Poucas choivas e temperaturas máis altas do normal nos últimos meses. Está a Península Ibérica ao bordo dunha nova seca? Aínda que todo parece apuntar a iso, será necesario esperar ata a próxima primavera para comprobalo. Segundo os expertos, España está cada vez máis preparada para enfrontarse a estes fenómenos naturais cíclicos propios do clima mediterráneo, pero fai falta mellorar máis. Aínda hai tempo para que institucións e consumidores asuman medidas que axuden a reducir as súas consecuencias negativas para o medio ambiente e a economía.
Unha nova seca en España?
En moitas rexións de España as choivas escasean máis do normal desde hai meses. Mesmo en zonas consideradas húmidas, como as concas de Lugo, Asturias e Cantabria, activaron o mes pasado a fase de prealerta do Plan Especial de Seca. Todo parece apuntar a que a Península Ibérica atópase a piques dunha nova seca, aínda que os expertos indican que aínda é pronto para sabelo con certeza. Jorge Olcina, climatólogo da Universidade de Alacante (UA) e experto en riscos naturais, explica que a dinámica dunha seca é lenta e haberá que esperar ata a próxima primavera para comprobar se se manifesta de maneira plena ou non.
Haberá que esperar ata a próxima primavera para confirmar se España enfróntase a unha seca
José Miguel Viñas, físico do aire e divulgador científico, sinala que “por desgraza, non podemos predicir de maneira fiable o comportamento do tempo a tan longo prazo”. En calquera caso, matiza este experto e autor da web sobre meteoroloxía Divulgameteo, “nada impide, a priori, que o próximo inverno sexa moi seco ou, pola contra, moi chuvioso”.
En calquera caso, de confirmarse a seca, non sería nin a primeira nin a última. Este fenómeno natural é parte do clima mediterráneo na Península Ibérica e rexístrase de forma cíclica. As últimas secas afectaron a gran parte do territorio durante os períodos 1992-1995 e 2004-2008, sen esquecer as máis locais ocorridas en distintos momentos. “As secas son unha dos nosos acenos de identidade climática“, sentenza Viñas. Por iso, como sostén Nuria Hernández-Moura, presidenta da Fundación Nova Cultura da auga (FNCA), “sen dúbida, este período virá, pero non sabemos cando. O problema non é tanto que se produzan, senón como as xestionamos”.
Está España preparada fronte a unha nova seca?
España mellorou para facer fronte a unha seca, aínda que aínda hai aspectos que debería mellorar. Olcina asegura que as áreas urbanas están preparadas, incluso as localidades do litoral mediterráneo e Andalucía (as zonas máis expostas), grazas á posta en marcha de desaladoras . Con todo, o científico da UA non opina o mesmo das zonas de campo: os cultivos de secaño serían os primeiros en sufrir os seus efectos e os de regadío tamén se verían afectados. De feito, lembra, a primavera e o verán dalgunhas rexións do norte e a Conca do Ebro foron moi secos e as súas producións agrarias notárono.
Viñas cre que todo depende da súa severidade. Segundo este experto, unha seca como a de principios dos anos noventa cebaríase en especial no turismo, do cal a dependencia é grande. No actual contexto de crise, as consecuencias para a economía serían “moi negativas”.
Hernández-Moura afirma que España está “moito mellor preparada que hai unha década”. A presidenta da FNCA explica que a partir da seca do noventa aprendeuse que as presas (España é o país do mundo con maior número de grandes presas por habitante) non eran a solución, senón adecuar a demanda aos recursos dispoñibles e a prevención. Agora ben, os Plans Especiais de Seca, aprobados en 2007 en todas as concas, son “manifestamente mellorables”.
Como se debería combater unha nova seca
Aínda que España poida estar ao bordo dunha nova seca, hai tempo para prepararse. Os expertos sinalan diversas medidas que institucións e consumidores deberían asumir:
- Crear un novo esquema nacional de distribución de augas: segundo Olcina, o Goberno debería definir, cunha validez mínima de 30 anos, varias actuacións estratéxicas (pequenos transvasamentos, novas desaladoras, reutilización de auga residual de forma obrigatoria, mellora das redes de distribución para reducir as perdas, etc.). En opinión de Viñas, é necesaria unha política común con independencia do goberno de quenda e sen disputas entre comunidades.
- Evitar a sobreexplotación dos sistemas agrícolas: Hernández-Moura lembra que o campo é o principal consumidor de auga en España (o regadío leva ata o 75% do total). Por iso, habería que reducir os consumos globais e utilizar os programas de modernización de regadíos para aumentar a dispoñibilidade ou os caudais, non para asignar os recursos aforrados a novos usos.
- Aumentar a concienciación polo aforro da auga: os consumidores asumiron nos últimos anos que é un recurso escaso, en especial nas zonas máis afectadas pola seca, pero segundo Viñas, aínda “malgastamos máis da conta”.
- Afrontar a cuestión do prezo da auga: a presidenta da FNCA sostén que a auga en España é moi barata e non reflicte a escaseza real do recurso nin o custo real de proporcionala en calidade e cantidade suficientes.
