Hoxe é o Día do Retrete, por que celebralo

19 de novembro, Día Mundial do Retrete

Un cidadán dun país desenvolvido pode ver estraño dedicar un Día Mundial ao Retrete, ata que coñece o porqué. Segundo datos de Nacións Unidas, uns 2.500 millóns de persoas non teñen acceso a instalacións de saneamento adecuadas, como retretes ou letrinas. “Isto leva unhas consecuencias tráxicas para a saúde, a dignidade e a seguridade humanas, así como para o medio ambiente e o desenvolvemento social e económico”, aseguran os responsables da ONU. Por iso, “Igualdade e Dignidade” é o tema elixido este ano para celebrar o Día Mundial do Retrete ou Saneamento.

Uns 2.500 millóns de persoas non teñen acceso a instalacións de saneamento adecuadas

Baixo outro das súas lemas, “Non Podemos Esperar”, esta xornada mundial chama á acción e destaca a urxente necesidade de substituír a defecación ao aire libre, en especial nos colectivos máis vulnerables, como as mulleres e as nenas, por unhas instalacións de saneamento en condicións. A contaminación ao carecer das mesmas é un grave problema que afecta o medio ambiente de moitos países en desenvolvemento.

Josefina Maestu, experta en auga de Nacións Unidas, subliña que en 46 países polo menos a metade da súa poboación non ten acceso ao saneamento “e probablemente serán máis. Hai 1.800 millóns de persoas que beben auga contaminada con residuos fecais porque non hai saneamento, e non o saben porque non o ven. Enfermidades como a diarrea, o cólera, a polio, as febres tifoideas, a hepatite ou a disentería están relacionadas con esa falta de saneamento básico que sería moi sinxela de eliminar. É mellor previr que curar e máis barato”.

Nos países desenvolvidos, o retrete pasa por outro tipo de dificultades. A cantidade de residuos que acaban no seu interior e non deberían tirarse por aí é cada vez maior: toallitas, tampones, lejía, medicamentos, pinturas, restos de comida, etc. As consecuencias ambientais e económicas dese lixo impropio son considerables, segundo a Asociación Española de Abastecementos de Auga e Saneamento (AEAS). Os residuos biodegradables pódense depurar, pero xeran maiores custos e un maior consumo enerxético, co consecuente dano ambiental indirecto. Os residuos químicos, de difícil depuración, son os máis perigosos porque provocan problemas finais en ríos e mares. O sobreesfuerzo económico destes residuos suporía entre un 10% e un 18% do custo público de depuración de augas residuais e, de seguir así, aumentarán aínda máis, aseguran desde a AEAS.

O saneamento é un dereito humano

Nacións Unidas recoñeceu en 2010 o dereito humano á auga e ao saneamento como esencial “para a realización de todos os dereitos humanos”. Os seus responsables pediron aos estados e organizacións internacionais recursos financeiros, capacitación e tecnoloxía para logralo. En 2013 a ONU adoptou tamén a resolución “Saneamento para todos”, designando o 19 de novembro “Día Mundial do Retrete”.

Un dos Obxectivos de Desenvolvemento do Milenio (ODM), que tiña como meta 2015, foi precisamente a cuestión do saneamento. Maestu destaca que coa auga se lograron avances “espectaculares”, ao reducir á metade o número de persoas sen acceso aos servizos básicos, pero recoñece que non foi así no caso do saneamento. “É unha das cousas que máis preocupan a Nacións Unidas”, asegura.

Despois dos ODM, Nacións Unidas aprobaba en datas recentes os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable (ODS). O sexto obxectivo sinala para 2030 “asegurar a dispoñibilidade e a xestión sustentable da auga e o saneamento para todos”.

Como acabar coa falta de saneamento

As institucións teñen na súa man loitar contra este problema. A Organización Mundial da Saúde (OMS) estima que serían necesarios 8.500 millóns de euros ao ano para reducir á metade o número de persoas sen acceso á auga potable.

Diversas ONG traballan tamén neste sentido. A campaña “2.600 millóns” da organización Enxeñaría para o Desenvolvemento Humano (ONGAWA) lembra que esta é a cifra de persoas sen saneamento en todo o mundo: case catro de cada dez persoas. Acción contra a fame (ACH) reclama o recoñecemento do dereito a unha auga segura na Declaración Universal dos Dereitos Humanos e que a saúde pública e a súa relación coa auga e saneamento ocupe un lugar prioritario nas axendas nacionais dos países en desenvolvemento e na axenda internacional de cooperación.

Os consumidores tamén poden axudar. Concienciarse sobre a escaseza de auga, seguir uns sinxelos consellos para aforrar auga ou esixir aos responsables institucionais a toma de medidas eficaces son algunhas das posibilidades.