O guano, un abono natural creado a partir de excrementos de certos tipos de aves e morcegos, constitúe unha alternativa ecolóxica aos fertilizantes químicos, e mesmo unha fonte de enerxía, posto que pode utilizarse para producir biogás. Ata a aparición dos abonos químicos, o guano tivo unha enorme demanda, chegando a converterse nun gran negocio e fonte de conflitos internacionais.
O gran poder fertilizante do guano débese aos seus altos niveis de nitróxeno e fósforo, dous dos elementos químicos básicos para o metabolismo das plantas, polo que se trata dun abono ecolóxico de gran calidade para todos os tratamentos de cultivos de interior ou exterior, tanto para usos domésticos como agrícolas. Dependendo da súa orixe hai diversas clases, podendo atoparse en estado fresco, semi-fosilizado ou fosilizado.
Os restos orgánicos de certas especies de paxaros mariños orixinan o principal tipo de guano, que se vai acumulando na superficie de zonas con clima árido ou de escasa humidade. Ademais, a falta de choiva favorece a xeración deste produto porque o excremento pode secarse lentamente e a baixa humidade impide a fuga dos compoñentes con alto contido en nitróxeno. Pola súa banda, os paxaros aliméntanse exclusivamente de peixe, que fai que os seus restos sexan aínda máis ricos en nitróxeno. Estas especiais condicións danse especialmente na costa peruana, con numerosas illas sen ningún tipo de vexetación, particularmente as Chincha, un lugar ideal para especies como o corvo mariño, o pelicano gris ou o piquero. Estas illas foron o fogar de colonias de aves mariñas por séculos, e o guano acumulado ten moitos metros de profundidade. De feito, nunha illa mediana poden habitar ata un millón de animais, xerando preto de 11.000 toneladas de guano anuais. Ademais de Perú, países como Ecuador, Colombia, Venezuela, Chile e algúns países costeiros do África meridional contan con empresas dedicadas á produción e exportación de guano de ave. Pola súa banda, Cuba exporta tamén guano procedente dos morcegos que habitan as covas da devandita illa.
Así mesmo, o guano, introducido nun aparello coñecido como biodigestor, produce biogás
O guano, introducido nun aparello coñecido como biodigestor, produce biogáse pode ser utilizado como fonte de enerxía eléctrica e calorífica. Ademais de xerar enerxía, o proceso que se dá no biodigestor produce residuos que poden ser usados como abono para os cultivos, polo que xera un rendemento por partida dobre. En Alemaña, grazas á promoción do goberno a produción deste tipo de enerxía experimentou un importante crecemento. Con todo, os altos custos iniciais desta tecnoloxía frean por agora o seu desenvolvemento.
A súa orixe
A utilización do guano para abonar o campo remóntase á antigüidade. A palabra guano provén do quechua, un dos idiomas indíxenas do Perú e lingua dos incas, e significa “excrementos de paxaros mariños”. Mesmo antes dos incas, as culturas costeñas descubriran a súa utilidade pola agricultura. Con todo, non será ata o século XIX cando comece a empregarse de maneira masiva, converténdose nunha materia de gran valor económico e estratéxico. En 1802, o naturalista Alexander von Humboldt foi un dos primeiros en colleitar mostras de guano e envialas a Francia para a súa análise. Anos máis tarde, ao redor de 1840, os agricultores europeos comezaron a importar guano ao comprobar como melloraban as súas colleitas, o que levou posteriormente a Estados Unidos a interesarse tamén por este produto, xerándose así un importante mercado. A súa localización reducíase basicamente a varias illas peruanas e do caribe e a uns poucos lugares da costa africana, aínda que a calidade do guano procedente do Perú levou a este país a producilo de maneira case monopolística. Non tardaron en xurdir empresarios que explotaron de maneira masiva os xacementos naturais de guano, utilizando para iso traballadores procedentes na súa maioría de China e Xapón.
Perú cría atopar no guano a solución para contrarrestar a grave débeda exterior que viña arrastrando hai anos. Con todo, en 1852 descubríronse as illas Lobos, na costa norte do país andino e que contaban cunhas enormes cantidades de guano. O goberno de Estados Unidos afirmou que ditas illas non foran ocupadas por Perú, polo que declarou que os cidadáns norteamericanos poderían explotar a valiosa materia, protexidos militarmente se fose preciso. A situación estivo a piques de orixinar unha guerra entre ambos os países, aínda que finalmente o Perú baixou o prezo do guano e permitiu que os barcos de EEUU circulasen libremente entre os xacementos e o seu país de orixe.
Desta maneira, o declive da produción de guano peruano fíxose cada vez máis evidente, ata que en 1909, cando xa se esgotaron as reservas de guano fósil, constituíuse a Compañía Administradora do Guano, para protexer ás aves e colleitar o abono. Finalmente, en 1915, o químico alemán e premio Nobel Fritz Haber atopou unha maneira de producir artificialmente sustancias de alto contido en nitróxeno, o que deu paso á produción de fertilizantes artificiais, e ao colapso mundial do mercado do guano.
