Golfo de Biscaia para alimentarse durante o verán, pero non se mantiñan nel durante o inverno. Esta migración trófica é a base da existencia da pesqueira tradicional vasca con cebo vivo, que ocorre durante a época estival. Pois ben, para sorpresa de todos, as marcas electrónicas de AZTI mostran que hai atúns que están nos arredores do Golfo de Biscaia durante todo o ano, incluído o inverno.

A definición precisa da estrutura poboacional e migracións resulta importante para mellorar a avaliación e a consecuente xestión dos túnidos. Por iso, os investigadores necesitan complementar a información pesqueira cunha gran variedade de estudos adicionais; entre eles, e co fin de coñecer cal é a estrutura poboacional do atún vermello, están a realizarse estudos utilizando diversas metodoloxías tales como microquímica, xenética, marcado, etc. Neste gran quebracabezas, a marcaxe e as recapturas constitúen unha peza de gran valor para mellorar o coñecemento científico e a xestión destas especies de tanto valor.